«Թարգմանելիս մտնում եմ հեղինակի մաշկի տակ». Արթուր Մեսրոպյան
Նա ծնվել է Հայաստանի Հանրապետությունում՝ անկախության հռչակումից մեկ տարի առաջ, ապրում է Երևանում, սիրում է կյանքը, մեծ քաղաքները, շատ մարդկանց, քիչ քնել, էլեկտրոնային երաժշտություն, գրքեր թարգմանել, խմբագրել:
Համենայն դեպս, իր անդրանիկ բանաստեղծական ժողովածուի դարձերեսին բանաստեղծ, թարգմանիչ Արթուր Մեսրոպյանը հենց այդպես է ներկայացնում ինքն իրեն: Մեսրոպյանի բանաստեղծություններն արտացոլում են անձի ու երևակայական «ես»-ի սթափ առերեսման փորձը, սառնասիրտ գնահատողական հայացքն ընտրությանը, ազատ կամ զսպված ինքնության դրսևորումներին, որոնք տեղաբաշխված են չհարմարվողականության տարածքներում: «Արմենպրես»-ը ներկայացնում է երիտասարդ բանաստեղծի ու թարգմանչի «Նորամուտ»-ը:
Անհատի և գրողի ձևավորման ընթացքը
Մասնագիտությամբ լեզվաբան-թարգմանիչ եմ, ավարտել եմ ԵՊՀ ռոմանագերմանական բանասիրության ֆակուլտետը, երկու տարի առաջ թեկնածուական թեզ պաշտպանեցի: Արդեն 5 տարի աշխատում եմ «Զանգակ» հրատարակչությունում որպես թարգմանական ծրագրերի համակարգող և թարգմանական խմբագիր: Իմ կյանքի ամենակարևոր տարիներն անցել են համալսարանում, մյուս մասն էլ կապված է «Զանգակ»-ի հետ: Այդ ամբողջ ընթացքում ես ձևավորվել եմ որպես մարդ և ստեղծագործող՝ գրող:
Սկսել եմ բանաստեղծություններ գրել 18-19 տարեկանից: Ի դեպ, ասեմ, որ սկսել եմ դասական բանաստեղծական չափից՝ հանգերով եմ գրել, դասական կանոններին հետևելով: Համոզված էի, որ իսկական բանաստեղծությունները միայն հանգավոր կարող են լինել: Հետո ինչ-որ փուլ եկավ, սկսեցի ուրիշ կերպ գրել, առանց հանգերի ոճն ինձ ավելի դուր եկավ: Այդ ժամանակ, երևի, 22-23 տարեկան էի:
Անդրանիկ գիրքը՝ «Թռչող տունը»
2015-16 թթ. առաջին գիրքս քիչ թե շատ պատրաստ էր, ուղղակի ատենախոսությունս էի գրում, դրա համար չկարողացա գրքի վրա շատ կենտրոնանալ: Պաշտպանեցի, վերջացրի և 2017 թ. կարողացա ամբողջացնել գիրքս՝ «Թռչող տունը»: Գրքում ընդգրկել եմ 2015-2017 թվականի գործեր, 2014-ին գրված մի քանի բանաստեղծություն էլ կա: Շատ դժվար ու բծախնդիր ընտրություն եմ կատարել:
Գիրքը հրատարակվեց 2017 թ. վերջին: Ես առհասարակ բանաստեղծություններ չեմ կարողանում վերնագրել, բարդ է ստացվում: Նույնիսկ բանաստեղծություն ունեմ, որը պատմում է, որ մոտս բանաստեղծություն վերնագրելը լավ չի ստացվում: Սկզբում գրքի համար այլ վերնագիր էինք ընտրել, բայց այն ինձ զգացմունքային թվաց, ինչ-որ քաղցր բան կար դրա մեջ:
2016-17 թթ. փորձում էի բնակարան ձեռք բերել, անընդհատ ինչ-որ պատճառներով չէր ստացվում, և այդպես այդ փուլում զուգադիպեցին գրքիս հրատարակումն ու բնակարան ձեռք բերելը: Իսկ «Թռչող տունը» անընդհատ մտքիս կար: Մտածեցի, որ կարող է լավ վերնագիր լինել:
Ես չեմ կարծում, որ իմ պոեզիայի ընթերցանությունը շատ թեթև է, այն մասսայական չէ:
Թարգմանական գործունեություն
«Զանգակ»-ում սկզբում աշխատում էի այն ուղղությամբ, որ պետք է հետաքրքիր գրքեր ընտրեի, որոնց հեղինակային իրավունքները ձեռք բերելով կարող էինք թարգմանել և հրատարակել: Հետո սկսեցի որոշ անգլերեն գրքերով զբաղվել որպես թարգմանական խմբագիր, արդեն 12 գրքի թարգմանական խմբագիր եմ եղել, օրինակ՝ խմբագրել եմ Հարփըր Լիի «Ծաղրասարյակ սպանելը», Խալեդ Հոսեյնիի «Եվ արձագանքեցին լեռները», Ջոջո Մոյեսի «Ես՝ մինչ քեզ» և այլ գրքեր:
Ինչպես նաև կատարում եմ թարգմանություններ, վերջերս ավարտեցի Չաք Պալանիկի «Մարտակումբ» գրքի աշխատանքները, առաջիկայում լույս կտեսնի Կաձուո Իշիգուրոյի «Երբեք ինձ չթողնես»-ը:
Թարգմանական և ստեղծագործական աշխատանքներ
Թարգմանելիս մտնում եմ հեղինակի մաշկի տակ: Երբ թարգմանում եմ, ինչ-որ չափով ազդվում եմ հեղինակից, ստացածս գիտելիքները նոր լիցք են տալիս, աղբյուր դառնում, որից սկսում եմ օգտվել, կարողանում եմ ստեղծագործել:
Վերջերս սկսել եմ պատմվածքներ գրել. արձակ գործեր թարգմանելու ընթացքը շատ ազդեց ինձ վրա: Անկեղծ ասած՝ ինձ դուր է գալիս պատմվածքներ գրելը: Նախկինում, երբ չափածո էի գրում, արձակ գրելն ինձ դուր չէր գալիս, ձանձրանում էի: Հիմա ինձ դուր է գալիս այդ գործընթացը:
5 պատմվածք ունեմ, մեկը հրապարակվելէ «Գրանիշ» կայքում, մյուսը տվել եմ «Անդին» ամսագրին: «Գարուն» ամսագրի հետ էլ եմ պայմանավորվել, մի պատմվածք էլ այնտեղ կտամ:
Ստեղծագործական ազատություն
Գրական մրցանակներ չունեմ: Հայաստանում դրանք կարծես քիչ էլ են: Ես կուզեի, որ մեզ մոտ կազմակերպեին ազատ մրցանակաբաշխություններ, ոչ պետական: Երբ պետությունը ստեղծագործողին մրցանակ է տալիս, մի տեսակ մի բան այն չի լինում, փոխադարձ կախվածություն է առաջանում: Ստեղծագործողին, ամեն դեպքում, պետք է ազատ թողնել:
Ոլորտի խնդիր
Շատ կարևոր է, թե ինչպես կներկայացվի ցանկացած ստեղծագործություն: Այսօր աշխարհում շատ գրքեր են գրվում, և այդ գրքերից շատերը լավն են: Որևէ ընթերցող չի կարող աշխարհի բոլոր գրքերը կարդալ, այստեղ տարրական մարքեթինգային մրցակցություն է գնում. ում գիրքն ավելի լավ կներկայացվի, ճիշտ կներկայացվի, տեսանելի կդառնա:
Մեր գրողներին մարքեթինգ, գովազդ է պակասում: Շատերն են ստեղծագործում, բայց գրախանութներում հայ գրողների գրքերը բավական դժվար է գտնել, առաջին շարքերում չեն: Գրախանութ մտնելիս եթե հարցնեք՝ ինչ գիրք խորհուրդ կտաք, չեմ կարծում, որ առաջին գիրքը, որ խորհուրդ կտան, հայ գրողի գիրք կլինի: Բայց արտասահմանում այս ամենն արվում է, նրանք առաջ են մղում իրենց ժամանակակիցներին։ Ինչը պետք է նաև Հայաստանում անել։
Նախագծի հեղինակ՝ Ռոզա Գրիգորյան
Լուսանկարները՝ Ռիտա Օհանյանի
