Ինչ էր շտապում հայտնել Նիկոլ Փաշինյանը
Պետեկամուտների կոմիտեն դեռևս չի հրապարակել առաջին եռամսյակի հարկային եկամուտների ցուցանիշները։ Իսկ մինչ այդ ՊԵԿ նախագահ Դավիթ Անանյանի հետ ունեցած աշխատանքային հանդիպումից հետո Նիկոլ Փաշինյանը շտապեց իր ֆեյսբուքյան էջում որոշ ցուցանիշներ ներկայացնել բյուջեի առաջին եռամսյակի կատարողականի վերաբերյալ։
Թե ի՞նչն է ստիպել վարչապետին այդպես վարվել, հավանաբար կռահեցիք: «Պետական բյուջեի հավաքագրումների պլանն առաջին եռամսյակում գերակատարվել է 11,4 միլիարդ դրամով: Ուշադրություն դարձրեք, որ մեր բյուջեի պահուստային ֆոնդը 9,4 միլիարդ դրամ է՝ ողջ տարվա համար: Այսինքն՝ առաջին եռամսյակում մենք պահուստային ֆոնդը 2 միլիարդ դրամով գերազանցող գերակատարում ենք ունեցել»,- գրել է վարչապետը։
Ի՞նչ կատարողականի մասին է խոսում Նիկոլ Փաշինյանը, իհարկե, դժվար է գլուխ հանել։ Բյուջեի եկամուտներն այլ բան են, հարկային եկամուտները` այլ բան։ Հիմա հարկային մուտքե՞րն են գերակատարվել, թե՞ բյուջեի եկամուտները։
Ամեն դեպքում, հազիվ թե Պետեկամուտների կոմիտեի նախագահի հետ վարչապետը քննարկած լինել բյուջեի կատարողականը։ Ուստի պետք է ենթադրել, որ խոսքը բյուջեի հարկային եկամուտների հավաքագրումների մասին է։
Անշուշտ, լավ է, որ դրանք գերակատարվել են։ Բայց ինչի՞ նկատմամբ, ի՞նչ պլանի մասին է խոսքը։ Բյուջեի հավաքագրումների գերակատարման մասին խոսելիս՝ լավ կլիներ, որպեսզի կառավարության ղեկավարը համեմատություններն աներ նախորդ ժամանակաշրջանի հետ։
Եվ հետո, ի՞նչ կապ ունի եկամուտների գերակատարումը բյուջեի պահուստային ֆոնդի հետ։ Եթե դրանով վարչապետը փորձել է տպավորություն ստեղծել, ապա կարող էր շատ ավելի լավ բան մտածել։ Ասենք, թե 11,4 մլրդ դրամը բյուջետային համակարգի քանի աշխատողի մեկ ամսվա աշխատավարձն է, կամ կենսաթոշակառուի` թոշակը։ Ավելի պատկերավոր կլինեին ցուցանիշները։
Անցնենք առաջ: «Առաջին եռամսյակում տնտեսվարողներին է վերադարձվել 26,4 միլիարդ դրամ, ինչը նախորդ տարվա նույն ցուցանիշը գերազանցում է 7,4 միլիարդ դրամով»,- գրել է վարչապետը` հավանաբար մոռանալով նշել, թե վերադարձվող ի՞նչ գումարների մասին է խոսքը։
Ոչ մեկը բյուջեից հենց այնպես գումար հետ չի տալիս։ Մնում է ենթադրել, որ խոսքն ավելացված արժեքի հարկի կամ շահութահարկի գերավճարներին է վերաբերում։
Որ տարեսկզբին Պետեկամուտների կոմիտեն շահութահարկի գերավճարներ իսկապես վերադարձրել է, փաստ է։ Այլ հարց է, թե ինչի հաշվին։
Հիշեցնենք, որ հունվարին շահութահարկի գծով բյուջեի մուտքերը բացասական էին 1,4 մլրդ դրամով։ Այսինքն` ՊԵԿ-ն ավելի շատ գումար էր վերադարձրել հարկատուներին, քան հավաքագրել էր։ Պատճառն այն էր, որ նախորդ տարվա վերջին որոշ հարկատուներ, իրենց կամքով թե ՊԵԿ-ի հորդորով, ավելի գումարներ էին փոխանցել` հավանաբար բյուջեի բարձր կատարողականն ապահովելու համար։ Դեկտեմբերին շահութահարկի գծով մուտքերը հասան գրեթե 34 մլրդ դրամի, ինչն իսկապես աննախադեպ էր այդ ժամանակահատվածի համար։ Բայց արդեն ընթացիկ տարվա սկզբին այդ գումարների որոշ մասը վերադարձվեց հարկատուներին։
Այս գումարների վերադարձի մասի՞ն է խոսում վարչապետը, թե՞ ԱԱՀ գերավճարների։
Փաստն այն է, որ նախորդ տարվա առաջին եռամսյակում, ըստ Պետեկամուտների կոմիտեի պաշտոնական կայքէջում տեղադրված հրապարակումների, բյուջեի անցումային գերավճարները, այլ կերպ ասած՝ տնտեսավարողներին վերադարձված գումարները, կազմել էին գրեթե 54 մլրդ դրամ։
Պարզ է, որ 26,4 միլիարդը չէր կարող 7,4 միլիարդով գերազանցել նախորդ տարվա ցուցանիշը։ Թե՞, ինչպես վերջին շրջանում ընդունված է, դրանք վերանայվել և վերաթարմացվել են` ցանկալի արդյունք ստանալու համար։
Հաջորդը: «2019 թվականի մարտին նախորդ տարվա մարտի համեմատ տպագրվել է 8 միլիոն 361 հազար 119 հատ ավել ՀԴՄ կտրոն: 2019թ. առաջին եռամսյակում նախորդ տարվա առաջին եռամսյակի համեմատ ավել տպագրված ՀԴՄ կտրոնների թվը 20 միլիոն 710 հազար 114 հատ է»,- գրում է կառավարության ղեկավարը:
Շատ լավ։ Բայց դա անելուց առաջ ճիշտ կլիներ, որպեսզի վարչապետն ասեր, թե այս տարի քանի՞ նոր ՀԴՄ սարք է ներդրվել տնտեսվարողների մոտ։
Հիշեցնենք, որ հունվարի 1-ից շուրջ 25 հազար նոր սուբյեկտներ պարտավոր էին տեղադրել ՀԴՄ-ներ և դրանցով անցկացնել իրենց շրջանառությունները։ Պարզ չէ՞, որ դա պետք է հանգեցներ ՀԴՄ կտրոնների թվի ավելացման, ի՞նչ զարմանալու բան կա դրանում։ Եթե անգամ ընդունենք, որ նախատեսված 25 հազարից միայն 10 հազարն է սկսել ՀԴՄ կիրառել, ապա այն թվերը, որոնք հայտարարում է վարչապետը, ամենևին էլ ոգևորող չեն։
Ստացվում է, որ, ասենք, մարտին տեղադրված նոր ՀԴՄ սարքերից յուրաքանչյուրով տրամադրվել է միջին օրական 20-25 կտրոն։ Շա՞տ է, թե՞ քիչ, դատեք ինքներդ։
Եվ հետո, կարևորը ոչ այնքան կտրոնների քանակն է, որքան արձանագրվող գումարը, որի մասին ոչինչ չի խոսվում։ Կտրոնների թիվը դեռ ոչինչ է, եթե դրանից շրջանառությունները չեն ավելանում։ Միշտ էլ կարելի է, ենթադրենք` 10 հազար դրամ առևտուրն արձանագրել 5 կամ 10 կտրոնով։ Պարզ է, չէ՞, որ դրանից բյուջեի մուտքերը չեն ավելանում, չնայած ՀԴՄ կտրոնների թիվը 10 անգամ աճում է։
Բանը հասել է այնտեղ, որ վարչապետն անգամ լսված բողոքարկումների ավելացման մեջ է սկսել դրական բան փնտրել. «ՊԵԿ բողոքարկման հանձնաժողովը առաջին եռամսյակում լսել է 506 բողոք, որից 288-ը, այսինքն՝ կեսից ավելին, բավարարվել է (նախորդ տարի նույն ժամանակահատվածում լսվել էր 152 բողոք, բավարարվել էր 78-ը): Այս վիճակագրությունը ոչ միայն վկայում է հարկային մարմինների և գործարար միջավայրի փոխվստահության աճի մասին, այլև էականորեն բեռնաթափում է դատական համակարգը»:
Արդյո՞ք լսված բողոքների թվի եռապատկումը վկայում է, որ գործարար միջավայրի փոխվստահությունն ավելացել է։ Իսկ գուցե շատացե՞լ են այն հարկատուները, որոնք դժգոհ են հարկայինի աշխատանքից։
Ի վերջո, ստացվում է, որ նախորդ տարվա համեմատ բողոքներն ավելացել են։ Իսկ որ դրանց կեսից շատը բավարարվել է, հիմք չէ գործընթացը դրական գնահատելու համար։ Ըստ էության, այդպես է եղել նաև նախկինում։
ՀԱԿՈԲ ՔՈՉԱՐՅԱՆ
