Հայաստանի համար ավելի ճիշտ կլինի փոխել մարքեթինգային քաղաքականությունն ու ավելի ակտիվ լինել եվրոպական շուկայում. Ռոմուալդաս Ամբրոժյավիչի

Լիտվայի Առևտրաարդյունաբերական տարածաշրջանային տնօրեն Ռոմուալդաս Ամբրոժյավիչի ղեկավարած գործարարների պատվիրակությունը տարածաշրջանային այցով Վրաստանում և Հայաստանում էր՝ համագործակցության նոր ուղիներ փնտրելու նպատակով: 168.am-ը Ռ. Ամբրոժյավիչի հետ զրուցեց երկու երկրներում զարգացումների, բիզնես միջավայրի, առկա և ապագա հնարավորությունների մասին:

– Պարոն Ամբրոժյավիչ, ի՞նչ համեմատություն կարող եք անել Հայաստանի և Վրաստանի միջև, ի՞նչ դիտարկումներ ունեք:

– Այս երկու երկրները համեմատելը մի քիչ դժվար է, բայց ես նկատեցի, որ Վրաստանն ավելի վճռական գնում է դեպի Եվրամիություն, վրացական արտադրանքը Լիտվայում ավելի շատ է, քան հայկականը, օրինակ՝ գինին, Բորժոմին, տարբեր բանջարեղենային և պահածոյացված արտադրանքը: Հայկական ապրանքներն ավելի քիչ են նկատելի մեր խանութներում: Մենք մեր հայ գործընկերների հետ խոսում ենք, որ Հայաստանի համար ավելի ճիշտ կլինի փոխել մարքեթինգային քաղաքականությունն ու ավելի ակտիվ լինել եվրոպական շուկայում, այդ թվում՝ Լիտվայում: Այդ դեպքում ամեն ինչ լավ կինի: Հարավկովկասյան երկրները մեզ հետաքրքրում են հարավում զարգացած ոլորտների մասով՝ միրգ, բանջարեղեն, այլ մթերքներ, որ մեզ մոտ չեն աճում, հատկապես տարբեր համեմունքները, որպեսզի մեր արտադրությունն առավել ինտենսիվ դարձնենք, տեսականին բազմազան լինի:

Սա լավ սկիզբ է: Մեր խնդիրն է հնարավորություններ գտնել երկկողմ հարաբերությունները զարգացնելու համար, որպեսզի ներդրումներ իրականացվեն: Մեզ շատ հետաքրքրում է ձեր պղինձը: Մեզ մոտ և, ընդհանրապես, Եվրոպայում պղնձի պահանջարկը մեծ է: Մենք եղել ենք Ալավերդիի պնդձի կոմբինատում, որն ինձ շատ դուր եկավ: Այդ գործարանում կարելի է հոլիվուդյան ֆիլմեր նկարել: Երևանում շրջելու ենք խանութներով, որպեսզի ծանոթանանք տեղական ապրանքների տեսականուն, ապա ես կգրեմ զեկույց, որը կտեղադրենք մեր կայքում և մեր գործարարներն առաջին ձեռքից տեղեկություններ կստանան: Թեև Լիտվայի գործարարները ծանոթ  են Հայաստանի հետ, մենք լիտվական առաջին պատվիրակությունը չենք այստեղ: Լիտվայում հետաքրքրությունը մեծ է Հայաստանի հանդեպ: Բայց տեղեկություն ստանալը մի բան է, սեփական աչքով տեսնելը, մարդկանց հետ շփվելն ու խոսելը լրիվ այլ բան: Ես հուսով եմ, որ մեր նպատակները կիրականանան:

Վրաստանը ստորագրել է Եվրամիության հետ ասոցացման փաստաթուղթը: Հայաստանի գործակցությունը Ռուսաստանի հետ մի քիչ դժվարացնում է իրադրությունը տնտեսական ամագործակցության առումով, քանի որ մաքսային բարձր սակագներ են սահմանվելու, իսկ ազատ շուկայական հարաբերությունների և ազատ առևտրաշրջանառության բացակայության պայմաններում դժվար կլինի: Նույնն է Բելառուսի հետ:

– Այսինքն՝ ՀՀ անդամակցությունը Մաքսային կամ Եվրասիական տնտեսական միությանը էականորեն կդժվարացնի՞ շփումները:

– Չեմ կարծում, որ շատ, բայց որոշակի դժվարություններ կլինեն:

– Մեզ մոտ ասում են, թե Հայաստանը կարող է Եվրոպայի համար «պատուհան» դառնալ դեպի Մաքսային միություն:

– Դա բարձր քաղաքականություն է, ես չեմ կարող մեկնաբանել: Ես կարող եմ միայն ասել իմ կարծիքն ու բիզնեսի կարծիքը:

– Այդ դեպքում Հայաստանն ինչո՞վ է հետաքրքիր Ձեզ համար:

– Մեզ Հայաստանը հետաքրքրում է ոչ միայն որպես ներմուծող և արտահանող, այլ որպես երկիր, որի հետ փոխգործակցությունը շատ մեծ հնարավորություններ է բացում Իրանի հետ հարաբերությունները զարգացնելու համար: Ներկայումս Իրանի հետ առևտրի դեպքում որոշակի ապրանքների վրա էմբարգո է դրված: Դա արևմտյան քաղաքականության արդյունքն է և մենք չենք կարող դա անտեսել: Ես կապեր ունեմ Իրանի առևտրաարդյունաբերական պալատի հետ և ակտիվ աշխատանք ենք տանում իրենց հետ, մտածում ենք այցելել Իրան, բայց քաղաքական իրադրությունը դեռևս նման իրավունք չի տալիս: Եվ անգամ ԱԳՆ-ն դեռ խորհուրդ չի տալիս այդ ուղղությամբ քայլեր իրականացնել, որոնք կարող են ԵՄ հանձնաժողովի բացասական կարծիքին արժանանալ: Լիտվան ԵՄ անդամ է և պարտավոր է հետևել եվրոպական օրենքներին ու կանոններին և չենք կարող ամբողջովին մեր նախաձեռնությամբ առաջնորդվել: Իհարկե, նախաձեռնություն պետք է լինի՝ մեր կամ Եվրամիության կողմից, որը կլինի ընդհանուր նախաձեռնություն, բայց չենք կարող անտեսել քաղաքական որոշումները:

– Դուք դիտարկո՞ւմ եք Հայաստանում հայ-լիտվական համատեղ ձեռնարկություն բացելու հարցը, որի միջոցով նաև իրանական շուկան առավել հասանելի կլինի: Որ ոլորտներն են Ձեզ համար գրավիչ:

– Իհարկե, հենց դրա համար էլ եկել ենք: Դեռ պետք է ուսումնասիրենք, թե ինչ հնարավորություններ կան, բայց հետքրքիր են հատկապես բարձր տեխնոլոգիաները: Ես խնդիր ունեմ գտնել գործընկերներ և հնարավորություններ՝ այստեղ արևային մարտկոցների, լազերային դիոդների արտադրություն հիմնելու համար: Հայաստանում արևային մարտկոցները դեռ քիչ են տարածված, բայց Լիտվայում, որտեղ արևային օրերի քանակը շատ ավելի քիչ է, քան Հայաստանում, կարող եք տեսնել տանիքներին տեղադրված համակարգերը և արևային էներգետիկան լայնորեն տարածված է մեզ մոտ: Դա երկրորդային էներգետիկա է, որ կարելի է ազատորեն կիրառել՝ կրճատելով նավթի ու գազի սպառումը, որ ստանում ենք Ռուսաստանից և այդ պատճառով ուզած-չուզած կախված ենք նրանցից: Մենք շատ ենք փնտրում տարբեր ռեսուրսներ, որ հնարավորինս քիչ կախում ունենանք Ռուսաստանից, քանի որ տնտեսության միջոցով մենք զգում ենք մեծ ճնշում Ռուսաստանի կողմից: Կարծում եմ, Հայաստանը ևս զգում է այդ ճնշումը:

– Այո, ճնշումն այստեղ ևս մեծ է, բայց Հայաստանում արևային էներգետիկան չի զարգանում, մասնագետները նշում են, որ արևային մարտկոցների ինքնարժեքը շատ մեծ է և ձեռնտու չէ:

– Ոչ, միայն սկզբում է թանկ և որոշակի ներդրումների անհրաժեշտություն կա: Եթե ուսումնասիրեք, ապա մոտ 10 տարի առաջ արևային կայանքները հասանելի էին միայն հարուստներին, իսկ այսօր բոլոր միջին եկամուտ ունեցող մարդիկ կարող են իրենց թույլ տալ դա, որովհետև գնողունակությունը բարձրացել է, իսկ կայանքների արժեքը՝ նվազել, ինչպես և ցանկացած ոլորտում է, օրինակ՝ բենզինը, հեռահաղորդակցությունը, որ որոշ ծառայություններ գնելու դիմաց նաև անվճար հեռախոս են տրամադրում: Եվ այժմ բջջային հեռախոսները շատ են կիրառվում, որովհետև ոչ թե նորաձև են, այլ որովհետև էժան են: Օրինակ՝ Հայաստանում կապը բավականին թանկ է, ես վախենում են շատ խոսել, որովհետև ես շատ հարուստ մարդ չեմ և չեմ կարող ինձ թույլ տալ թանկ հաճույքներ, ես դեռ ծախսերի հաշվետվություն պետք է ներկայացնեմ, չէ՞, որ հարկատուներն են վճարում դրա համար: Ինձ նախազգուշացրել էին՝ քիչ խոսել, որովհետև շատ թանկ գներ են, բայց, հավատացեք, 5 տարի անց այստեղ կլինի ամենաէժան կապը:

– Հիմա էլ, եթե համեմատենք 5 տարի առաջվա հետ, իրավիճակը շատ է փոխվել:

– Այո, և նույնը արևային համակարգերի դեպքում է: Լիտվայում այսօր յուրաքանչյուր ոք կարող է գնել և ոչ մի խնդիր չկա: Ծախսածածկումը լավն է, հաշվարկներ արել ենք, տնտեսությունն էլ քիչ էլեկտրաէներգիա կսպառի:

– Ըստ Ձեր՝ Հայաստանում բիզնես միջավայրը գոհացուցի՞չ է, ծանո՞թ եք ՀՀ հարկային և մաքսային քաղաքականությանը:

– Իհարկե, մենք հետաքրքրվում ենք ամեն ինչով: Հարկային արտոնյալ պայմաններ են պետք, մասնավորապես, Լիտվայում հարկերը քիչ չեն՝ ԱԱՀ-ն 24% է, որոշ ընկերություններ 15% են վճարում, մնացածն՝ ըստ ոլորտների տարբեր թվեր են, ակցիզային հարկը շատ բարձր է՝ 40%: Հայաստանում մենք եղել ենք Ալավերդիում և Երևանում, Սևանով ենք անցել: Այլ ձեռնարկություններում չենք եղել: Ուզում ենք լինել ամենուր և տեսնել բոլոր շրջանները: Օրինակ՝ Վրաստանում Կոլխիդայից մինչև Կոխեթի գնացել ենք, ծանոթացել բոլոր արտադրություններին: Ես տեղեկություններ հավաքեցի Բաթումի-Փոթի ազատ տնտեսական գոտու մասին, որով լիտվական մի մեծ լոգիստիկ կազմակերպություն է հետաքրքրված:

– Հայաստանում ևս ազատ տնտեսական գոտիներ են բացվում, մեկն արդեն գործում է Մարս գործարանի տարածքում, մյուսներն ընթացքում են:

– Ես ինֆորմացիա եմ խնդրել ՀՀ-ում ազատ տնտեսական գոտիների մասին, որ ինձ տրամադրեն, թե ինչ պայմաններ են, ինչ զեղչեր կան հողի վարձակալության, հարկերի առումով: Դա շատ հետաքրքիր է: Մեզ մոտ էլ գրեթե ամեն քաղաքում կան նման գոտիներ, որտեղ սկզբնական որոշակի ժամկետում հողի համար 0 վճար է: Գերմանիայից, Դանիայից շատ են գալիս մեզ մոտ:

– Եթե Հայաստանն ընտրել է Մաքսային միության ուղին, Վրաստանը՝ ԵՄ, ըստ Ձեզ, մեր երկրների տնտեսությունների զարգացումն ինչպե՞ս կընթանա:

– Մենք Վրաստանում մեկ շաբաթ ենք մնացալ, դա քիչ է ամեն ինչ իմանալու համար: Բայց վրացիներն իրենք կզգան իրենց մաշկի վրա: Բոլոր խորհրդային պետությունները սերտորեն կապված են եղել Ռուսաստանի և համամիութենական մյուս պետությունների հետ: Ես չեմ նախանձում Վրաստանին, որովհետև Լիտվան արդեն 20 տարի եվրոպական ուղիով է գնում, բայց այնտեղ էլ մենք դեռ զգում ենք մեծ ճնշում և մեծ կապեր կան ՌԴ ու Լիտվայի միջև: Այժմ Վրաստանն այն վիճակում է, երբ նախկին գործընկերների հետ կապերը խզել է, բայց նոր գործընկերների հետ դեռ չի ստեղծել նոր կապեր: Այդ անցումային շրջանը շատ դժվար է, բայց պետք է այն անցնել: Երբ 10 տարի էր անցել ԽՍՀՄ փլուզումից հետո, մենք մտածում էինք 5-7 տարի էլ կանցնի և նորմալ կլինի, բայց արդեն 20 տարի է անցել և դեռ չենք զգում եվրոպական ողջ ազատությունը: Օրինակ՝ կյանքի մակարդակը շատ տարբեր է, ֆրանսիացի կամ գերմանացի գյուղացիները 1 հեկտար հողի մշակության համար ստանում են 1.5 անգամ ավելի սուբսիդիա, քան լիտվացիները: Ինչո՞ւ: Նաև բանկային ոլորտում շատ են դժվարությունները, մասնավորապես՝ Լիտվայում վարկ վերցնելը դժվար է, որովհետև ԵՄ-ն վարկանիշներ է սահմանում բանկերի համար:

– Եվ այսքան ժամանակ անց ինչո՞վ է պայմանավորված այդ խտրականությունը:

– Մենք չգիտենք, դա ԵՄ հանձնաժողովն է սահմանում, և մենք պայքարում ենք, որ հավասար պայմաններ լինեն: Հավանաբար, ժամանակի ընթացքում կհարթվի խնդիրը և հավասարություն կլինի:

Գայանե Խաչատրյան