Սահմանին և սահմանից ներս. ինչ է սպասվում գազի գնին

Գազի ներմուծման գինը լուրջ գլխացավանք է դարձել իշխանության համար։ Ոչ մի կերպ չեն կարողանում դուրս գալ այն շրջապտույտից, որի մեջ հայտնվել ենք։

Երեք տարի բանակցելուց հետո, ներմուծման գինը կրկին օրակարգում է։

Միջազգային շուկաներում արձանագրված ռեկորդային թանկացումը խնդիրներ է ստեղծել նաև Հայաստանին մատակարարվող գազի գնի հարցում։ Ռուսական կողմի հետ բանակցությունները վերսկսվել են։

«Այս պահին բանակցություններ են ընթանում, և չեմ կարող որևէ հստակ բան ասել սահմանին գազի գնի վերաբերյալ։ Այսօր միջազգային շուկայում գները ցույց են տալիս, որ գազի գնի հարցը արդիական է, ինչը հանգեցրել է բանակցային գործընթացի»,- վերջերս հայտարարեց  փոխվարչապետ Մհեր Գրիգորյանը։

Հայաստանը գազը ստանում է 165 դոլարով, մինչդեռ միջազգային շուկայում գինը մի պահ հասել էր 1,9 հազար դոլարի։ Հիմա էլ 1,2-1,3 հազար դոլարի սահմաններում է։ Գազի թանկացումը, ըստ Մ.Գրիգորյանի, բարդություններ է ստեղծում բանակցությունների առումով։

Չնայած միջազգային շուկաներում արձանագրվող բարձր գնաճին, Հայաստանը ձգտում է անփոփոխ պահել գազի ներմուծման գինը։ Հայտնի է, որ այն միշտ էլ կապված չի եղել միջազգային շուկաների գնային իրավիճակի հետ։ Բայց կա մի խնդիր, որը մեր ձեռքով ենք ստեղծել։

Եթե հիշում եք, անցած տարի, երբ տնտեսական ճգնաժամի պատճառով միջազգային շուկայում գազի գները նվազել էին, Հայաստանը շտապեց օգտվել առիթից և պահանջ ներկայացրեց ռուսական կողմին։ Նույն Մհեր Գրիգորյանը նամակով դիմեց «Գազպրոմի» ղեկավարությանը։

«Հաշվի առնելով կանխատեսումներն ու համաշխարհային շուկաներում էներգառեսուրսների, այդ թվում՝ նավթի և գազի գների հետ կապված ընթացիկ իրավիճակը, նպատակահարմար ենք համարում սկսել նոր բանակցություններ Հայաստանի Հանրապետություն մատակարարվող գազի գնի փոփոխության վերաբերյալ: Մասնավորապես, մենք պատեհաժամ ենք համարում Հայաստանի և Վրաստանի սահմանին 1000 խորանարդ մետրի համար գազի գինը նվազեցնելու, ինչպես նաև գազի համար վճարումը ազգային արժույթով կատարելու վերաբերյալ կանոն սահմանելու հարցերի քննարկումը»,- դիմելով «Գազպրոմի» վարչության նախագահ Ա.Միլլերին՝ գրել էր Մ.Գրիգորյանը։

Դեռ այն ժամանակ շատերն էին զգուշացնում, որ միամտություն է Հայաստանին մատակարարվող գազի գինը կապել միջազգային շուկաների կոնյունկտուրայի հետ։ Դա հետագայում կարող է ավելի լուրջ խնդիրների առաջ կանգնեցնել։

Բայց լսող չեղավ։

Գների անկման շրջանում Հայաստանին մատակարարվող գազի էժանացման պահանջ ներկայացրած Մհեր Գրիգորյանը հիմա խոստովանում է, որ միջազգային շուկաներում գազի թանկացումը բարդություններ է ստեղծել բանակցություններում։

Այլ կերպ, բնականաբար, չէր էլ կարող լինել։ Եթե միջազգային շուկայի էժանացման պարագայում պահանջում ես էժանացնել գները, թանկանալու պարագայում՝ պետք է պատրաստ լինես թանկացման։ Սա պարզ տրամաբանություն է, որին հիմա բախվել ենք։ Թե ինչպիսին կլինի հանգուցալուծումը, կերևա առաջիկայում։

Ամեն դեպքում՝ դատելով փոխվարչապետի հայտարարություններից, իրավիճակն ամենևին էլ նպաստավոր չէր մեր համար։ Այս պահին հակվածությունն ավելի շուտ սահմանին գազի գնի բարձրացման ուղղությամբ է։

Վերջին անգամ գազի ներմուծումը սահմանին թանկացել է 2019թ.։ Այն ժամանակ գինը բարձրացավ 10 տոկոսով՝ 150-ից դառնալով 165 դոլար։

Ճիշտ է, առաջին տարում հաջողվեց խուսափել ներքին սակագների բարձրացումից, սակայն արդեն հաջորդ տարի գազամատակարարման համակարգում ի հայտ եկած խնդիրները ստիպեցին գնալ ներքին սակագների վերանայման։

2020թ. սակագները վերանայվեցին, և բեռն ամբողջությամբ դրվեց տնտեսության վրա։

Բնակչության համար սակագինը փաստացի մնաց անփոփոխ, բայց միայն արտաքուստ։ Տնտեսությունից ազդեցություններն աստիճանաբար փոխանցվեցին սպառողական շուկաներ։

Գազի թանկացումից տուժեցին հատկապես տնտեսության այն հատվածները, որոնք խթանելու նպատակով՝ ժամանակին արտոնյալ սակագներ էին կիրառել։ Խոսքը, մասնավորապես՝ ջերմոցային տնտեսությունների և վերամշակման ոլորտի մասի է։ Հետևանքները տեսնում ենք՝ ինչպես արտադրության ծավալների, այնպես էլ՝ գների բարձրացման տեսքով։

Այն, որ այս տարի գյուղմթերքն անհամեմատ թանկ է, նաև դրա հետևանք է։

Ներքին սակագնի բարձրացումը, անշուշտ, բացասաբար է ազդել գազի սպառման ծավալների վրա։ Բայց ներմուծումը, միևնույն է, ավելացել է։

Առաջին կիսամյակում շուրջ 100 մլն խորանարդ մետրով ավել գազ է բերվել, չնայած այն հիմնականում չի գնացել ընդհանուր օգտագործման ոլորտ։

Բաշխման համակարգում, որտեղից սնվում են սպառողները, սպառումն անհամեմատ քիչ է ավելացել. 6 ամսում ընդամենը 6 մլն խորանարդ մետրով։ Այն էլ՝ հիմնականում բնակչության սպառման և ավտոգազալցակայաններում իրացվող գազի ծավալների ավելացման հաշվին։

Տարվա առաջին կեսին բաշխման համակարգում իրացվել է ընդհանուր առմամբ 1 մլրդ 85 մլն խորանարդ մետր գազ՝ 6 միլիոնով ավելի, քան անցած տարի։ 16-ական միլիոնով ավելացել է բնակչության և գազալցակայաններում սպառված գազի ծավալը։

Արդյունաբերության մեջ սպառումը նախորդ ճգնաժամային տարվանից ավելի է ընդամենը 3 միլիոն խորանարդով։ Այն էլ հավանաբար կապված է հանքարդյունաբերության և ընդերքի շահագործման ծավալների ավելացման հետ։

Գազի սպառումը մեկ անգամ ևս ցույց է տալիս, թե ինչ տեմպերով է մեր տնտեսությունը դուրս գալիս ճգնաժամից։

Երբ անցած տարի, հասարակության աչքին լավամարդ երևալու համար, սակագնի բարձրացման բեռը դնում էին տնտեսության վրա՝ չէին ուզում ընդունել, որ դա վնասելու է տնտեսությանը։ Հիմա չպետք է զարմանալ, որ մեր տնտեսությունը չափազանց դանդաղ է հաղթահարում ճգնաժամի հետևանքները։ Ու դեռ չհաշված, որ առաջիկայում գազի ներքին սակագնի բարձրացման հարցը կարող է կրկին օրակարգ վերադառնալ։

Առայժմ քննարկումները վերաբերում են սահմանին վաճառվող գազի գնին։ Բայց եթե այդ քննարկումները ցանկալի արդյունք չտան, ապա կրկին բախվելու ենք ներքին սակագների վերանայմանը։ Այն, բնականաբար, լինելու է բարձրացման ուղղությամբ։ Դրա համար ներսում ևս պատճառներ կան։

ՀԱԿՈԲ ՔՈՉԱՐՅԱՆ