ՀԱՊԿ-ն և սիրիահայության անվտանգության խնդիրը
Սոչիում գումարված Հավաքական անվտանգության պայմանագրի կազմակերպության (ՀԱՊԿ) Հավաքական անվտանգության խորհրդի նստաշրջանին նախագահ Սարգսյանի ելույթի Սիրիայի հանգույցին, ինչպես նաեւ սիրիահայության նկատմամբ Երեւանի վարած քաղաքականության բաժինը ներկայացված ճգնաժամի եւ այնտեղ հայտնված հայ համայնքի վերաբերյալ, Երեւանի որդեգրած քաղաքականության կարեւոր կետեր է բովանդակում։
Այդ կետերը ամփոփվում են հետեւյալ ձեւով.
Համաշխարհային նոր մարտահրավերների եւ սպառնալիքների լույսի տակ հատուկ արդիականություն ապահովելու ընթացքի մեջ է միջազգային ճգնաժամային իրավիճակներում ՄԱԿ-ի դերակատարության շեշտումը: Այս հաստատման փաստը ակնառու ձեւով պարզ է մերձավորարեւելյան տարածաշրջանի հետ կապված իրադարձությունների եւ հատկապես Սիրիայի հետ կապված դեպքերի նկատառումով: Հայաստանի Հանրապետությունը ՀԱՊԿ-ի անդամ պետություններից աշխարհագրական առումով Սիրիային առավել մոտ գտնվող երկիրն է: Ունենալով այնտեղ բազմահազարանոց համայնք, նա ավելի սուր կերպով է զգում բոլոր ռիսկերն ու սպառնալիքները ՀԱՊԿ պատասխանատվության՝ կովկասյան տարածաշրջանի անվտանգության համար:
Երեւանը Սիրիայի հակամարտության սկզբից դիրքորոշված է ի նպաստ շուտափույթ խաղաղ կարգավորման՝ երկխոսության հիման վրա: Այդ կապակցությամբ միջազգային հանրության, մասնավորապես` Սիրիայի հարեւան պետությունների դերը պետք է կայանար այդ երկխոսության աջակցությունում` հաշվի առնելով հակամարտության մեջ ներգրավված բոլոր կողմերի շահերը: Այս համատեքստում Երեւանը ողջունում է ռուս-ամերիկյան պայմանավորվածությունները սիրիական հակամարտության խաղաղ կարգավորման ուղղությամբ:
Այս չորս կետերով բանաձեւված պաշտոնական դիրքորոշումը իր ընդհանուր առումով պահում է օրինաչափությունն ու համահնչեղությունը թե՛ միջազգային ընտանիքի եւ թե այս դեպքում ՀԱՊԿ-իի շրջագծերում տեղավորվող քաղաքական բանականության նկատմամբ: Երկու ուղղությունների միջեվ հավասարակշռությունը պահված է հայտնապես:
Առաջին հատվածը վերաբերում է ՄԱԿ-ի դերակատարությանը: Սիրիական թնջուկի մասին ՄԱԿ-ի դերակատարության շեշտումով հայտարարության նախաբան կատարելը ինքնին հարցի լուծման համար միջազգային ընտանիքի գերակայության մասին է խոսում: Իսկ սա իր հերթին մեկնաբանվում է պարզորեն, որ ՄԱԿ-ի շրջածիրից դուրս առնվող կամ առնվելիք քայլերը չեն արդարացվում:
Մի պահ շրջանցելով երկրորդ հատվածը կենտրոնանաք երրորդի վրա, որտեղ Նախագահը առաջին կետին ագուցում կատարելով շեշտում է, որ հարցի կարգավորումը բացառապես պետք է տեսնել խաղաղ ճանապարհով եւ երկխոսության հիմունքով: Այսքանը շատ դասական եւ կարգախոսային սահմաններում կարող էր ընկալվել, եթե իր ենթատեքստով չհակադրվեր զինվորական գործողությունների հավանականության սաստկացման ամերիկյան եւ որոշակիորեն արեւմտյան սպառնալիքներին: Բայց հիմնականը այս հաստատմանը հաջորդող նախադասությունն է. «միջազգային հանրության մասնավորապես` Սիրիայի հարեւան պետությունների դերը պետք է կայանար այդ երկխոսության աջակցությանը մեջ` հաշվի առնելով հակամարտության մեջ ներգրավված բոլոր կողմերի շահերը»:
Այստեղ արդեն պարզ էր դառնում, թե ո՞վ է այն հարեւան պետությունը, որը փոխանակ խաղաղ կարգավորման եւ երկխոսության կայացման գործընթացին սատարելու, շարունակում էր զինել եւ ֆինանսավորել որոշ ուժեր եւ անվերջ պահանջում էր զինվորական միջամտության իրականացումը: Անկարան առանց անվանանշման մատնացույց էր արվում իբրեւ խաղաղ կարգավորման հակադրվող կողմ եւ իբրեւ այդպիսին` միջազգային ընտանիքի շրջագծից դուրս հարցին լուծում ապահովելու ձգտող պետություն:
Խաղաղ կարգավորման առաջադրանքը գերադասելու տրամաբանությունում շատ հանգիստ է տեղավորվում նաեւ ռուս-ամերիկյան պայմանավորվածության ողջունումը: Զարգացված տրամաբանության եզրահանգումը պարզեցնելով գերադասելի է խաղաղ կարգավորումը, ողջունելի է այդ առաջադրանքի տակ դիտարկվող ռուս-ամերիկյան պայմանավորվածությունը եւ դատապարտելի է երկխոսության կայացմանը չնպաստող եւ հարցերի հրահրման դիրքերի վրա գտնվող հարեվան Անկարան։
Վերադառանանք ամենից ուշագրավ կետին: ՀԱՊԿ-ը հավաքական անվտանգության հասկացողություն է ամեն բանից առաջ: Այստեղ շատ նուրբ ձեւով ընդգծվում է Սիրիայի եւ կովկասյան տարածաշրջանի անվտանգության առնչությունը: Այն բարձրաձայնումը, որ կովկասյան տարծաշրջանի անվտանգության հետ կապված այս առնչությունը ամենից սուր եւ զգայուն ձեւով Երեւանն է որ տեսնում է: Իսկ այս սրատեսության շարժառիթի բացատրությունն է, որը աշխարհագրական մերձավորության առընթեր երկրորդ կարեւոր յուրահատկությունն է ապահովում Երեւանին։ Սիրիահայ համայնքի անվտանգությունը Հայաստանի անվտանգության հետ կապելը եւ այդ ճամբով ՀԱՊԿ հավաքական անվտանգության օրակարգի վերածելը մեկնաբանվում է իբրեւ խնդրի աշխարհաքաղաքական հարթություն տեղափոխելու միտող քաղաքական քայլ:
Շահան Գանտահարյան
«Ազդակ» թերթի գլխավոր խմբագիր
