«Հայաստանում շատ ավելի լավն են պայմանները՝ ներկայացում բեմադրելու համար». Նորա Արմանի
Մեր հանդիպումը դերասանուհի Նորա Արմանիի հետ կայացավ Պատանի հանդիսատեսի թատրոնում: Նա Երևան է ժամանել՝ խաղալու Անուշ Ասլիբեկյանի «Մերսեդես» պիեսում, որի պրեմիերան տեղի է ունենալու մայիսի 3-ին և 4-ին: Մեր զրույցի ընթացքում ներկայացման բեմադրիչ Հակոբ Ղազանչյանը կարծիք հայտնեց, որ ցանկություն կա հնարավորության դեպքում պիեսը ցուցադրել նաև ԱՄՆ-ում:
– Տիկին Նորա, եթե չեմ սխալվում՝ «Մերսեդես» պիեսի պրեմիերան պետք է կայանար մայիսի 1-ին և շարունակվեր մինչ մայիսի 4-ը: Սակայն նշանակված օրերը փոխվել են. բեմադրությունները ներկայացվելու են միայն մայիսի 3-ին և 4-ին` Երևանում, իսկ հետո արդեն մեկական ներկայացում` Վանաձորում և Գյումրիում: Ի՞նչն էր պատճառը:
– Ես պետք է ավելի վաղ գայի Երևան, սակայն հարգելի պատճառներով չկարողացա՝ հայրս էր վատառողջ: Մինչև վերջին պահը հայտնի չէր՝ կկարողանա՞մ գալ, թե՞ ոչ: Փառք Աստծո, հիմա ամեն ինչ լավ է, և, ինչպես տեսնում եք՝ ես Երևանում եմ, թատրոնում, բեմում: Եթե կարողանայի շուտ ժամանել, բնականաբար, ներկայացումը փորձելու ժամանակ ևս շատ կունենայինք և կկարողանայինք սկզբնական նշանակված օրն անել ներկայացման պրեմիերան:
– Ընդամենն օրեր են մնացել ներկայացմանը և, ինչպես Դուք նշեցիք՝ հարգելի պատճառներով ավելի վաղ պարզապես անհնար էր Ձեր ժամանումը Երևան: Սակայն Դուք այդ բացը լրացնում եք Ձեր Երևան ժամանման առաջին իսկ օրից. բեմում եք ամբողջ օրը, ինչպես և՝ հիմա: Նախքան բեմ բարձրանալը թատրոնում գոյություն ունի «читка» ասվածը: Հետաքրքիր է՝ մինչ Երևան ժամանելն ինչպե՞ս եք փորձերն իրականացրել: Միգուցե օգտվել եք սկայպի՞ց:
– Հետաքրքիր տարբերակ է, բայց սկայպից չենք օգտվել: Ինքս ինձ համար էի աշխատում, թատերախումբը՝ իր համար: Եվ իմ ժամանումից մեկ օր հետո միայն մեր կատարված աշխատանքները համատեղվեցին:
– Բարդ չէ՞ այդ տարբերակով աշխատելը:
– Ոչ: Նախքան առաջին համատեղ փորձը ես նայեցի ներկայացումը՝ սկզբից մինչև վերջ, կատարեցի իմ ուղղումները, դիտարկումները: Իսկ երկրորդ փորձն արդեն իմ դերակատարմամբ արվեց: Իհարկե, դժվար է միանգամից կատարել պարը, երգը, խոսքը, միզանսցենան…
– Հարցազրույցներից մեկում նշեցիք, որ այս ներկայացումը նվիրում եք հայրենադարձ Ձեր բարեկամներին, ովքեր եկել և մնացել են Հայաստանում, ինչպես և՝ «Մերսեդես» պիեսում Ձեր մարմնավորած հերոսուհին: Ի՞նչ եք կարծում՝ նրանք հերոսներ են, որ մնացել են Հայաստանո՞ւմ: Ովքե՞ր են նրանք՝ ըստ Ձեզ:
– Ամեն մի անձ այս երկրագնդի վրա իր կյանքի հերոսն է: Այնպես որ, չեմ կարող իրենց անջատել և ասել, որ իրենք հերոս են, իսկ մյուսները՝ ոչ: Բայց այն հայրենադարձները, ովքեր եկան Հայաստան, շատ կարևոր միսիա ունեին, և այդ միսիան էր՝ բազմացնել հայրենիքի բնակչության թիվը և մնալ այստեղ, որպեսզի Հայաստանը փրկվի:
– Ակնհայտ է, որ Ձեր սերունդն ամեն ինչ անում է, որպեսզի պահպանի իր հայ տեսակը: Իսկ ի՞նչ է անում ներկայիս սերունդը դրա համար:
– Զարմանալի է, բայց նրանք ևս այդպես են անում: Ես երեխա չունեմ: Բայց, օրինակ, ամուսնուս տղան, ով երեք քառորդ հայ է, ով մեծացել է Ամերիկայում, անգամ հայերեն չի խոսում, բայց երկու տարի առաջ նա ինքնակամ ցանկացավ գալ Հայաստան: Եվ եկավ… Իսկ երբ վերադարձավ, և մենք գնացինք նրան դիմավորելու օդանավակայանում, նա արդեն մեծ հպարտությամբ ասում էր. «Ապեր ջա՜ն…»: Ես ու ամուսինս ծիծաղից մեռանք: Հաջորդ իսկ օրը տեսնենք՝ իր ֆեյսբուքյան էջում Եղեռնի վերաբերյալ մի մեծ գրառում է թողել: Բայց չէ՞ որ մենք նրան հատուկ չենք տրամադրել այդկերպ մտածել: Նա ինքն է հասել դրան: Ասածս այն է, որ՝ այո, սփյուռքում ապրող հայերի ներկայիս սերնդի մի որոշ մաս կարող է ձուլվել և կարծել, թե դա իրեն պետք չէ, բայց վերջում ինչ-որ մի ուժ իրենց ետ է բերում դեպի իրենց ակունքները:
– Տեղյակ եք, որ մեր երկրում շատ քիչ թիվ են կազմում այլ ազգի ներկայացուցիչները: Մենք այնքան լավն ենք, որ մեզ հետ ապրելու ցանկությո՞ւն չկա, թե՞ մենք պարզապես չենք ընդունում, որ մեր կողքին լինի մեկը, ով նման չէ մեզ: Ի վերջո, անգամ սփյուռքից եկած մեր հայրենակիցներին դեռևս շարունակում են «ախպար» կոչել…
– Կարծում եմ՝ ոչ մեկը և ոչ էլ՝ մյուսը: Պարզապես պայմաններն այն չեն: Այն անձը, ով ինքն իրեն ճանաչում է՝ կայացած է, գիտի, թե ով է ինքն ու հանուն ինչի է ապրում, դիմացինին հարգում և ընդունում է այնպիսին, ինչպիսին նա կա: Այդ «անծանոթը»՝ լինի այլ ազգի ներկայացուցիչ թե պարզապես այլ հայացքների և ապրելակերպի տեր մարդ, երբեք ինքնավստահ և ինքնաբավ մարդու մոտ վախ չի առաջացնի: Նա շփվում է բոլորի հետ, քանի որ դա հարստություն է: Եթե դու մի տեսակ ես և հանդիպում ես մի այլ տեսակի, դու նրա հետ շփվելով՝ հարստանում ես: Իսկ եթե քեզ անջատում ես նրանից՝ ասելով, թե նա ուրիշ է, պետք չէ նրա հետ խառնվել, դու լճանում ես: Այն անձը, ով հասկանում է այս ամենը, երբեք «ախպար» չի ասի մյուսին:
– Հարցազրույցներից մեկում Դուք նշում եք, որ ժամանակակից Հայաստանը դեռևս մանուկ է, դեռևս պատանու քայլվածք ունի: Ի՞նչ նկատի ունեիք:
– Այն, որ անկախ Հայաստանը դեռևս 24 տարվա պատմություն ունի: Եվ այդ 24 տարվա ընթացքում չես կարող կերտել այն, ինչ կկարողանայիր կերտել, օրինակ, 100 տարվա ընթացքում:
– Նկատե՞լ եք արդյոք, որ արտասահմանից եկած արվեստագետին՝ լինի դերասան, երաժիշտ, գրող, մի տեսակ չճաշակված մրգի պես են վերաբերվում: Չգիտեն անգամ՝ ո՞վ է, բայց հետաքրքիր է:
– Ոչ հիմա, իհարկե: Դա գալիս է նրանից, ինչի մասին քիչ առաջ խոսեցինք՝ լճացումից: Կարելի է դասընթացներ սկսել, թե ինչպե՞ս է պետք ընդունել ախպարներին: Լավ միտք է, չէ՞:
– Անդրադառնանք ներկայացմանը: Երբ Հակոբ Ղազանչյանը Ձեզ առաջարկեց այդ դերը «Մերսեդոսում», հարց չառաջացա՞վ՝ ինչո՞ւ:
– Պատասխանն ինձ համար հստակ է, այդ իսկ պատճառով հարց չի առաջացել: Շատ կարևոր է, որ դու վստահություն ունենաս գրողի, տվյալ դեպքում՝ Անուշ Ասլիբեկյանի, և բեմադրիչի՝ Հակոբ Ղազանչյանի վրա, և ամենակարևորը՝ ինքդ քեզ համար հարց չառաջանա, թե ինչո՞ւ է քեզ վստահվում այս դերը: Ես ունեմ այդ վստահությունն ու այդ հարցի պատասխանը: Նախ՝ արևմտահայ եմ և ավելի, քան հստակ, կխոսեմ արևմտահայերեն, որն անհրաժեշտ է դերի համար: Իմ ընտանեկան պատմությունն ու անձնական փորձն այնպիսին է, որ ես ներկա եմ եղել, տեսել եմ մարդկանց, ովքեր, առաջին անձով պատմել են, թե ինչպես եղավ, որ գաղթեցին հայրենադարձները: Չգիտեմ, թե ով կարող է այդ կերպարն ավելի լավ խաղալ, քան ես: Հուսամ…
– Փաստորեն, ներկայացումն ընդամենը երկու օր Երևանում է լինելու, մեկական օր՝ Վանաձորում և Գյումրիում: Իսկ երբ Դուք մեկնեք Հայաստանից, ո՞վ է խաղալու Ձեր դերը, թե՞ այն ավարտվելու է Ձեր հեռանալուց հետո:
– Տեղյակ չեմ այդ մասին, կարելի է Հ. Ղազանչյանից դա ճշտել (Եվ Նորան դիմում է Հ. Ղազանչյանին իրեն ուղղած մեր հարցով.- Ք.Մ. ):
Հ. Ղազանչյան.- Առայժմ հույս ունենք, որ Նորան կրկին կգա, և մենք նրա հետ կխաղանք այդ ներկայացումը: Կամ էլ՝ մենք կգնանք իր մոտ: Նորայի հնարավորություններն այնտեղ մեծ են, և կարծում եմ՝ մեկ-երկու հովանավոր կկարողանա գտնել, որ մենք այս ներկայացումը տանենք ԱՄՆ: Նորա ջան, ես էլ կօգնեմ այդ հարցում՝ հովանավորներ գտնելու առումով:
– Տիկին Նորա, երբևէ մտածե՞լ եք, կկարողանայի՞ք արդյոք մշտական բնակություն հաստատել Հայաստանում: Եվ չէի՞ն լինի արդյոք մտածելակերպի, հայացքների բախումներ՝ տեղի իրականության հետ:
– Բախումներ ամենուր կարող են լինել:
– Իսկ ընդհանրապես ցանկություն եղե՞լ է:
– Ե՛վ այո, և՛ ոչ: Չգիտեմ, թե ինչպես նկարագրել: Պարզապես առիթ կամ պատճառ չի եղել դեռևս:
– Արդեն երկու տարի է՝ Դուք կազմակերպում եք սոցիալական ֆիլմերի փառատոն՝ «SR Socially Relevant Film Festival»-ը: Փառատոնի գլխավոր մրցանակն է՝ մեկ շաբաթ անվճար ֆիլմի ցուցադրություն Նյու Յորքի «Quad» կինոթատրոնում, ինչի շնորհիվ հաղթող ժապավենն «Օսկարի» թեկնածուների ցուցակում ընտրվելու հնարավորություն կստանա: Այս երկու տարվա ընթացքում եղե՞լ են արդյոք ֆիլմեր, որոնք ներկայացվել են տվյալ մրցանակին:
– Ոչ, դեռ շատ շուտ է: Փառատոնը պետք է որոշակի փուլեր անցնի դրա համար: Բայց մեր ֆիլմերը միջազգային ֆիլմեր են: Ունենք ֆիլմեր 33 երկրներից՝ կարճամետրաժ, լիամետրաժ, վավերագրական, և ունենք նաև սցենարական բաժին: Բոլորը մրցութային են: Օրինակ, մրցանակ շահած ֆիլմը մեկ շաբաթ ցուցադրվում է Նյու Յորքի լավագույն կինոթատրոններից մեկում:
– Պարզապես նկարում և ներկայացնո՞ւմ են Ձեր կազմակերպած փառատոնին, թե՞ ինչ-որ վճարումեր ևս արվում են՝ մասնակցության համար:
– Ոչ, ոչ: Պարզապես ներկայացնում են մեզ, և մենք ցուցադրում ենք այն փառատոնի շրջանակներում:
– Դուք նշում եք, որ այդ փառատոնի ստեղծման գաղափարն առաջացել է այն դժբախտ պատահարից հետո, երբ մի քանի տարի առաջ Ձեր քեռին ու զարմիկը զոհվել են Եգիպտոսում՝ ատելության հողի վրա կատարված հանցագործության հետևանքով: Այդ փառատոնը հարգանքի տուրք է նրանց հիշատակի հանդեպ՝ ի լրումն այն բոլոր սոցիալապես արժեքավոր մարդկային պատմությունների, որոնց մասին անհրաժեշտ է պատմել: Այն ուղղված է կանխելու ագրեսիան և բարին ու դրականն ի ցույց դնելու: Իրո՞ք կարծում եք, որ դա կարող է օգնել:
– Այդ վայրագության դեմ է այդ փառատոնը: Երբ այսօր նայում ենք ամերիկյան ֆիլմերի պաստառներին, պարտադիր տեսնում ենք զենք, որը գնալով մեծանում է: Մտածում ես. «Ախպեր ջան, ուրիշ ասելիք էս աշխարհում էլ չկա՞: Միայն պետք է իրար սպանե՞ն մարդիկ»: Ես վստահ եմ, որ այդ ագրեսիայի քարոզը, անշուշտ, ազդում է մարդու մտածելակերպի վրա:
– Բացասականը միշտ ավելի դյուրին է ընդունվում, կրկնօրինակվում…
– Մեր փառատոնը հիմնված է միայն սոցիալական թեմաների մասին բարձրաձայնող, մարդկային պատմություններ պատմող ֆիլմերի վրա: Հավատում եմ, որ բարին էլ է վարակիչ:
– Նշվեց Եղեռնի 100-ամյա տարելիցը: Մեծամասշտաբ իրադարձություններ տեղի ունեցան, բազմաթիվ հյուրեր եկան Հայաստան, և թվում էր՝ աշխարհի ուշադրության կենտրոնում մենք ենք… Սակայն անցավ ապրիլի 24-ը, և կրկին վերադարձանք մեր սոցիալական և քաղաքական խնդիրներով իրականություն: Եվ այդ իրականության ամենացավալի թեմաներից է արտագաղթը: Կան գնահատականներ, թե արտագաղթը նույնպես ցեղասպանություն է:
– Սա շատ մեծ թեմա է: Իհարկե, տխուր և ցավալի է, որ արտագաղթը շարունակվում է:
– Շատ անգամ մարդիկ չգիտեն՝ ուր են գնում, բայց գնում են՝ ասելով, որ այստեղ այլևս ելք չեն տեսնում:
– Բայց հասցնողն ո՞վ է: Եվ ինչո՞ւ են թույլ տալիս, որ հասցվի նման իրավիճակների: Նախ՝ պետք է տալ այս հարցի պատասխանը, հետո նոր ասվի, որ՝ վերջ, հեռանում եմ, հասցրել են… Դա շատ հեշտ է ասել: Եկեք տեսնենք՝ ովքե՞ր են հասցնողները, ու ինչո՞ւ ենք թույլ տալիս, որ այդպես վարվեն: Ի՞նչ ենք անում, որ այդպես չվարվեն մեզ հետ:
– Այսինքն՝ ժողովուրդն արժանի է իր թագավորին:
– Իհա՛րկե այո: Եկեք ընդվզենք, պայքարենք և ասենք, որ՝ ոչ, ախպեր ջան, մենք համաձայն չենք քեզ հետ: Բայց չկա այդ անհամաձայնությունն ու ընդվզումը:
– Կարո՞ղ եք նշել, թե որն է տարբերությունն ԱՄՆ-ում բեմադրվող և Երևանում բեմադրվող ներկայացումների աշխատանքային պրոցեսների միջև:
– Եթե ներկայացում բեմադրեինք ԱՄՆ-ում, ապա բեմադրման այս փուլում չէինք ունենա ո՛չ լույսեր, ո՛չ ռեկվիզիտ, ո՛չ էլ ձայնային և լուսային ձևավորում: Նստած կլինեինք փորձասենյակում, մինչև վերջին փորձը՝ բեմ բարձրանալուց մեկ-երկու օր առաջ: Այդ իսկ պատճառով կարող եմ ասել, որ Հայաստանում շատ ավելի լավն են պայմանները՝ ներկայացում բեմադրելու համար: Այնտեղ մենք պետք է վարձակալեինք թատրոնը, իսկ դա մեծ գումարներ արժե: Այնպես որ, պետք է լավ պահենք մեր թատրոնները և ֆինանսավորենք՝ ինչպես հարկն է, որ չկորցնենք այն: Սա հարստություն է, որը պահպանել է պետք:
