Հունվարյան աճի մանրամասները

10 օր առաջ ՀՀ Ազգային վիճակագրական ծառայությունը հրապարակեց 2017 թվականի հունվարի նախնական մակրոտնտեսական ցուցանիշները, որոնց համաձայն` Հայաստանի տնտեսական ակտիվության աճը նախորդ տարվա հունվարի համեմատ կազմել էր 6.5%։

Ինչպես նշել ենք, մեկ ամսվա, առավել ևս` հունվարի (որի առաջին 10 օրերը ոչ աշխատանքային են եղել) ցուցանիշների հիման վրա հեռուն գնացող եզրակացություններ անելն այնքան էլ ճիշտ չէ, սակայն 6.5%-անոց աճը շատերին լավատեսություն է ներշնչել, որ այս տարի կարող է տնտեսական աճի նորմալ ցուցանիշ գրանցվել։

Խնդիրն այն էր, որ 10 օր առաջվա տվյալներն ամբողջական չէին, կամ, ինչպես ԱՎԾ-ն է նշում` նախնական էին (շտապ հավաքագրված)։ Դրանցից երևում էր, որ տնտեսական ակտիվությունն աճել է հիմնականում երկու ճյուղերի` արդյունաբերության և ծառայությունների աճի հաշվին։ Սակայն, թե ինչով է պայմանավորված այդ ճյուղերի աճը (ինչը կարևոր հանգամանք է), չէր մանրամասնվում։

3 օր առաջ ԱՎԾ-ն հրապարակեց նաև մանրամասն ցուցանիշները։ Դրանցից երևում է, որ արդյունաբերության ոլորտի 12.2%-անոց աճը գրանցվել է հիմնականում մշակող արդյունաբերության տպավորիչ` 19.4%-անոց աճի հաշվին։

Ամբողջ արդյունաբերական արտադրանքի ծավալը 2017-ի հունվարին կազմել է 108.1 մլրդ դրամ, այդ թվում` մշակող արդյունաբերության արտադրանքի ծավալը` 53.6 մլրդ դրամ։

Իսկ մշակող արդյունաբերության մեջ ամենազգալի աճը գրանցվել է խմիչքների արտադրության ուղղությամբ. այս տարվա հունվարին արտադրվել է 7.3 մլրդ դրամի խմիչք, որը 70%-ով գերազանցում է 2015-ի հունվարի ցուցանիշը։ Սննդամթերքի արտադրության ծավալն աճել է 8.2%-ով և կազմել 16.8 մլրդ դրամ։ Հիմնային մետաղների արտադրության ծավալներն աճել են 24.5%-ով և հասել 13.2 մլրդ դրամի։ Կան մշակող արդյունաբերության այլ ուղղություններ, որտեղ աճն ավելի զգալի է եղել, օրինակ, մանածագործական արտադրատեսակների արտադրությունն աճել է 3.1 անգամ, էլեկտրական սարքավորանքի արտադրությունը` 2.5 անգամ։ Սակայն դրանց արտադրության ծավալը փոքր է և ընդհանուր աճի վրա մեծ ազդեցություն չի թողել։

Այսինքն, մշակող արդյունաբերության աճին նպաստել են հիմնական 3 ճյուղեր` խմիչքների, սննդամթերքի և հիմնային մետաղների արտադրությունը։

Սակայն ընդհանուր արդյունաբերության ոլորտի աճին նպաստել է նաև մեկ այլ ուղղություն` էլեկտրաէներգիայի, գազի, գոլորշու և լավորակ օդի մատակարարումը։ Հունվարին գրանցվել է 11.3% աճ, ծավալը` շուրջ 30 մլրդ դրամ։ Այդ թվում` հունվարին մատակարարվել է 7.7 մլրդ դրամի բնական գազ, որը 27.6%-ով շատ է նախորդ տարվա հունվարի ցուցանիշից։ Այս աճը պայմանավորված է ցուրտ եղանակով։

Ինչ վերաբերում է հանքարդյունաբերության ոլորտին, ապա այստեղ անկում ունենք։ Հանքագործական արդյունաբերության և բացահանքերի շահագործման ոլորտի արտադրանքը հունվարին նվազել է 2.8%-ով և կազմել 22.6 մլրդ դրամ։ Այդ թվում` մետաղական հանքաքարի արդյունահանումը նվազել է 3.1%-ով և կազմել 22.5 մլրդ դրամ։

Արդյունաբերության մասն այսքանով ամփոփելով` կարող ենք փաստել, որ ոլորտի աճը հանքարդյունաբերության հաշվին չի գրանցվել, ինչը դրական միտում է։

Իսկ ինչի՞ հաշվին է գրանցվել ծառայությունների 12.1%-անոց աճը (ծառայությունների ծավալը հունվարին կազմել է 96.2 մլրդ դրամ)։ Տնտեսական անցուդարձին հետևող ընթերցողները կհիշեն, որ նախորդ տարիներին ոլորտի աճը գրանցվում էր հիմնականում խաղատների հաշվին, որոնք վիճակագրության մեջ ներկայացվում են «մշակույթ, զվարճություններ և հանգիստ» հոդվածով։

Այս ուղղությամբ 2017 թվականի հունվարին գրանցվել է 14.2% աճ, սակայն ծառայությունների ոլորտի ընդհանուր աճին նպաստող միակ գործոնը դա չէ։

Կացության և հանրային սննդի կազմակերպման ծառայությունների ծավալը հունվարին աճել է 25.5%-ով և կազմել 5.2 մլրդ դրամ։ Տրանսպորտային ծառայություններն աճել են 24.3%-ով (ծավալը` 11.8 մլրդ դրամ), տեղեկատվությունն ու կապը` 8.8%-ով (ծավալը` 17.5 մլրդ դրամ), ֆինանսական և ապահովագրական ծառայությունները` 11.1%-ով (ծավալը` 21.7 մլրդ դրամ)։ Ծառայությունների 11 խոշորացված խմբերից միայն երկուսն անկում ունեն` կրթությունը (2.3% անկում) և անշարժ գույքի հետ կապված գործունեությունը (6.8% անկում)։ Ընդհանրացնելով` կարող ենք ասել, որ ծառայությունների ոլորտի աճն «անորակ» չէ և տեղի չի ունեցել միայն մեկ ուղղության անհասկանալի ակտիվության արդյունքում։

Ներքին առևտրաշրջանառությունն անկումային որոշակի շրջանից հետո հունվարին դրական միտումներ է ցույց տվել։ Գրանցվել է 9.4% աճ (առևտրաշրջանառության ծավալը` 128.8 մլրդ դրամ)։ Այդ թվում՝ մանրածախ առևտրաշրջանառությունն աճել է 3.6%-ով և կազմել 74.2 մլրդ դրամ, մեծածախ առևտուրը` 14.8%-ով։ Ավտոմեքենաների առևտուրը (որը ներառում է ինչպես` մասնագիտացված առևտրի կետերի միջոցով իրականացված ավտոմեքենաների, դրանց մասերի և պարագաների վաճառքը, այնպես էլ` դրանց տեխնիկական սպասարկումը և նորոգումը) աճել է 64%-ով և կազմել 5.6 մլրդ դրամ։

Այս ամենն ի մի բերելով` կարող ենք ասել, որ հունվարյան 6.5% տնտեսական ակտիվության աճն անառողջ չէ, լավ մեկնարկ է և որոշակի լավատեսության հիմք կարող է դառնալ։ Սակայն այլ հարց է` առաջիկա ամիսներին այդ աճի տեմպը կպահպանվի՞, թե՞ կթուլանա։

Հիշեցնենք, որ ՀՀ 2017 թվականի պետական բյուջեի հիմքում դրված է 3.2% տնտեսական աճի ցուցանիշը։ Օրինակ, ՀՀ Կենտրոնական բանկի կանխատեսումներով` 2017 թվականին ակնկալվում է 2.2-3.2% տնտեսական աճ, իսկ կանխատեսվող հորիզոնում տնտեսական աճի տեմպերը կշարունակեն արագանալ` գտնվելով 3.2-4.4% միջակայքում։ Այսինքն, պետբյուջեով նախատեսված 3.2% աճը, ըստ ԿԲ-ի, առավելագույն շեմն է, որը կարող է գրանցվել այս տարի (ԿԲ գնաճի հաշվետվության մեջ նշվում է, որ տարվող հարկաբյուջետային քաղաքականությունը` ծախսերի կրճատումը, համախառն պահանջարկի վրա զսպող ազդեցություն կունենա)։

Կառավարությունն ընդունում է, որ բյուջեի ծախսերի կրճատումն արգելակում է տնտեսական աճը, սակայն համոզված է, որ հնարավոր է և՛ օպտիմալացվել, և՛ աճ ապահովել։ Իսկ աճի հիմնական երաշխիքն ակնկալվող ներդրումներն են։

Հիշեցնենք, որ վարչապետ Կարեն Կարապետյանը հայտարարել էր 840 մլն դոլարի ներդրումների մասին, որոնք արդեն հստակեցված են, ֆինանսավորումը կա, և ծրագրերը մեկնարկելու են այս տարի։ Սրան զուգահեռ` քննարկվում են նաև մարզային ներդրումային ծրագրերը, որոնք նույնպես կարող են որոշակի աշխուժություն մտցնել տնտեսության մեջ։

Անգամ մոտավոր կարելի է հասկանալ, թե որքան։ Օրինակ, ՀՀ տնտեսական զարգացման և ներդրումների նախարարի տեղակալ Հովհաննես Ազիզյանը նշել էր, որ յուրաքանչյուր 100 մլն դոլար ներդրումը բերում է 1% տնտեսական աճ։ Հիշեցնենք, այս պահին արդեն խոսվում է ավելի քան 800 մլն դոլար «երաշխավորված» ներդրումների մասին։

Սակայն չափից շատ ոգևորվել պետք չէ, որովհետև փոխնախարարը պարզաբանել էր` խոսքը վերաբերում է զուտ ներդրումներին (այսինքն` կապիտալի արտահոսքը, մարումները հանած)։

Այսինքն, նորմալ տնտեսական աճ ապահովելու համար անհրաժեշտ է լինելու երկու բան. նախ` ամբողջությամբ կյանքի կոչել խոստացված ներդրումները (որպեսզի վերջին պահին որևէ բան չխանգարի), և երկրորդ` կանխել կապիտալի արտահոսքը։ Ոչ թե վարչական լծակներով կամ պարտադրանքով, այլ այնպիսի դաշտ ձևավորելով, որ ներդրողները չցանկանան հեռանալ Հայաստանից։ Իրականում, սա այնքան էլ հեշտ գործ չէ։

Տեսանյութեր

Լրահոս