«Ամեն տարի՝ 60 դերասան… որտե՞ղ են աշխատելու, ինչո՞ւ ենք ավելացնում գործազուրկների թիվը». Ռուբեն Բաբայան

Հարցազրույց Երևանի Հ. Թումանյանի անվան պետական տիկնիկային թատրոնի տնօրեն և գեղարվեստական ղեկավար Ռուբեն Բաբայանի հետ

– Պարոն Բաբայան, Մշակույթի նախարարությունը միավորվեց Սպորտի և կրթության և գիտության նախարարությունների հետ. միավորումից հետո նոր նախարարության գործունեությունն ինչպե՞ս եք գնահատում: Մշակույթի ոլորտում տեսանելի փոփոխություններ կա՞ն:  

– Կարծում եմ՝ կան: Նախ՝ վերացել է ագրեսիվությունը, այն, ինչ տիրում էր վերջին մեկ տարվա գործունեության մեջ՝ անհեթեթ, չկշռադատված, հաճախակի՝ օրենքին չհամապատասխանող, որոշումներ կայացնելը: Արդյունքում՝ երկու դատական պրոցես եղավ, մեկը՝ Օպերային թատրոնի, մյուսը՝ Խորեոգրաֆիայի թատրոնի հետ կապված, որտեղ, որքան ես եմ տեղյակ՝ Մշակույթի նախարարության կայացրած որոշումները շատ խոցելի էին:

Երկրորդ՝ բարձրաձայնում էինք, որ գործող օրենսդրական դաշտը, որը կապված է գնումների հետ, բացարձակապես չի համապատասխանում ստեղծագործական օջախների գործունեությանը: Այստեղ եկանք համաձայնության, որ ԱԺ համապատասխան հանձնաժողովի շնորհիվ մեր խոսքը լսվեց, և հիմա նախապատրաստվել է նախագիծ, որին և մենք ենք մասնակցել, որտեղ ստեղծագործական ծախսերը դուրս կբերվեն տենդերային կարգավիճակից, որովհետև մենք գիտենք, որ այդ տենդերային կարգավիճակում հիմնականում անորակ ապրանք է գալիս: Բայց խոսքը դրա մասին չէ, խոսքն այն մասին է, որ, ի տարբերություն որևէ արտադրամասի, լինի դա նրբերշիկի թե աղյուսի, մենք տալիս ենք էքսկլյուզիվ արդյունք՝ այն, ինչ մենք արտադրում ենք, իր կրկնօրինակը չունի:

Ինչ կուզենայի և ինչ եմ ամենաշատը սպասում նախարարությունից. նախարարությունը պետք է նախապատրաստի հնարավորինս ճկուն օրենսդրական դաշտ, և ամենակարևորը՝ մինչև մեր երկրում չընդունվի հովանավորչության և մեկենասության մասին օրենք, մենք չենք ունենալու մշակույթի զարգացում, չենք ունենալու մշակույթի և մշակույթի գործիչների անկախացում:

– Ինչո՞ւ:

– Պետությունը երբևիցե չի կարող փակել բոլոր այն ծախսերը և շատ ճկուն անդրադառնալ բոլոր եկող ստեղծագործական պահանջներին: Շատ դժվար է խուսափել գայթակղությունից, երբ դու զբաղեցնում ես որոշակի պաշտոն՝ պետական մարմնում, և չաջակցել քո կուսակցին, գաղափարակցին: Ինչքան հեռու մնանք նման համակարգից, ավելի լավ: Հաճախ, երբ համակարգի գլխին տեսնում ենք որևէ մարդու, ասում ենք՝ համակարգը լավ է գործում, բայց մենք մոռանում ենք, որ մարդը փոփոխական է, այսօրվա կարգինը վաղը կարող է կարգին չլինել. համակարգի արդյունավետությունը չպետք է կախված լինի անհատի բարի ցանկությունից:

Մենք պետք է կամաց-կամաց դուրս գանք ավտորիտար ղեկավարման համակարգից: Մենք բոլորս խնդիր ունենք մշակույթի կիրառական նշանակությունը հասկանալու՝ կոնկրետ մեր հասարակության արժեքային համակարգի վրա մշակույթն ինչ ազդեցություն ունի:

– Իսկ ի՞նչ ազդեցություն ունի:

– Այսօր՝ շատ քիչ, որովհետև մենք հիմնականում մշակույթն ընկալում ենք՝ որպես ժամանց: Եվ քանի որ ընկալում ենք՝ որպես ժամանց, և մեզնից շատերը զբաղված են ժամանց կազմակերպելով, այլ ոչ թե՝ մշակույթով, և, ցավոք սրտի, մեր սպասելիքներն էլ են այդպիսին, որևէ բան հնարավոր չէ փոխել շատ արագ, եթե մենք խոսում ենք լուրջ փոփոխությունների մասին: Ինձ համար շատ կարևոր է հանրության մտածողության փոփոխությունը:

Այս խնդիրը լուծելու համար պետք է բացառվի մշակույթի քաղաքականացումը: Մշակույթը շատ խորը, շատ կարևոր խնդիր է, որպեսզի այն մանրացնեն քաղաքականության դրամարկղում:

– Նախկին վարչապետ Արմեն Դարբինյանը թվիթերյան իր էջում գրել է. «Երբ տարբեր գովազդային միջոցներով հայտարարվում է, որ համերգը/փառատոնը/միջոցառումը տեղի է ունենում «Վարչապետի կամ տիկնոջ բարձր հովանու ներքո», դա ամենակարճ ճանապարհն է հեղինակազրկելու ղեկավարին: Նախկինում նույնն էր՝ ուղղակի Նախագահի «կատարմամբ»: Վարչապետը պիտի արգելի սա»: Դուք համակարծի՞ք եք:

– Մենք չենք ընդունել հովանավորչության և մեկենասության  մասին օրենք, դա նշանակում է, որ մենք չենք շահագրգռել մեծահարուստներին մասնակցություն ունենալ՝ գումար ներդնել: Պարզ է՝ եթե հիմնադրամը ղեկավարում է վարչապետի կինը, կգան որոշակի հովանավորներ և այդ հիմնադրամին կտան գումար: Բայց արդյո՞ք այդ հիմնադրամը կգործի ինքնուրույն՝ անկախ նրանից, թե ով է իր գլխին կանգնած, ա՛յ, սա է շատ կարևոր: Մենք ունեցել ենք հիմնադրամներ, որոնց գլխին կանգնած է եղել նախագահի կինը կամ այլ անձ, հետո նախագահը զրկվել է պաշտոնից, և այդ հիմնադրամն այլևս չկա: Մեր խնդիրն իրական հիմնադրամ ունենալն է: Իրական հիմնադրամը կաշխատի այն ժամանակ, երբ մենք ունենանք հովանավորչության և մեկենասության մասին օրենք: Եվ, այո՛, ինչքան քիչ մենք գործածենք «Բարձր հովանու  ներքո արտահայտությունը», ինչքան ավելի պարզ լինենք մեր հարաբերությունների մեջ իշխանության հետ, այդքան ավելի լավ: Հիմա ես հասկանում եմ՝ այդ տերմինաբանությունը կարող է գրավել հովանավորներին, և դրանից հրաժարվելը դժվար է:

– ՀՀ Կրթության, գիտության, մշակույթի և սպորտի նախարար Արայիկ Հարությունյանը հայտարարել է, որ պատմության նոր դասագիրքը, հնարավոր է՝ չտպվի, քանի դեռ հանձնաժողովը չի եկել եզրակացության, նաև չի բացառել, որ կիրառեն այլ երկրների փորձը, և վերջին 20-25 տարիների պատմությունը չներառվի դասագրքում: Դուք ի՞նչ կարծիք ունեք այս մասին:

– Մեր կրթությունը 21-րդ դարի կրթություն չէ: Դրա արդյունքը մենք տեսնում ենք մեր հասարակության մեջ: Ժամանակակից կրթությունը ենթադրում է ոչ թե պատրաստի կլիշեներով և դոգմաներով սնուցել աշակերտին, այլ զարգացնել վերլուծողական հատկությունը՝ աշակերտը պետք է կարողանա վերլուծել, որպեսզի հետո քաղաքացին կարողանա վերլուծել, ոչ թե ասի՝ սա փրկիչ է, սա սատանա է, ոչ թե սնվի նրանից, ինչ իրեն մատուցում են՝ որպես պատրաստի կարծիք, այլ ձևավորի այդ կարծիքը վերլուծության միջոցով:

Պատմության դասագիրքը և այդ առարկայի դասավանդումը պետք է կառուցվի ոչ թե նրա վրա, թե երբ է տեղի ունեցել Ավարայրի ճակատամարտը կամ Առաջին Հանրապետության հիմնումը, այլ փորձել վերլուծել այդ իրադարձությունները, տալ հնարավորություն՝ բազմակողմանի մոտեցումներով, որպեսզի աշակերտը փորձի վերլուծել: Վերլուծության հիմքում պետք է ընկած լինի այն արժեհամակարգը, որում գտնվում ենք, և փորձենք համեմատել՝ առանց գաղափարական ճնշումների, առանց ազգային շահի: Հիմա, որ նայում ենք բոլոր երկրների պատմության դասագրքերը, ոչ ոք պատերազմ չի հայտարարել, բոլորը միայն պաշտպանվել են:

– Այսինքն՝ առաջարկում եք՝ դասագրքերում լինեն փաստերը, իսկ դասավանդման մեթոդը լինի այնպիսին, որ վերլուծեն այդ փաստերը:

– Այո՛, իհա՛րկե: Մեր դպրոցը պետք է անհատ դաստիարակի: Անհատը չի կարող ունենալ մասսայական մտածողություն: Անհատը հետաքրքիր է հենց նրանով, որ նրա մտածողությունը դուրս է գալիս մասսայականից, և ուզած ասպարեզում հաջողության հասնում է անհատը: Մեր խնդիրն անհատ դաստիարակելն է. անհատը նա է, ով կարող է վերլուծել:

– Վարչապետի տիկնոջ՝ Աննա Հակոբյանի ղեկավարած «Իմ քայլը» հիմնադրամը կրթաթոշակներ հատկացրեց աշխարհի առաջատար ուսումնական հաստատություն ընդունված ուսանողներին, որոնց թվում էր նաև Լևոն Տեր–Պետրոսյանի թոռը: Սա մեծ աղմուկ բարձրացրեց, և հենց այս ֆոնին կարծիքներ հնչեցին, որ այդքան գումարներ կրթաթոշակներին տրամադրելու փոխարեն՝ կարելի է ներդրումներ անել հայաստանյան բուհերում և բոլոր չափանիշերով հավասարեցնել արտասահմանյան բուհերին: Ո՞րն է ձեր տեսակետը՝ կապված այս հարցի հետ:

– Մենք ընդհանրապես սովոր ենք ինչ-որ բան հաստատել՝ մի ուրիշ բան մերժելով. քրիստոնեություն ենք ընդունում, ուրեմն՝ պետք է բոլոր հեթանոսական վանքերը քանդեինք: Մեր ուսանողները, որոնք ընդունվում են լավագույն բուհեր սովորելու, պետք է ստանան պետության աջակցությունը՝ որոշակի պայմանով, որ հետո պետք է վերադառնան այստեղ և ներդնեն իրենց ստացած գիտելիքները: Այն, որ բուհական կրթական համակարգը մեծ փոփոխությունների կարիք ունի, ես ինքս՝ որպես բուհում դասավանդող, կարող եմ հաստատել: Բուհերի ֆինանսավորումը շատ փոքր է: Հիմնականում բուհերը գոյատևում են ուսանողների վճարումների հաշվին, և ստացվում է շատ փակուղային վիճակ՝ բուհը շահագրգռված է, որ ուսանողը սովորի և վճարի, անպայման մնա, շատ լինեն ուսանողները, որ գումարը շատ լինի, և չի հեռացնում վատ սովորողներին միայն այն պատճառով, որ նրանք վճարում են:

– Դուք ի՞նչ եք առաջարկում:

– Վատ բան եմ ասելու՝ կտրուկ նվազեցնել պետական այն բուհերը, որոնք ստանում են պետության աջակցությունը: Երկրորդ՝ նույնիսկ նրանք, որոնք կան, օպտիմալացնել: Բերեմ հասարակ օրինակ՝ Թատրոնի և կինոյի պետական ինստիտուտը տալիս է կադրեր՝ թատրոնի և կինոյի համար, բայց պահանջարկն ու առաջարկությունն իրար համապատասխանո՞ւմ են: Ամեն տարի՝ 60 դերասան… որտե՞ղ են աշխատելու, ինչո՞ւ ենք ավելացնում գործազուրկների թիվը: Մենք դեռ չենք լուծել մի կարևորագույն խնդիր՝ չենք փոխել այն կարծրացած համակարգը, երբ ստեղծագործական անձնակազմը նստած է հաստիքների վրա, որտեղ նոր մարդ բերելու համար պարզապես հաստիք պետք է ազատվի:

Մեր թատրոնի օրինակը բերեմ, որտեղ ես եմ գնացել այդ քայլին. մեզ մոտ 17 հոգի հաստիքով է աշխատում, իսկ 25 հոգի աշխատում է ելույթավճարով: Ես եմ գնացել այդ քայլին. որպես Ռուբեն Բաբայան տնօրեն՝ ես հակատնօրինական բաներ եմ անում, որովհետև դա նշանակում է՝ ֆինանսների շռայլում: Բայց ես հասկանում եմ, որ այս երիտասարդներն ինչ-որ տեղ պետք է աշխատեն, պետք է կարողանան պահանջված զգալ: Հակառակ դեպքում՝ զրկվելով այս հնարավորությունից, որը ֆինանսապես իրենց ոչ մի բան  չի տալիս, բայց գոնե բարոյապես և մասնագիտորեն տալիս է հնարավորություն, որ մնան ֆորմայի մեջ: Մեծ վերանայման կարիք կա՝ պահանջարկն ու առաջարկը պետք է իրար համապատասխանեն:

Մանրամասները՝ 168.am-ի տեսանյութում