Թուրքիան Սյունիքի արևելյան հատվածում է տեղակայվելու. խոսք կա նաև ռազմաբազա ունենալու մասին. Վարուժան Գեղամյան
2020 թվականի նոյեմբերի 9-ին Հայաստանի, Ռուսաստանի և Ադրբեջանի ղեկավարների ստորագրած հայտարարությունից մեկ տարի անց՝ 2021 թվականի նոյեմբերի 9-ին, ՌԴ ԱԳՆ-ի եռակողմ հայտարարության մեկամյակի առիթով տարածած հայտարարությունում հայ-ռուսական հարաբերությունների վերաբերյալ ասված է՝ Ռուսաստանը չի հավակնում մենաշնորհ ունենալ Հայաստանի և Ադրբեջանի հետ շփումներում։
ՌԴ ԱԳՆ-ն հայտարարությամբ նաև արձանագրել է՝ համարձակորեն կարելի է հերքել սոցցանցերում և ինտերնետային ռեսուրսներում ինֆորմացիոն արտանետումները, թե իբր Ռուսաստանի խաղաղապահ ջանքերն ուղղված են «Լեռնային Ղարաբաղը անջատելուն», այն Ադրբեջանին «հանձնելուն», Հայաստանը «պրոտեկտորատ» դարձնելուն։
Այս հայտարարությունից օրեր առաջ էլ Հայաստանում գտնվող ՌԴ փոխվարչապետ Ալեքսեյ Օվերչուկը Նիկոլ Փաշինյանի հետ հանդիպման ժամանակ, խոսելով տարածաշրջանում ճանապահների ապաշրջափակման մասին, ընդգծել էր՝ ճանապարհների ինքնիշխանությունը պահպանվում է այն երկրների մոտ, որոնց տարածքով կանցնեն դրանք:
168 TV-ի «Ռեվյու» հաղորդաշարի եթերում թուրքագետ Վարուժան Գեղամյանը, անդրադառնալով ՌԴ ԱԳՆ-ի հայտարարության կարևոր շեշտադրումներին, նախ ընդգծեց՝ մենք ականատես ենք լինում շատ ինտենսիվ բանակցությունների, որոնք չեն սահմանափակվում միայն տարածաշրջանային երկրներով։
Ըստ Գեղամյանի՝ այժմ գործ ունենք այս տարածաշրջանում նոր խաղացողների հայտնվելու հետ, ուստի ականատես ենք լինում դասագրքային այն ճշմարտությանը, որ Հայաստանը քաղաքակրթությունների բախման խաչմերուկ է։
«Այս տարածաշրջանի համար հիմա կա կատաղի պայքար ոչ միայն Թուրքիայի, Ադրբեջանի, Ռուսաստանի միջև, այլ նաև՝ այլ գերտերությունների։ Տարվող բանակցությունների խորքային բովանդակության մասին մեզ չի ասվում պաշտոնական հայտարարություններից ավելին։ Բայց, հետևելով գործընթացներին, կարող ենք փաստել՝ Ռուսաստանը փորձում է չթողնել, որ իր ազդեցության գոտին այստեղ սահմանափակվի։ Իհարկե, ոուսական արտաքին քաղաքականության առաջնահերթություններում այս հարցը գուցե առաջինը չէ, բայց որ առաջիններից մեկն է՝ դա հաստատ է, իսկ այս հարցում, բնականաբար, շատ բան կախված է նաև հայկական կողմից, որովհետև մեր ուղիղ թշնամիների՝ Թուրքիայի և Ադրբեջանի կողմից ինտենսիվ աշխատանք է տարվում, որպեսզի ռուսական կողմի դերակատարումը լինի հնարավորինս հակահայկական և պրոադրբեջանական»,- ասաց Գեղամյանը։
Ինչ վերաբերում է Ադրբեջանի և Թուրքիայի կողմից թմբկահարվող՝ Սյունիքով միջանցք բացելու հարցին, այդ երկրների ղեկավարների ձևակերպմամբ՝ «Զանգեզուրի միջանցք», ապա թուրքագետը վստահեցրեց՝ ՌԴ ԱԳՆ-ն այս տարվա նոյեմբերի 9-ի իր հայտարարությամբ բացեիբաց արձանագրել է՝ թուրքական միջանցքը, որը նշանակելու է Սյունիքի թուրքացում, իր համար խնդրահարույց է, իսկ այս հարցում՝ անկախ հայկական կողմի ջանքերից, կա աշխարհաքաղաքական կոնսենսուս։
«Նշեմ նաև, որ միջանցքի շուրջ կա բառախաղ, սակայն փաստն այն է, որ կապ չունի՝ դա ինչպե՞ս է կոչվում, որովհետև միջանցքի տրամաբանությունն այն է, որ կա ճանապարհ, որն ունի հատուկ կարգավիճակ։ Նոյեմբերի 9-ի կապիտուլյացիոն հայտարարության 9-րդ կետով ասված է, որ Հայաստանը պարտավոր է Ադրբեջանի արևմտյան հատվածի և Նախիջևանի միջև ապահովել ճանապարհ, որի անվտանգությունն ապահովելու է 3-րդ երկիր, այս դեպքում՝ Ռուսաստանը։ Սա արդեն նշանակում է, որ այդ ճանապարհն ունենալու է հատուկ կարգավիճակ, որի անվտանգությունն ապահովելու են Հայաստանը և Ռուսաստանը։
Բայց այստեղ կա շատ կարևոր հարց՝ ի տարբերություն խաղաղապահների առաքելության, որի ժամկետը կարող է երկարաձգվել, Սյունիքով անցնող ճանապարհը վերահսկողների ժամկետը չի կարող երկարաձգվել, չկա ժամկետի երկարաձգման հնարավորություն, ուստի պատկերացրեք մի իրավիճակ, երբ 4 տարի անց, երբ լրանա խաղաղապահների տեղակայման ժամկետը, ու այն չերկարաձգվի, կազմակերպելու են փոքր սադրանք, իսկ այդ ժամանակ Թուրքիան ասելու է, որ՝ այո՛, ես ճանաչում եմ Սյունիքը՝ որպես Հայաստանի մաս, բայց քանի որ այդ ճանապարհով է անցնում իմ թուրքմենական գազատարը, իմ ռազմավարական ենթակառուցվածքը, հենց ես պետք է լինեմ այդ երրորդ կողմն ու ապահովեմ դրանց անվտանգությունը։
Հիմա սա չեղա՞վ միջանցք»,- ասաց Գեղամյանը՝ շեշտելով՝ ադրբեջանաթուրքական կողմի այս հարցում ճնշումն աստիճանաբար մեծանում է, ավելին, Թուրքիան ու Ադրբեջանը պատրաստվում են. իսկ նախապատրաստական աշխատանքներից մեկն էլ այն է, որ Թուրքիան մեկ տարով երկարաձգում է Ադրբեջանում թուրքական զորքի տեղակայման ժամկետը։
«Թուրքիան Սյունիքի արևելյան հատվածում է տեղակայվելու, և դա այդ նախապատրաստական աշխատանքների շարունակությունն է։ Օկուպացված Շուշիի հռչակագիրը հենց սրա մասին է, և այն հնարավորություն է տալիս թուրքական զորքին իրավական հիմքով Ադրբեջանում գտնվել հակաահաբեկչական ուժերի և սակրավորների տեսքով։ Ավելին՝ այժմ խոսք կա այն մասին, որ պետք է այնտեղ ձևավորել ռազմաբազա»,- ասաց Վարուժան Գեղամյանը՝ ընդգծելով, որ ի պատասխան այս վտանգներին՝ հայկական կողմից չկա որևէ հստակություն, ու հայաստանյան իշխանությունը պաշտոնավարում է ընդամենը, որքան հնարավոր է, ժամանակ ձգելու և պահի տակ ինչ-ինչ տեղային լուծումների գնալու մտայնությամբ։
Հարցազրույցի մանրամասները՝ տեսանյութում
