«Եթե վաղը նորից ընտրություններ լինեն, ուզո՞ւմ եք՝ ձեզ ապացուցեմ, որ այս ժողովուրդն իսկապես արժանի է այս ամենին». Սերգեյ Դանիելյան
Դերասան Սերգեյ Դանիելյանի հետ զրուցել ենք երևանյան վերջին իրադարձությունների, հասարակության ու Ոստիկանության վարքի, մտավորականների դերի ու այլ խնդիրների մասին
– Պարոն Դանիելյան, զրույցը սկսենք երեկվա դեպքերից, մասնավորապես՝ ոստիկանների կողմից քաղաքացիներին չպատճառաբանված կերպով բերման ենթարկելու խնդրից. ոստիկանների պահվածքն ինչպե՞ս կգնահատեք:
– Ոստիկանության պահվածքը շատ ադեկվատ է, նրանցից ուրի՞շ բան էիք սպասում: Ոստիկանությունն ի՞նչ պետք է անի. պետք է պաշտպանի իշխանությանը: Իշխանությանը պետք է պաշտպանի ժողովրդից: Դա է:
– Ի՞նչ եք կարծում՝ իշխանությունն ինչո՞ւ չի գնում «Սասնա ծռեր» զինված խմբի հետ բանակցությունների, որն ինչ-ինչ պատճառներով ընդհատվեց:
– Իշխանությունը սրան վերաբերվում է՝ որպես ահաբեկչության: Եվ ըստ նրանց՝ զենքով մարդկանց հետ բանակցության գնալն իմաստ չունի: Այսինքն՝ եթե նրանք գնան բանակցությունների՝ երևի թե աշխարհում էլ չհասկանան: Մենք գուցե կարողանանք հասկանալ՝ ինչ է կատարվում, բայց ոչ մի ուրիշ երկիր չի հասկանա: Ըստ համաշխարհային կարծիքի՝ իշխանությունը պետք է վաղուց նրանց ոչնչացներ ու հաստատեր, այսպես ասած, «կայուն խաղաղություն»:
Բոլոր երկրների փորձառությունը չեմ կարող ասել, բայց ահաբեկչությունը մնում է ահաբեկչություն: Ուրիշ բան, որ մենք գիտենք՝ նրանք ովքեր են, իշխանությունն ով է, մեր ներքին խոհանոցը մենք հասկանում ենք… Աշխարհում հո բոլորին դա չե՞ս բացատրի: Եթե այդ ռակուրսից նայես, դեռ ավելին՝ իշխանությունն իրեն շատ լոյալ ու փափուկ է պահում: Բայց դե, ըստ մեզ՝ իհարկե, լրիվ ուրիշ պատկեր է:
– «Սասնա ծռերի» քայլերը ճի՞շտ էին հաշվարկված, այսինքն՝ ոստիկաններին պատանդ են պահում, հետո բաց են թողնում ու հայտարարում, որ իրենք պատանդ պահելու նպատակ չեն ունեցել: Որոշ ժամանակ անց պատանդ են վերցնում բժիշկներին: Սա հուսահա՞տ քայլ էր:
– Ընդհանրապես իրենց քայլը հուսահատ քայլ էր: Նորմալ վիճակում ոչ ոք նման քայլ չի անում, մանավանդ, եթե նրանք կրոնական աննորմալներ չեն, այլ նորմալ, ադեկվատ մարդիկ են: Ուղղակի հասկանում են, որ այլ կերպ այս երկրում հնարավոր չէ հարց լուծել, դրա համար այդպես են վարվում: Իսկ հաշվարկվա՞ծ էր, թե՞ ոչ, ես չգիտեմ: Ո՞ւմ կողմից էր հաշվարկված, ո՞վ էր հաշվարկում այս ամենը, ի՞նչ ուժեր են կանգնած նրանց հետևում… մենք ամեն ինչի 30 տոկոսը գիտենք, եթե ոչ պակաս:
– Պարոն Դանիելյան, իշխանությունն անընդհատ ասում է, որ արյունահեղություն չի ուզում, բայց ինչպես տեսնում ենք՝ «արյունից» խուսափել չի ստացվում: Ներքին լսարանի՞, թե՞ միջազգային հանրության համար են նման հայտարարություններ արվում:
– Ոչ, իրականում իշխանություններն իսկապես չեն ուզում արյունահեղություն: Արյունահեղությունը ոչ մեկին ձեռք չի տալիս: Արյունահեղությունն իշխանությունների խայտառակությունն էլ է, որովհետև իշխանության մեղքն է, որ այս վիճակն է: Եթե հարցն արյունահեղությամբ լուծվի, ուրեմն երկու անգամ ավելի մեղավոր կլինեն: Իսկ ինչ եղել է՝ անխուսափելի էր: Օրինակ, ես չհասկացա՝ ինչո՞ւ դուրս եկան Պավլիկենք, ինչո՞ւ կրակեցին նրանց վրա, ես չգիտեմ… Ասում եմ՝ մենք 30 տոկոսն ենք հասկանում այն ամենի, ինչ կատարվում է: Նայում ենք՝ ուղիղ եթեր, օնլայն ինչ-որ կինո է, որի «թարգմանությունը» ոչ միշտ է հասնում մեզ…
– ՊՊԾ տարածքում գտնվող զինյալ խմբի անդամները բազմիցս հայտարարել են՝ ինչ էլ լինի՝ չեն հանձնվելու: Ի՞նչ ելքեր եք տեսնում. իշխանություններին կհաջողվի՞ ճնշել նրանց, թե՞ քիչ-քիչ վիրավորելով՝ նրանց դուրս կբերեն գնդի տարածքից: Ինչ-որ սցենար ուրվագծվո՞ւմ է Ձեզ մոտ:
– Կարծում եմ՝ ինչ-որ մեկը սցենարը գիտի, բայց ես այդ մեկը չեմ: Ինձ թվում է՝ այս ամենը մի քիչ ավելի խորն է, քան մենք կարծում ենք, ու շատերն այնտեղ ուղղակի քավության նոխազ կդառնան: Դա է վատը:
– Արտաքին ուժերի միջամտությո՞ւն եք տեսնում:
– Ինձ թվում է, որ յուրաքանչյուր զինված հեղաշրջման փորձ չի բացառում արտաքին գործոնը: Բայց ես այն կարծիքին չեմ, որ բացի հատուկ ծառայություններից՝ կգտնվի որևէ մեկը, որը կհաստատի դա: Կարելի է միայն ենթադրել՝ հնարավոր է, որ այդպես լինի: Դա գաղտնի բան է, մենք ի՞նչ իմանանք. չենք էլ իմանա:
– Մտավորականության կեցվածքն ու կարծես երկու մասի բաժանվելը չի՞ ազդում նրանց կերպարի վրա, վարկաբեկման վտանգ չե՞ք տեսնում:
– Մտավորականներն առանձնապես կերպար չունեն, որ իրենց կերպարի վրա ազդի կամ չազդի: Ամեն մեկն իր համար է պատասխանում: Մտավորականներն ասացին, որ զենքով ոչ մի հարց չի լուծվում: Եթե ինչ-որ մեկը կասի, որ դա սխալ է, ես իրեն չեմ հավատա, բայց եթե ինչ-որ մեկը կասի, որ այս երկրում այլ ձևով կարելի է հարց լուծել, ես դարձյալ չեմ հավատա: Խնդիրը դա է: Հիմա ոչ թե մտավորականներին է պետք մեղադրել, այլ այն խաժամուժին, այն բարոյալքված տականքին, որն ընտրությունների ընթացքում 10.000 դրամով իր ձայնը վաճառել է: Պետք է մեղադրել նրան, ով երկու անգամ է քվեարկել, նրան, ով ասում է՝ «Դե մեկ ա՝ էս երկրում որևէ բան չի փոխվի»: Շատ կներեք, բայց ապրիլյան պատերազմից հետո մեր երեխեքին դեռ չէինք թաղել, երբ այդ տականք, սոված, քավթառ մասսան գնաց՝ Հրազդանում ընտրեց իշխող կուսակցության ներկայացուցչին: Եթե ընտրեց, ուրեմն՝ իրենց հասնում է այդ իշխանությունը, եթե չի ընտրել, բայց ծախվել է, ուրեմն՝ առավել ևս հասնում է: Իսկ խեղճ ու կրակ մտավորականությունը վախենում է արյունահեղությունից, այդքան բան: Ես իրենց հասկանում եմ:
– Ձեր խոսքում նշեցիք, որ զինված պայքարին դեմ եք, բայց նաև ասացիք, որ այս երկրում այլ տարբերակով որևէ բանի չես հասնի: Ի՞նչ լուծում եք առաջարկում:
– Այս վիճակում որևէ ելք չկա, բոլոր ելքերը վատն են: Իսկ ընդհանրապես, իհարկե, ելք կա. ուզո՞ւմ ես փոխել աշխարհը՝ փոխվի՛ր ինքդ: Դա է իմ ասած ելքը: Եթե շարունակենք մնալ այն ժողովուրդը, որ այսօր կանք, որին կարելի է ուղղակի առնել ընտրությունների ժամանակ, և հետո՝ ունենալ, ուրեմն՝ մեզ հասնում է այս իշխանությունը, և ափսոս այն տղերքը, որ մատաղ են լինում մեզ համար: Ավելի շուտ պետք էր դրա մասին մտածել, ու լավ կլինի, որ մտավորականությունը դրա մասին գրի, նկարի, խոսի: Դա մի կեղտոտ վիճակ է, հասկանո՞ւմ եք: Փողոցային ինչ-որ ոգևորություն է, բայց հենց 10.000 դրամը ցույց են տալիս՝ ամեն ինչ ծախում են: Դա է սարսափելին: Թե չէ՝ զինված ապստամբություններ կամ այլ բաներ ամբողջ աշխարհում էլ լինում են: Փառք մեր ժողովրդին, որ արնախում չենք, քաղաքացիական պատերազմ չկա, ոչ մի արտաքին ուժ այստեղ չի կարող հրահրել ազգամիջյան կոնֆլիկտներ: Մենք շատ ու շատ առումներով ենք փրկված, ուղղակի պետք է փրկվենք նաև այն քավթառ, «Ալեքսանյան բարերար» գոռացող կնանիքից (նկատի ունի ԱԺ գործարար-պատգամավոր Սամվել Ալեքսանյանին (Լֆիկ) ընտրությունների ժամանակ աջակցող կանանց.- Ռ.Մ.), դրանց արտագաղթել տանք այստեղից, որ իրենք ծիլ չտան… Էդ «հաստաոռ» մասսան է մեզ խանգարում: Ընտրատարածքներում նստած պճնված «ծյոծյաներ» կան, որ հետո լցոնումներով են զբաղվում, դա ինձ ավելի է հետաքրքրում, քան այլ հարցեր…
– Ցավոք, այդ պճնված «ծյոծյաները» կրթում են երեխաներին. հիմնականում մանկավարժներ, դպրոցների տնօրեններ են:
– Դե, խնդրեմ, դա է սարսափելին: Այդ խնդիրն է պետք լուծել, մնացած խնդիրները լուծելի են: Այս իշխանությունը Մարսից չի եկել, մենք ենք ծնել, մեր մարդիկ են՝ «յան» ազգանուններով, որոնք կարող են լինել մեր եղբայրը, հայրը, քույրը: Մի քիչ որ փորփրենք՝ կարող է Վլադիմիր Գասպարյանն իմ խորթ եղբայրը լինի. մի բուռ ժողովուրդ ենք, էլի… Չես կարող ասել, որ օտար ենք իրար: Ուղղակի իրենք ուրիշ տեղ են ընկել, մենք՝ ուրիշ:
– Ուզում եք ասել՝ ժողովուրդն արժանի է այս իշխանությա՞նը, կամ՝ հակառա՞կը:
– Այդ խոսքերի հեղինակը ես չեմ. պարզ է, որ բոլորս արժանի ենք նրան, ինչ ունենք: Եվ եթե վաղը նորից ընտրություններ լինեն, ուզո՞ւմ եք՝ ձեզ ապացուցեմ, որ այս ժողովուրդն իսկապես արժանի է այս ամենին: Էլ ուրիշ օրինակներ չբերեմ, Հրազդանի քաղաքապետի ընտրությունների օրինակն ամեն ինչ ասում է:
– Իսկ այս դեպքերը ժողովրդի գիտակցության վրա որևէ ազդեցություն չե՞ն ունենա. ամեն դեպքում տեսնում ենք՝ հազարավոր մարդիկ են փողոց դուրս գալիս, ըմբոստություն է նկատվում:
– Դե, իհա՛րկե կունենան: Այս պրոցեսը վատ պրոցես չէ: Այս պրոցեսի մեջ է ժողովուրդը դառնում ժողովուրդ: Պարզ է, որ ինչ-որ ազդեցություն կունենա, մարդիկ ինչ-որ հետևություններ կանեն, ինչ-որ բան կկատարվի մարդկանց սրտերում: Բայց դե, դա լուծում չէ: Եթե իշխանությունը կարող է մեզ հետո՝ ընտրություններում 10.000 դրամով առնել, ուրեմն՝ ինչ ուզում եք՝ արեք, անօգուտ է: Ուզում եք՝ դուրս եկեք փողոց, ինչ ուզում եք՝ արեք, միևնույն է՝ քաղաքացիական այդ գիտակցությունը ձևավորված չէ: Մարդիկ իրենց քթից այն կողմ ոչինչ չեն տեսնում:
– Քաղաքակիրթ ժողովուրդ չե՞նք:
– Այդպիսի դեկլարատիվ հայտարարություններ չեմ ուզում անել, ավելի ոչ քաղաքակիրթ երկրներ էլ կան, բայց պարզ է՝ ֆրանսիացի չենք, որ ազգովի մտածենք՝ ո՞նց անենք, որ մեր երկիրը լավը լինի: Բոլորը մտածում են՝ ո՞նց անենք, որ ընտանիք պահենք: Բոլորն էլ իրենց ընտանիքն են պահում, դուք էլ եք պահում, ինքն էլ է պահում: «Կարո՞ւմ ես՝ դու էլ արա»՝ հայերի լոզունգն է: Ինքը «կարում ա», ես «չեմ կարում». Այս մտածողությունն է: Եթե այս մակարդակի է խոսակցությունը, ուրեմն՝ իրենք «կարում են»… «կարում» են առնեն, ապրեն, գողանան, քծնեն, իսկ եթե դուք չեք «կարում»՝ սուս մնացեք… Եթե արժեքը դա է, ուժի տեսանկյունից ենք խոսում, էլ ինչո՞ւ ենք դժգոհում: Իշխանության ներկայացուցիչներից բոլորը լավ հայրեր են, լավ ամուսիններ են, լավ տանտերեր են, մենք չմո ենք… Եթե արժեքը «կարենալ-չկարենալն» է, զոռբայությունն է, ուրեմն՝ նորմալ է ամեն ինչ: Իսկ եթե ուրիշ արժեքներ կան, ապա պետք է խոսենք դրանցից:
– Այսինքն՝ ոչ ապրիլյան դեպքերն ազդեցություն ունեցան, ոչ այս դեպքերն ազդեցություն կունենան… Այդ դեպքում ի՞նչ է պետք ժողովրդին մոտիվացնելու համար, որ պայքարեն իրենց իրավունքների համար, չվերցնեն, ձեր նշած, 10.000 դրամ ընտրակաշառքը, և այլն:
– Կրթել է պետք: Մարդիկ պետք է կրթվեն, գիտակցությունը պետք է բարձրանա, սերունդները պետք է փոխվեն: Շատ բան կա անելու: Ես չեմ հասցնի դա տեսնել, դուք կարող է հասցնեք, չգիտեմ… Ձեր կարծիքով՝ եթե այս իշխանություններին փոխենք, ի՞նչ է փոխվելու, եթե նույն ժողովուրդն է ընտրակաշառք վերցնում ու նույն քավթառ «Ալեքսանյան բարերար»-ներն են: Ի՞նչ պետք է փոխվի: Մյուս նախագահը եղբայրներ չի՞ ունենալու: Կունենա էլի, քույր-եղբայր կունենա: Էլի պետք է պահի, չէ՞, ընտանիքին: Վերջ, ուրեմն՝ դա չէ խնդիրը: Իշխանության ու անձերի խնդիր չէ, ժողովրդի գիտակցության բարձրացման խնդիրն է:
