Հայաստանում բենզինի գինը միշտ հարցեր է առաջացրել։ Այն ժամանակ, երբ բարձրացել է, երբ անփոփոխ է մնացել, և անգամ վերջին շրջանում` երբ նվազել է։ Մեկ տարի առաջ սպառողներին հուզում էր այն հարցը, թե ինչու է Վրաստանում բենզինը շատ ավելի էժան, քան Հայաստանում։
Դիմում ներկայացնելու օրը անհատ ձեռնարկատեր չհանդիսացող ֆիզիկական անձը հաշվառվում է հարկային մարմնի կողմից, և օրենքով սահմանված կարգով ու ժամկետում նրան տրամադրվում է ՀՎՀՀ:
Ավարտվեց Եվրասիական տնտեսական միությանն անդամակցման երկրորդ տարին: Սակայն ոչ ոք չի շտապում որևէ գնահատական հնչեցնել: Արդեն հասցրել ենք մոռանալ, թե որքան անսպասելի մտանք այդ միության մեջ:
Եթե խոսենք շատ քիչ թվով, բայց գերակա ճյուղերի մասին, շատերը կընդունեն, որ մեզ համար Հայաստանում կրթությունն այն քիչ ճյուղերից մեկն է, որ կարող է ՀՀ-ն դարձնել տարածաշրջանային և նույնիսկ ավելի լայն մասշտաբով կենտրոն։
Շուրջ 1 տարի տևած բանակցություններից հետո այս տարվա հունվարի 11-ին հայտարարվեց, որ Վրաստանի կառավարությունն ու «Գազպրոմ» ընկերությունն ընդհանուր հայտարարի են եկել` Վրաստանի տարածքով Հայաստան մատակարարվող գազի տարանցման վճարի հարցում։
Տնտեսական թեմաներով գրող լրագրողներն ու տնտեսագետներն ամանորյա տոներից հետո անհամբեր սպասում են վիճակագրական նոր տվյալների հրապարակմանը, որոնք թույլ կտան լիարժեք պատկերացում կազմել անցնող տարվա մասին։
«Սփյուռք» ասվածը մեզ մոտ մի քիչ ապակողմնորոշող ձևով է օգտագործվում, քանի որ շատերն այն ընկալում են՝ որպես երկրորդ, երրորդ սերնդում արտասահմանում ծնված, մեծացած մարդիկ։ Պետք է չշփոթել սփյուռքը ծագումով հայերից։
«Դեռ 2 տարի առաջ դրամի արժեզրկումից հետո շատերը կրկին կանխատեսում էին որոշակի արժեզրկում, սակյան այս տարիների ընթացքում էական փոփոխություն չի եղել, տատանումները կրել են սեզոնային բնույթ կամ կարճաժամկետ իրավիճակների ազդեցությամբ են եղել»:
«Այդ գաղափարը, իհարկե, բավականին ոգևորիչ է հնչում, առաջին անգամ չէ, որ կառավարությունը բարձրաձայնում է այդ հարցը։ Իրոք, խնդիր ունենք, և այն բավականին լուրջ է»։
«Մենք վերանայեցինք տնտեսական զարգացման մոդելը և հիմնական շեշտը դնում ենք, որ տնտեսությունը զարգանա առաջարկի հիման վրա։ Ելնելով փոքր տնտեսության առանձնահատկություններից՝ մենք հիմնական շեշտը դնում ենք, որ տնտեսությունը պետք է զարգանա՝ ի հաշիվ արտահանման»։
Այս տարին էլ սկսվեց նախորդի նման: Ռուսական «Գազպրոմն» ու Վրաստանը կրկին չհասցրեցին պայմանավորվել Հայաստան մատակարարվող գազի հարցում: Անցած տարի միայն ապրիլ ամսին ստորագրվեց այն պայմանագիրը, որով մեզ գազ մատակարարվեց: Ռուսական ընկերության ու Վրաստանի միջև վերջին տարիներին միշտ անհամաձայնություն կա Հայաստանի գազամատակարարման հարցում:
«Նորմալ պրոցես է գնում, կողմերն իրենց համար փնտրում և ջանում են գտնել ամենանպաստավոր լուծումները։ Կոնկրետ տվյալ վեճը հետևյալն է՝ տրանզիտի համար վերցնել փո՞ղ, թե՞ ֆիքսված որոշակի տոկոս տրանզիտով անցնող գազի ծավալից»։
Հ.Բաղդասարյանը նշեց մի քանի օրինակ. գնահատման ոլորտում բանկերն աշխատում են միայն մի քանի կազմակերպությունների հետ, որն օրենսդրության կոպիտ խախտում է։ Վարչապետի կողմից հանձնարարվել է, որ դաշտն ազատականացվի։
Անդրադառնալով այս տարի նախատեսվող ԵՄ-ի հետ կնքվելիք փաստաթղթին՝ Ա. Եղիազարյանը նշեց, որ այն շատ կարևոր է, քանի որ կսահմանի ՀՀ-ԵՄ համագործակցության իրավական բազան, որը հետագայի համար այլընտրանք է, և դա լավ ուղերձ կլինի արտաքին աշխարհին:
«Տարվա սկզբից մենք արդեն ականատես պիտի լինենք կոնկրետ քայլերի, որի մասին փոքր արտադրողը, ներմուծողը, ծառայություն մատուցողն իր մաշկի վրա պիտի զգա»:
Հայաստանի տնտեսությունը, արդեն 2 տարի է, հայտնվել է նոր ֆինանսատնտեսական ճգնաժամում: Սակայն, ի տարբերություն 2008-2009թթ. ճգնաժամի, երբ համաշխարհային ֆինանսատնտեսական ճգնաժամի ազդեցությունն էր հիմնական պատճառը, հիմա հայտնվել ենք ելքը չերևացող վստահության ճգնաժամում:
«Մենք շատ ցածր արտահանման ներուժ ունենք մեր հարևան և առաջին առևտրատնտեսական գործընկերների հետ: ՌԴ արտահանումը մեկ շնչի հաշվով կազմում է 1.7 ԱՄՆ դոլար, իսկ Իրանը` 1 դոլար: Այսինքն` կա բավականին չօգտագործված ներուժ և այս երկրներ արտահանումը մեծացնելը լինելու է մեր առաջնահերթ քայլերից մեկը»:
Արտերկրից Հայաստան ուղարկվող դրամական փոխանցումները 2016-ի ընթացքում շարունակել են կրճատվել։ Ամենաթարմ տվյալները, որ ՀՀ Կենտրոնական բանկը հրապարակել է, վերաբերում են հունվար-հոկտեմբեր ժամանակահատվածին։
«Հայաստանի շուկան, իհարկե, փոքր է, բայց իրանցի գործարարները կարող են այստեղ ներկայացված լինել։ Շահեկան է Հայաստանի աշխարհագրական դիրքը, որը կարող է օգտագործվել ի օգուտ և՛ Իրանի, և՛ Հայաստանի։ Իրանը ցանկանում է մեծացնել գազի արտահանումը դեպի Հայաստան և Հայաստանի միջոցով` դեպի Եվրոպա»։
Հնարավոր է, որ վերջապես տեսնենք իրական տնտեսական հարաբերություններ: Օրինակ` հանրահայտ երկաթուղու կառուցումը, որ խոստումի տեսքով մեզ մատուցվում է տարիներ շարունակ:
«Հայաստանում, երբ մտածում են, որ գործարարության այս կամ այն սահմանափակումները կան, իմ արձագանքը հետևյալն է` որոշեք ձեր բիզնեսը, սկսեք անել, ցանկացած խնդիր, որն ունենաք օրենսդրական կարգավորումից դուրս, ինչքան հնարավոր է` հրապարակայնացրեք փաստերով հանդերձ»։
«Մենք մեծ աշխատանք ենք արել այս նախագծի վրա և դեռ կանենք։ Մենք օգտագործում ենք լավագույն տեխնոլոգիաները, ու այդ ամենը Հայաստան բերելն իր արդյունքը տալու է, ու ամենակասկածամիտ մարդիկ էլ համոզվելու են, որ Հայաստանում հնարավոր է նորմալ հանքարդյունաբերություն ունենալ»։
ՀՀ Ազգային վիճակագրական ծառայությունը հրապարակել է «Հայաստանի կանայք և տղամարդիկ 2016» զեկույցը, որտեղ բավականին հետաքրքիր տվյալներ կան` Հայաստանում տարբեր ոլորտներում կանանց և տղամարդկանց ներգրավվածության, զբաղվածության մակարդակի, եկամուտների և ծախսերի տարբերության մասին։ Մենք առանձնացրել ենք դրանցից մի քանի հետաքրքիր մասեր։
Նման տեսակի հանցագործություն Հայաստանում առաջին անգամ է կատարվում։ Իհարկե, մի քանի ամիս առաջ հայտարարվեց, որ ՊՊԾ գնդի գրավման օրերին կոտրվել է գնդի շենքում տեղադրված բանկոմատը և այնտեղից հափշտակվել խոշոր գումար, սակայն դա այլ դեպք էր և բաց տարածքում` պայթեցման եղանակով։
«Բնականաբար, լավ չէ, որ արտաքին պարտքն ավելանում է տնտեսության տեմպերի դանդաղեցման պայմաններում: Եթե տնտեսությունն աճեր, ես դրա մեջ մեծ վտանգ չէի տեսնի: Բայց եթե խորքային ենք նայում, թե այս միտումներն ու զարգացումները մեզ ուր պետք է հասցնեն, բանականաբար, դա վտանգավոր է»:
Ուշագրավն այն է, որ տարեսկզբին այս ոլորտի վարկային պորտֆելում դրամային և արտարժութային վարկերի կշիռները գրեթե հավասար էին (50.6%/ 49.4% հարաբերակցությամբ)։ Այսինքն, ֆինանսական ոլորտը տարվա ընթացքում վերակառուցել է վարկային պորտֆելը և ինքն իրեն ազատել դրամի արժեզրկման ռիսկից։
Սուրբ Ծննդյան տոների մոտենալուն զուգահեռ` նվազում է տնտեսական տեղեկատվությունը: Ավելի ճիշտ, այդ տեղեկատվությունն ընդամենը դառնում է ամանորյա առևտրի նկարագիր: Ու հանկարծ այդ ամենի ֆոնին ՀՀ սոցապահովության պետական ծառայությունը տեղեկատվություն հրապարակեց մեր երկրում թոշակ ու նպաստ ստացողների թվաքանակի մասին:
Նախագծի հիմնական զեկուցող, ՀՀ ֆինանսների նախարար Վարդան Արամյանն ասաց, որ առաջինից երկրորդ ընթերցման ժամանակ հիմնական առաջարկներն ընդունվել են. «Կարծում եմ՝ այդ առաջարկները բավական կարևոր էին։ Այս օրենքը խորքային փոփոխություններ է նախատեսելու այս դաշտում, և կարծում եմ՝ էապես բարելավելու է գնման գործընթացը»։
Բանկային համակարգին մոտ կանգնած մարդիկ չեն բացառում, որ սա կարող է պայմանավորված լինել օնլայն բուքմեյքերական ծառայությունների նկատմամբ պահանջարկի աճով։ Չմոռանանք, որ այս տարի տեղի ունեցավ ֆուտբոլի՝ Եվրո-2016 առաջնության եզրափակիչ փուլը, որն անցկացվում էր 2016թ. հունիսի 10-ից հուլիսի 10-ը։ Սակայն սա ընդամենը ենթադրություն է։
Պետական եկամուտների կոմիտեին (ՊԵԿ) հաջողվել է կրճատել հարկային հավաքագրումների թերակատարման չափը, սակայն, թե որքանով կնվազեցվի այդ ճեղքը, դեռևս վերջնական ասել հնարավոր չէ: Այս մասին այսօր ԱԺ-ում լրագրողներին ասաց ՊԵԿ փոխնախագահ Վախթանգ Միրումյանը: