Փոխշփումները նպաստում են գրական-գեղարվեստական մտքի ձևավորմանը. Զոհրե Ղայենի

Իրանի մանկապատանեկան գրականության հետազոտական ինստիտուտի տնօրեն, հետազոտող-դասախոս, ոլորտի հեղինակավոր և փորձառու մասնագետ Զոհրե Ղայենին խոսել է մանկապատանեկան ոլորտի խնդիրներից և արդի զարգացումներից։

Զոհրե Ղայենին ՀՀ գրադարանավարների, մանկապատանեկան գրականության ոլորտի ներկայացուցիչների համար Խնկո Ապոր անվան ազգային մանկական գրադարանում անցկացրել է «Երեխայի ընթերցող դառնալու իրավունքի պաշտպանները» խորագրով վերապատրաստման եռօրյա դասընթաց: Դասախոսության և գործնական վարժանքների միջոցով փորձառու մասնագետը ներկայացրել է մանկապատանեկան գրականության ոլորտի նորարարությունները, ինչպես նաև «IBBY Asahi reading promotion award» մրցանակի արժանացած իր հեղինակած «Կարդա ինձ հետ» ծրագիրը: Այս աշխատության մեջ ներառված են հեղինակավոր մասնագետի տարիների հետազոտություններն ու փորձառությունը, մանկապատանեկան գրականության ոլորտում գործող մասնագետներին առաջարկվող արդի մեթոդները, հմտություններն ու գործիքակազմը:

Յուրաքանչյո՛ւր երեխա իրավունք ունի ընթերցելու որակյալ գրքեր

Անդրադառնալով եռօրյա դասընթացի նպատակներին և ուղերձին՝ Զոհրե Ղայենին նշել է, որ յուրաքանչյո՛ւր երեխա իրավունք ունի ընթերցելու որակյալ գրքեր. «Հենց այս կարգախոսն էլ շաղկապվում է «Կարդա ինձ հետ» ծրագրի դրույթներին և սկզբունքներին: «Յուրաքանչյո՛ւր երեխայի իրավունք» ասելով՝ նկատի ունենք ինչպես բարեկեցիկ, այնպես էլ կարիքավոր ընտանիքների, թիրախային խմբերի, աղետների և ճգնաժամային իրավիճակում գտնվող, առանձնահատուկ կարողություններ ունեցող երեխաներին՝ անխտիր: Վերապատրաստման դասընթացի ընթացքում ներկայացվել են նաև որակյալ գրքերին տրվող հատկանիշները և այդ չափանիշներին համապատասխանող մանկապատանեկան ոլորտի գրականության օրինակներ: Անշուշտ, այդ գրքերը պետք է ունենան բովանդակության և նկարազարդման բարձր գեղարվեստական արժեք, ստեղծված լինեն որակյալ թղթից, գրված լինեն երեխաներին հարմարավետ տառաչափով և այլն: Այնուհետև հարց է առաջանում՝ ի՞նչ գործիքակազմով, արդի մոտեցումներով, ներառական աջակցության մեթոդներով հասանելի դարձնել գեղարվեստական արժեք ներկայացնող այդ գրքերը՝ տարբեր տարիքային և սոցիալական խմբերին:

Ընթերցանության խթանման ժամանակակից մեթոդների կիրառում, 21-րդ դարում գրական տարածքների ձևավորում, գրադարանային համակարգերի նոր ձևաչափեր, գրական-գրադարանային ոլորտի մասնագետների նոր գործառույթներ, ճգնաժամային իրավիճակում գտնվող և առանձնահատուկ կարողություններ ունեցող երեխաների հետ աշխատանքային գործիքների ընտրություն, երեխաների և ծնողների հետ ոլորտի մասնագետների աշխատանքի ու համագործակցության կիրառման արդի մեթոդներ. ահա այն գործիքները, որոնք ուղղված են մանկապատանեկան գրականության տարածմանն ու ընթերցանության խթանմանը՝ նորածնից մինչև պատանեկան տարիք»:

Հետազոտական աշխատանքներ՝ մանկապատանեկան գրականության ոլորտում

Զոհրե Ղայենին արձանագրում է՝ Իրանի մանկապատանեկան գրականության հետազոտական ինստիտուտը՝ տարբեր տարիքային և թիրախային խմբերի շրջանում ընթերցանության խթանման, այդ խմբերին ուղղված մանկապատանեկան որակյալ գրական ստեղծագործությունների հայտնաբերման, ուսումնասիրման նպատակով իրականացնում է հետազոտական աշխատանքներ:

«Այդ աշխատանքներն ուղղված են պարսկերեն մանկապատանեկան գրականության տարածմանն ու հանրահռչակմանը։ Մտահղացումներ կան նաև հայ մանկագրության աղբյուրագիտական ուսումնասիրման և տարածման ուղղությամբ։ Դիտարկում ենք համագործակցություն իրանահայ համայնքի և հայաստանյան կրթամշակութային կառույցների հետ։ Պետք է նշեմ, որ փոխգործակցության արդյունավետության հիմքում ընկած է գործընկեր երկրի մանկապատանեկան ոլորտի առկա կարիքների ճիշտ գնահատումը, մասնագետների հետ փոխշփումներն ու աշխատանքը բուհական մակարդակում՝ ապագա կադրերի հետ»,- ընդգծել է Զոհրե Ղայենին և հավելել, որ մինչ համագործակցությունը՝ կատարած հետազոտական աշխատանքները կնախանշեն հնարավոր գործակցության եզրերը։

Փոխշփումները նպաստում են գրական-գեղարվեստական մտքի ձևավորմանը

Փորձագետի համոզմամբ՝ մանկագրության ոլորտում անչափ կարևորվում է գրական գործի գեղարվեստական արժեքն ու բովանդակության մատուցման նրբությունները: Նրա դիտարկմամբ՝ այս հարցում առավելապես աչքի են ընկնում եվրոպացի մանկագիրները. «Գուցե դա բացատրվում է նրանով, որ մանկական գրականությունն առնչվում է նաև այլ գիտաճյուղերի՝ հոգեբանության, փիլիսոփայության հետ։ Այս համատեքստում հարկ է նշել գերմանացի, ֆրանսիացի փիլիսոփաներին, մտածողներին։ Հատկանշական է, որ այդ ոլորտները մեծ ազդեցություն են թողել մանկագիրների մտածողության ձևավորման և զարգացման վրա։ Մանկագրության ոլորտում գեղարվեստական արժեք ստեղծելու կարևոր բաղադրիչներից է նաև ծանոթացումը եվրոպական գրական գործընթացներին, ինչպես նաև փոխշփումները եվրոպացի ստեղծագործողների հետ։

Օրինակ՝ քիչ տեքստերով և շատ նկարազարդումներով գրքերը կամ 0-3 տարեկան երեխաների համար նախատեսված ամբողջությամբ նկարազարդ գրքերը եվրոպական երևույթ են։ Պետք է օգտվել եվրոպական փորձից, տեղայնացնել այն, մանավանդ, որ վաղ հասակից երեխայի մտավոր զարգացումը խթանելու լավագույն միջոցներից է պատկերազարդումը։

Մանկապատանեկան ոլորտի զարգացման գործում կարևոր է նաև թարգմանական գրականության զարգացումը, որի միջոցով էլ երեխաները ծանոթանում են տարբեր երկրների մանկագիրների լավագույն գրքերին։ Այս համատեքստում կարևորվում է նաև կրթության դերն ակադեմիական մակարդակում. բուհերի համապատասխան բաժիններում՝ բազային գիտելիքների կողքին պետք է ուսուցանել նաև նորարար գրադարանավարության սկզբունքները, չափանիշներն ու սահմանումները: Ժամանակակից կարիքների բավարարման տեսանկյունից բուհական մակարդակում անհրաժեշտ է ներկայացնել մանկական գրականության՝ տեքստերի, պատկերազարդումների գեղարվեստական արժեքների չափանիշներն ու ժանրային առանձնահատկությունները։

Վերապատրաստման եռօրյա այս դասընթացներով մենք փորձում ենք գրադարանավարներին, մանկապատանեկան գրական ոլորտում գործող մասնագետներին փոխանցել այն նորարար մեթոդներն ու արդի զարգացումները, որոնց իմացությունն անհրաժեշտ են 21-րդ դարում»,- ասել է Զոհրե Ղայենին։

«Խնկո Ապոր անվան ազգային մանկական գրադարանում զգալի է ոլորտին տրված կարևորությունն ու գերակայությունը». Զոհրե Ղայենի

Փորձագետի տեղեկացմամբ՝ «Երեխայի ընթերցող դառնալու իրավունքի պաշտպանները» խորագրով վերապատրաստման եռօրյա դասընթացի ընթացքում շատ բարձր էր հայաստանյան գրադարանավարների, մանկապատանեկան գրականության ոլորտի ներկայացուցիչների ակտիվությունն ու հետաքրքրությունը։

Նրա խոսքով՝ այս օրերին Խնկո Ապոր անվան ազգային մանկական գրադարանում ծանոթացել է տարբեր ծրագրերի, պետական քաղաքականության մոտեցումների, որոնք, անշուշտ, արժանի են բարձր գնահատանքի և փոխառության. «Այս համատեքստում ուզում եմ նշել գեղեցիկ, հարմարավետ, բովանդակային, չափանիշներին համապատասխան առանձին կառույցով Ազգային մանկական գրադարանի առկայությունը: Հաստատության գործունեությունը, գիտակ գրադարանային գործի մասնագետների առկայությունը փաստում են պրոֆեսիոնալ կառավարման մասին։ Տնօրեն Ռուզան Տոնոյանը ծանոթացրել է գրադարանի տարբեր գործընթացներին, բաժինների աշխատանքներին, մեթոդներին, գրքային ֆոնդերին, ընթերցանության խթանմանն ու երեխաների ինտելեկտուալ կարողությունների զարգացմանն ուղղված հետաքրքիր և բովանդակալից բազմաթիվ ծրագրերին։ Ուշագրավ են նաև գրադարանում գործող «Հեքիաթասացության սրահը», այստեղ գործող մանկական թատերախմբերը՝ հետաքրքիր ներկայացումներով։ Ազգային մանկական գրադարանում ամեն ինչ մտածված է, դրված է ամուր հիմքերի վրա, զգալի է ոլորտին տրված կարևորությունն ու գերակայությունը»։

Իրանահայ համայնքի գործոնը

Ականատես լինելով գրադարանում հայ երեխաների ակտիվությանը գրական, մշակութային ծրագրերում՝ Զոհրե Ղայենին նշել է, որ Իրանում ևս հայ երեխաները թատերարվեստի, նկարչության, երաժշտարվեստի, ինչպես նաև արվեստի մյուս ճյուղերում աչքի են ընկնում իրենց շնորհալիությամբ և ընդունակություններով։ Նրա տեղեկացմամբ՝ Իրանում նախակրթարանների առաջին նախաձեռնողներն ու հիմնադիրները նույնպես հայկական համայնքի ներկայացուցիչներն են եղել՝ մեծ ազդեցություն թողնելով նախադպրոցական տարիքի կրթության ոլորտում։

«Երեխայի ընթերցող դառնալու իրավունքի պաշտպանները» խորագրով վերապատրաստման դասընթացն իրականացվել է «IBBY Արմենիա» ՀԿ-ի (Մանկապատանեկան գրքի միջազգային կոմիտեի հայաստանյան մասնաճյուղ), Խնկո Ապոր անվան ազգային մանկական գրադարանի և Հայկական գրադարանային ասոցիացիայի համագործակցությամբ, «IBBY International»-ի ու «IBBY Yamada» հիմնադրամի աջակցությամբ:

Ալլա Սերոբյան

Զրույցը պարսկերենից հայերեն և հակառակը թարգմանել է Էմիկ Ալեքսանդրին