Քննիչ հանձնաժողովն իբրև ամփոփում՝ տվել է զոհվածների ընդհանուր պատկերը. այն չի համապատասխանում ո՛չ Անդրանիկ Քոչարյանի, ո՛չ էլ Ալեն Սիմոնյանի հրապարակած թվերին. Գեղամ Մանուկյան
2025թ. նոյեմբերի 27-ին ԱԺ նախագահ Ալեն Սիմոնյանը ֆեյսբուքյան իր էջում հրապարակել է 2020 թվականի 44-օրյա պատերազմի զոհերի թիվը և պնդել, որ դա պաշտոնական տվյալ է՝ 3833, բայցև նշել, որ այս թիվը կարող է փոխվել, քանի որ 191 հոգի այս պահի դրությամբ անհայտ կորած է: Հարցն այն է, որ նոյեմբերի 19-ին լրատվամիջոցներից մեկին տված հարցազրույցում ԱԺ պաշտպանության և անվտանգության հարցերի մշտական հանձնաժողովի նախագահ Անդրանիկ Քոչարյանը 44-օրյա պատերազմի զոհերի այլ թիվ է նշել՝ 3987:
168.am-ը մանրամասն ներկայացրել է 44-օրյա պատերազմից հետո հրապարակված զոհերի թվերը՝ ըստ ժամանակագրության, չենք անտեսել նաև ընդդիմադիր շրջանակների կողմից շրջանառության մեջ դրված թվերը: Այսինքն, պատերազմից հետո զոհերին առնչվող թվային հակասական պատկեր կա, և դեռ հայտնի չէ՝ ինչ թիվ է նշված Քննիչ հանձնաժողովի զեկույցում:
Ինչպե՞ս շտկել իրավիճակը, բացառել հակասությունները, ի վերջո, գործ ունենք մարդկային կյանքերի հետ:
Այս և այլ հարցերի շուրջ 168.am-ը զրուցել է «Հայաստան» խմբակցության պատգամավոր Գեղամ Մանուկյանի հետ:
– Ի սկզբանե պետք է արձանագրել՝ ցավալի և դատապարտելի է թվերի այս մրցավազքը, ինչն արդեն տևական ժամանակ շարունակվում է: Որովհետև ամեն պաշտոնյա, ամեն գործիչ, երբ հրապարակում է թիվ, իր համար զոհերի թիվը դառնում է լոկ թվանշան, բայց առաջին իսկ պահից պետք է գիտակցել՝ ամեն մի թվի հետևում մարդ է՝ երիտասարդ, ոչ երիտասարդ, ժառանգ ունեցող կամ չունեցող, մեր նահատակներն են:
Եվ այստեղ ճղճիմ խաղ է նաև իշխանությունների կողմից՝ շահարկումը, թե՝ տեսեք, ընդհանրական 5000 է ասվում, տեղին չէ, քանի որ մինչև հիմա չի հրապարակվել 44-օրյա պատերազմի զոհերի ցուցակը՝ անուն առ անուն, կենսագրություն առ կենսագրություն:
Եվ այդ չքմեղությունը կամ փարիսեցիությունը, որ՝ տեսեք, «Զինապահ» հիմնադրամում այդ անունները կան, այստեղ էլ ոչ բարոյական բան կա. եթե հղում է տրվում հիմնադրամին, նշանակում է՝ ուղղակի խոսել զոհվածի համար ընտանիքին տրվող փոխհատուցման մասին, այսինքն, «շուկայական» վիճակի են տանում:
Ինչ վերաբերում է Քննիչ հանձնաժողովին, այո՛, հանձնաժողովն իբրև ամփոփում՝ տվել է զոհվածների ընդհանուր պատկերը՝ զինծառայողներ, քաղաքացիական անձինք, գերեվարված անձինք և այլն, որի թիվը չի համապատասխանում ո՛չ Անդրանիկ Քոչարյանի, ո՛չ էլ Ալեն Սիմոնյանի հրապարակած թվերին, ավելին չեմ կարող ասել:
Մի կարևոր հանգամանք ևս, որ ամբողջ այս թվային խարդավանքի մեջ մոռացվում է. 2020 թվականի պատերազմից հետո 2021 թվականին եղել են ադրբեջանական հարձակումներ Հայաստանի դեմ սահմանային տարբեր հատվածներում, ներխուժումներ ՀՀ ինքնիշխան տարածք, 2022 թվականի սեպտեմբերյան մարտերը, վերջինի դեպքում միայն 225 զոհ ենք ունեցել, որոնց անունները ևս չեն հրապարակվել:
Բացի այս, տեղի է ունեցել 2023 թվականի սեպտեմբերի 19-20-ի ագրեսիան Արցախի տարածքում, երբ հայաթափվեց Արցախը, որի հետևանքով Արցախի ՊԲ 265 զինծառայող է զոհվել, նրանց անուններն էլ պաշտոնապես չեն հրապարակվել:
– Նոյեմբերի 27-ին լրագրողներից մեկը Նիկոլ Փաշինյանին հարց է տվել՝ ի՞նչ գործ ունի Հայաստանի ղեկավարությունն Արցախի զինվորականության հետ, եթե Արցախը ճանաչվել է Ադրբեջանի մաս, այսինքն՝ ինչի՞ պետք է Արցախի զինվորականները կանգնեն ՀՀ դատարանների առաջ, որոնք անցնում են 44-օրյա պատերազմին առնչվող քրեական գործերով:
Փաշինյանն ի պատասխան՝ նշել է. «Էդ որ ասում եք՝ քրեական գործեր, ձեր կարծիքով՝ քրեական գործերի մեջ ավելին կա, քան հանրությունը գիտի՞, քան հանրությանը ներկայացվել է քննիչ հանձնաժողովներում և ելույթներո՞ւմ»: Այդ դեպքում հարց է առաջանում՝ ինչո՞ւ են դատական նիստերը դռնփակ։ Օրինակ, Շուշիի պաշտպանությունը լավ չկազմակերպելու համար մեղադրվող Միքայել Արզումանյանի գործից ոչինչ հայտնի չէ հանրությանը, լրատվամիջոցներին:
– Այս հարցում ևս Նիկոլ Փաշինյանը գործում է «Պետությունը ես եմ» լյուդովիկոսյան աննորմալ տրամաբանությամբ, որովհետև ցանկացած իրավապահ մարմնի, Քննիչ հանձնաժողովի գործողությունները ստորադասում է իր անձին և տվյալներին:
Այստեղ, թերևս, մենք գործ ունենք Քրեական օրենսգրքից բխող պատասխանատվության հետ՝ իմանալ և չասել:
Ինչ վերաբերում է դատական պրոցեսներին, ապա դրանք դռնփակ են՝ իբր թե պետական կամ ռազմական գաղտնիքների հետ գործ ունեն, թեև սրանց բացբերանությունը հասել է այն սահմաններին, որ Հայաստանում պետական կամ ռազմական գաղտնիք ասվածն արդեն խիստ հարաբերական է:
Մյուս կողմից, նույն ձեր հիշատակած ՊԲ նախկին հրամանատար Միքայել Արզումանյանի գործով դատական պրոցեսը դռնփակ է, որովհետև հակառակ դեպքում 1-2 նիստի ընթացքում կպարզվեր՝ ՀՀ քննչական մարմինները գործում են քաղաքական իշխանության պատվերով, և իրականում շատ մեղադրանքներ, որոնք մեծ ոգևորությամբ հրապարակվում էին, շինծու են և որևէ իրականություն իրենց մեջ չեն պարունակում:
– Քննիչ հանձնաժողովի վերաբերյալ վերջերս Փաշինյանն ԱԺ-ում հայտարարել էր՝ «վեց հատ էդպիսի հանձնաժողով էլ լինի, իմ ասածից ավելի ինֆորմացիա չի կարա հավաքի՝ ուղղակի էդ ինֆորմացիայի բացակայության պատճառով»: Այստեղ ծագում է այն հարցը, ինչի մասին արդեն խոսեցիք՝ տեղեկությունը թաքցնելու վերաբերյալ, երկրորդ՝ այդ դեպքում ինչո՞ւ չի հրապարակվում զեկույցը։ Ի դեպ, մեկ այլ առիթով էլ Փաշինյանը խոստովանել էր, թե իրավապահները 44-օրյա պատերազմի հանգամանքների վերաբերյալ իր ունեցած ինֆորմացիայի կեսն էլ չունեն, սա արդյո՞ք «հանցագործության մասին հաղորդում» չէ:
– Քննիչ հանձնաժողովի հետ կապված նշված հայտարարության համատեքստում թող արդեն բացատրություն տան Անդրանիկ Քոչարյանը և «Քաղաքացիական պայմանագիր» խմբակցության պատգամավորները, որոնք այդ հանձնաժողովը համարում էին աշխարհացունց: Ի սկզբանե մենք թերահավատորեն ենք մոտեցել այդ հանձնաժողովի գործունեությանը, կասկածում էինք օբյեկտիվությանը, և մեր բոլոր կասկածները ճիշտ էին: Եվ այսօր էլ Քննիչ հանձնաժողովի զեկույց, որպես այդպիսին՝ չկա:
– Վերջերս մեզ հետ զրույցում Սյունիքից զորքի հետքաշման Փաշինյանի հրամանի հետ կապված Դուք նկատել էիք, որ «տեղի է ունեցել իշխանության յուրացմանը նմանվող մի գործողություն, երբ առանց զինված ուժերի կարծիքը հաշվի առնելու՝ ստորագրվել է մի համաձայնագիր, որը փաստի առաջ է կանգնեցրել երկրի զինված ուժերին, ԳՇ պետին»: Այսինքն, հապճեպ որոշվել է Սյունիքի ուղղությամբ շուրջ 2 տասնյակ կմ զորքերը մի քանի օրում հետ քաշել: Նոյեմբերի 27-ին լրագրողների հետ ճեպազրույցում Փաշինյանը պնդել է, թե ինքը «որևէ հրաման չի տվել ՀՀ որևէ ինքնիշխան տարածքից ՀՀ զորքի հետքաշման մասին»: Սա ինչպե՞ս հասկանալ:
– Զորքի հետքաշման հարցի վերաբերյալ Նիկոլ Փաշինյանը ստում է, ստում է մինչև վերջ: Տևական ժամանակ այս իշխանությունը գաղտնի էր պահում, թե ինչի հիման վրա է դա կատարվել: Թերևս մի օր, երբ Նիկոլ Փաշինյանը կանգնի արդարադատության առաջ, գուցե նրա հիշողությունը կպայծառանա, և կհիշի՝ ի՞նչ հրաման է տվել Վաղարշակ Հարությունյանին, ստորագրված փաստաթղթից հետո ի՞նչ գործողություններ են կատարվել, և ինչպես Գորիս-Կապան ճանապարհի վրա, հակառակ իշխանության հավաստիացումների, ադրբեջանցիները շատ արագ գրավեցին այդ ճանապարհը, և մինչև հիմա այն գտնվում է Ադրբեջանի հսկողությանն տակ, ինչպես Հայաստանի շատ սուվերեն տարածքներ:
– Եվ վերջում. քանի որ խոսեցինք 44-օրյա պատերազմի զոհերի թվի շուրջ հակասությունների մասին, հիշեցնենք, որ իշխանությունների և իշխանական շրջանակների կողմից տարբեր ժամանակներում «խաղարկվել է» նաև դասալիքների թիվը՝ մոտ 11.000, արդյո՞ք այդ մասին անդրադարձ կա զեկույցում: Նշենք, որ մի առիթով Քննիչ հանձնաժողովի նախագահ Անդրանիկ Քոչարյանն ասել էր, որ Աննա Հակոբյանի՝ դասալիքների մասին հնչեցրած թիվը՝ 11.000, պատահական թիվ չէ, և նույնիսկ գուցե մի քիչ ավել է՝ «երբ հաստատվի՝ 11.000 է, թե՞ 12.000, հստակ կասեմ՝ քանի քրեական գործ է հարուցվել»:
– Իրականում այդ թիվը, որ շրջանառվում է, կարծեմ հաստատվել է Քննչական կոմիտեի կողմից: Մյուս կողմից՝ այս խորհրդանշական թիվն օդում կախված է, որը պարբերաբար իշխանությունը հիշում է, երբ փորձում է չքմեղանալ, թե իրենք ինչ կապ ունեն, հայ ժողովուրդը չի կռվել: Կան տվյալներ, որ ոստիկանական ուժերից բազմաթիվ խուսափումներ են եղել, և, թերևս, դրա ազդեցության տակ ու նաև դրա հետևանքով քրեական գործեր կան հարուցված, բայց ոնց որ թե դատական վերդիկտ չկա:
Բայց այստեղ կա մի շատ կարևոր հանգամանք. այդ 11.000 հնչեցվող, բայց իրականում 12.000-ից ավելի անձանց վերաբերյալ գործերը, որ հարուցվել են, ի վերջո, հարց՝ ինչպե՞ս առաջ եկան այսպիսի ծավալի խուսափումներ:
Կամ՝ 44-օրյա պատերազմի ժամանակ ի՞նչ են արել իրավապահները, ռազմական ոստիկանությունը, Զինվորական դատախազությունը, որոնց պարտականությունն էր, երբ երկիրը կիսապատերազմական իրավիճակում էր, ստեղծել այն «ապահովության բարձիկը», որպեսզի առաջնագծում, զինված ուժերում, նաև՝ թիկունքային զորամասերին հարող տարածքներում բացառեին խուճապը, ծնողների կողմից, ենթադրենք, զորամասերի դիմացը փակելը, փախուստները և այլն: Այսքանը:
