Վերլուծություններ

Այնպիսի տպավորություն է, որ Նիկոլ Փաշինյանը սկսել է պատճառներ փնտրել իր հայտարարած տնտեսական հեղափոխության հնարավոր ձախողումն արդարացնելու համար։

Ներքին լարվածությունը Հայաստանում չի հանդարտվում։ Իշխանափոխությունից անգամ մեկ տարի հետո քաղաքական իշխանությունը չի կարողանում հասկանալ, որ հարայ-հրոցով երկիր չեն կառավարում, տնտեսություն չեն զարգացնում, տնտեսական հեղափոխություն չեն իրականացնում։ Նման բան երբեք չի լինում։

Այն 10 հազարը, որն իբր թե նոր ստեղծված և ոչ թե ստվերից դուրս եկած աշխատատեղերն են, ընդամենը բլեֆ է։ Իրականում չկա նման հաշվարկ և չի էլ կարող լինել։ Դա դրվել է շրջանառության մեջ՝ ընդամենը ցույց տալու, որ իշխանափոխությունից հետո Հայաստանում նաև նոր աշխատատեղեր են ստեղծվում։

Վերջին շրջանում հավանաբար նկատած կլինեք, որ ինչպես՝ վարչապետը, այնպես էլ՝ կառավարության այլ պատասխանատուներ ակնհայտորեն խուսափում էին տվյալներ հայտնել Հայաստանի տնտեսության մեջ կատարված ներդրումների վերաբերյալ։ Պարզ է, որ դա հենց այնպես չէր։

Հարկային օրենսգրքի փոփոխությունների փաթեթը վերջապես հասավ խորհրդարան։ Այս փուլին հասնելու համար պահանջվեց գրեթե մի ամբողջ տարի։ Այդ ընթացքում թեև քաղաքական իշխանությունը բազմիցս կարևորեց փաստաթղթի նշանակությունը, այնուհանդերձ այնքան էլ հետևողական չգտնվեց այն հնարավորինս շուտ ընդունելու և կիրառելու համար։

Միանգամից արձանագրենք, որ դա առաջին հերթին՝ ոչ թե Նիկոլ Փաշինյանի, այլ նախորդ կառավարության շնորհքն է։ Տնտեսական աճի ապահովման գործում էական դեր ունեցավ հատկապես տարեսկզբին դրսևորված բարձր ակտիվությունը, ինչը, սակայն, չհաջողվեց պահպանել հետագայում։

Նախորդ տարվա մայիսի համեմատ՝ կաղամբի գնաճը 78.6 տոկոս է, լոլիկինը` 18.4, վարունգինը՝ 36.3, գազարինը՝ 33.4, գլուխ սոխինը՝ 65.7, իսկ կարտոֆիլինը՝ 38.6: Իհարկե, կարելի է պնդել, որ ընտրողաբար ներկայացվել են առավել շատ թանկացած բանջարեղենները:

Նման մեծամիտ բաժանումներ իրենց չեն կարող թույլ տալ նույնիսկ ամենահզոր երկրները, ԱՄՆ-ը, Ռուսաստանը, Չինաստանը, որոնք չեն հրաժարվում որևէ ներդրումից, այդ թվում՝ հանքարդյունաբերության ոլորտում: Երկրորդ՝ ներդրումները «ուզելով» չեն գալիս:

Բենզինի շուկայում վերջին շրջանում տեղի ունեցող զարգացումները ցույց տվեցին, որ խիստ չափազանցված են մենաշնորհների դեմ պայքարի արդյունքները, որոնց մասին խոսում է կառավարությունը։ Իրականում իշխանափոխությունից հետո շուկայում շատ բան չի փոխվել։

Այս պայմաններում որքան էլ վարչապետը հուսադրող թվեր հրապարակի, տնտեսության վիճակը դրանից չի լավանա։ Վիճակագրական աճերն ինքնին ոչինչ են, եթե դրանց արդյունքը տեսանելի չէ։ Տարիներ շարունակ Հայաստանում այդպես է եղել, այսօր էլ ոչինչ չի փոխվել։

Վերջին շրջանում մի տեսակ վատ նախադեպ է ստեղծվել. որ ոլորտի հաջողությունների մասին Նիկոլ Փաշինյանը սկսում է խոսել, միտումները շատ արագ փոխվում են։ Ոչ թե դեպի լավն են գնում, այլ՝ հակառակը։

Պետական եկամուտների կոմիտեն չի դադարում զարմացնել բյուջեի եկամուտների հավաքագրման բարձր կատարողականով։ Անցած տարվա թերակատարումից հետո ՊԵԿ-ը միայն երկնիշ աճ է արձանագրում, այն էլ՝ ոչ պակաս 20-25 տոկոսից։

Ժողովրդական պարզ բառապաշարում այս գործընթացն առայսօր էլ որակվում է օտար` «ղումարբազություն» բառով: Համաձայն եմ` տնտեսական առաջընթաց, աշխատանք ու բարեկեցություն խոստացած իշխանությունները համարյա բոլոր ոլորտներում հակառակն են անում: Բայց չեմ կարծում, որ «ղումարբազության» ոլորտում աշխատատեղերի կրճատումը կարելի է տնտեսական աղետ ընկալել:

Վիճակագրական ծառայությունը հրապարակել է ապրիլի ամսվա տնտեսական ակտիվության օպերատիվ տվյալները։ Առաջին հայացքից այնպիսի տպավորություն է, որ Հայաստանի տնտեսությունը հեղափոխական տեմպերով առաջ է գնում. ապրիլին նախորդ տարվա նույն ամսվա համեմատ գրանցվել է ընդհուպ մինչև 9,2 տոկոս ակտիվություն։

Թվում էր, թե այդ ամենից հետո քաղաքական իշխանությունն այլևս ունի բոլոր հնարավորությունները` անցնելու ժողովրդի խնդիրների լուծմանը։ Խնդիրներ, որոնց մասին ժամանակին բազմիցս բարձրաձայնում էր Նիկոլ Փաշինյանը։ Բայց, ինչպես տեսնում ենք, այդպես չեղավ։

Շատ հաճախ կարևորելով բյուջեի եկամուտները, մի տեսակ ստվերում ենք թողնում ծախսերը։ Մինչդեռ դրանք պակաս կարևոր չեն և լուրջ դերակատարում ունեն՝ հատկապես տնտեսական գործընթացներում։

Պաշտոնապես հրապարակվեց 2019թ. առաջին եռամսյակի 1000 խոշոր հարկատուների ցանկը: Հենց սկզբից հարկավոր է արձանագրել, որ այս փաստաթուղթն ավելի շատ լրագրողներին է հետաքրքրում, քան ուսումնասիրողներին: Պատճառն ակնհայտ է` եռամսյակը կարճ ժամկետ է տնտեսական գործընթացների գնահատման համար:

Այս տարվա առաջին եռամսյակում վիճակագրական կոմիտեն Հայաստանում արձանագրել է 7,1 տոկոս տնտեսական աճ։ Խոսքը նախնական գնահատականի մասին է, բայց պետք է ենթադրել, որ հետագայում այն էական փոփոխության չի ենթարկվի։ Սովորաբար այդպես է լինում։

Եթե հիշում եք, մի ժամանակ էլ վարչապետը զարգացումների չարիքը համարում էր հանրապետականացված Ազգային ժողովին, որն իբր թե խանգարում էր տնտեսության առաջընթացին ու ներդրումների իրականացմանը։

Գոնե կառավարությունը պատկերացնո՞ւմ է, թե իր անպատասխանատու պահվածքի հետևանքով ինչպիսի վնասներ է հասցրել Հայաստանի տնտեսությանը։ Խոսքը զուտ տնտեսական, ինչպես նաև սոցիալական էֆեկտի մասին չէ, թեև դա պակաս կարևոր չէ։ Խոսքը նախ և առաջ՝ երկրի ներդրումային գրավչության խաթարման մասին է։

Պետեկամուտների կոմիտեն վերջապես հրապարակեց այս տարվա առաջին եռամսյակի խոշոր հարկատուների ցանկը։ Ցանկում ընդգրկված կազմակերպությունների վճարներն ավելացել են։ Սակայն այնպես չէ, որ դրանից, հարկային մուտքերի հետ կապված՝ տարօրինակությունները պակասել են։  

Ինչպես հայտնի է, ժամանակին նման նախաձեռնությամբ հանդես եկավ նաև Կարեն Կարապետյանի կառավարությունը։ Բայց այն չհասցրեց սկսել պրոգրեսիվ գույքահարկի ներդրման գործընթացը, թեև այդ ուղղությամբ բավական աշխատանքներ կարծես կատարվեցին։

Առաջին տպավորությունն այն է, որ այցն այդ ծրագրերին միանալու առումով՝ ոչինչ կամ գրեթե ոչինչ չտվեց հայ-չինական տնտեսական հարաբերություններին։ Վարչապետի Չինաստան կատարած այցից ամենատպավորիչը, թերևս, չինական հյուրասիրության և «պենկինյան բադը» համտեսելու վերաբերյալ Նիկոլ Փաշինյանի ֆեյսբուքյան գրառումն էր։

Տնտեսական տեղեկատվության ամենակարևոր լուրը, հարկավ, կարելի է համարել «Աշխատիր, Հայաստան» անունով ծրագիրը, որ մեր իշխանությունները գործարկեցին Աշխատանքի միջազգային կազմակերպության 100-ամյակին նվիրված միջոցառման ընթացքում: Ներկա էր փոխվարչապետ Տիգրան Ավինյանը: Միջոցառման բնույթի հետ կապված նրա ելույթը հետաքրքիր էր:

Վերջին մեկ տարում բանկերի վարկային պորտֆելի աճի գրեթե կեսը բաժին է ընկել սպառողական վարկերին։ Ապրիլի 1-ի դրությամբ դրանք հասել են 744 մլրդ դրամի։ Այն կազմում է բանկային վարկերի ավելի քան 25 տոկոսը։ Միայն անցած մեկ տարում դրանք ավելացել են 196 մլրդ դրամով կամ գրեթե 36 տոկոսով։

Ֆինանսական միջոցների արտահոսքը Հայաստանից բավական ինտենսիվ տեմպերով շարունակվում է։ Քաղաքացիները միայն բանկային համակարգով ամսական շուրջ 100 մլն դոլար են դուրս հանում երկրից։

Շարժիչային գազի վաճառքի ժամանակ խորանարդից կիլոգրամի անցնելու վերաբերյալ կառավարության հաշվարկները չարդարացան։ Գներն այսօր շատ ավելի բարձր են, քան կանխատեսվում էր։ Ու հիմա կառավարությունն անհույս փորձեր է անում արդարացումներ գտնելու համար։

Ոչ վաղ անցյալում Նիկոլ Փաշինյանը հպարտությամբ հայտարարում էր, որ հեղափոխությունից հետո բանկային ավանդներն աճել են։ Դժվար է ասել՝ դրա մեջ հպարտանալու բան կա՞ր, թե՞ ոչ, բայց փաստն այն է, որ վարչապետի ոգևորությունից մի քանի ամիս անց ավանդները դադարել են ավելանալ։

Պարտադի՞ր էր մարդուն բռնել, նստեցնել, այդքան աժիոտաժ սարքել, տնտեսական հատվածի մյուս մասնակիցների շրջանում լարվածություն ու խուճապ առաջացնել, նոր հասկանալ, որ նա կարող է նաև ազատության մեջ լինել։  

Ինչո՞ւ վարչապետը ոչինչ չի ասում այն մասին, թե այս ընթացքում ինչքանո՞վ է թանկացել կյանքը Հայաստանում։ Խոսքը պաշտոնապես հրապարակվող գնաճի ցուցանիշի մասին չէ։ Նորություն չէ, որ դրանով չի որոշվում կյանքի թանկացումը։