«Յուրաքանչյուր հաջորդ սերնդում 1/5-ով պակաս կանայք ենք ունենում. լրջագույն մարտահրավեր Հայաստանի համար». Հրապարակվել են հետազոտության արդյունքները
Եթե արտագաղթի հավասարակշռությունը 0 լինի, կամ պայմանականորեն պատկերացնենք, որ Հայաստանից որևէ մեկը դուրս չի գալիս, հաջորդ սերնդում 100 կին իրենից հետո թողնում է 80-ը:
Այս մասին այսօր «Երեխայի սեռի խտրական ընտրության դեմ պայքարի փաստերի վրա հիմնված նախաձեռնությունները 2015-2017թթ.» համաժողովի ընթացքում ասաց Մարդկային զարգացման միջազգային կենտրոնի հետազոտությունների և զարգացման բաժնի ղեկավար Վահան Ասատրյանը:
«Առանց արտագաղթի, առկա ծնելիության մակարդակի պայմաններում, որը չի ապահովում պարզ վերարտադրություն, յուրաքանչյուր հաջորդ սերնդում 1/5-ով պակաս կանայք ենք ունենում: Սա լրջագույն մարտահրավեր է Հայաստանի համար»,- ասաց նա:
Ներկայացնելով «Սեռով պայմանավորված հղիության արհեստական ընդհատումների տարածվածությունն ու պատճառները Հայաստանում» 2017թ. հետազոտության արդյունքները` Արտակ Սաղաթելյանն ասաց, որ հետազոտությունն անցկացվել է 1919 տնային տնտեսություններում` 15-49 տարեկան կանանց շրջանում:
Հարցված կանանց ընտանիքի հիմնական վաստակողը գերազանցապես նրանց ամուսիններն են` 71.2 տոկոս:
Հարցածների միայն 8.5 տոկոսն է իրեն համարում ընտանիքի հիմնական վաստակող: Հարցված կանանց գրեթե կեսն ունեցել է աշխատանքային փորձ` 51 տոկոս, սակայն միայն 50.8 տոկոսն է աշխատել հարցման պահին:
Հարցված կանանց գերակշիռ մասը` 68 տոկոս, իրեն բնութագրել է՝ որպես տնային տնտեսուհի, և ոչ թե՝ գործազուրկ, ինչը փաստում է, որ նրանք չեն փորձել աշխատանք գտնել, կամ աշխատելու ցանկություն չունեն:
Արտակ Սաղաթելյանի ներկայացմամբ` կանանց 7.9 տոկոսը երեխա ունենալուց հետո այլևս չի ցանկացել աշխատել:
Երեխա ունենալուց հետո կանանց կեսից ավելին` 52.2 տոկոսը, առանց խնդիրների վերականգնվել է նախկին աշխատատեղում, իսկ 30 տոկոսը գտել է նոր աշխատանք: 0.4 տոկոսը չի կարողացել վերականգնվել հին աշխատավայրում և չի գտել նոր աշխատանք:
Ներկայացնելով երեխայի սեռի նախապատվությունը և դրա վրա ազդող գործոնները` նա նշեց, որ ամուսնանալիս երեխաների քանակի պլանավորման վերաբերյալ հարցման տվյալների վերլուծությունը վկայում է, որ կանանց գրեթե կեսի`46 տոկոսի համար, երեխաների առավել նախընտրելի կազմը եղել է մեկ տղա և մեկ աղջիկ ունենալը։ Սրան հաջորդում է երկու տղա և երկու աղջիկ տարբերակը`14 տոկոս, իսկ կանանց 13.8 տոկոսը չի ունեցել երեխաների թվի կամ սեռի նախընտրություն:
Հետազոտության շրջանակներում կարևորվել է նաև ապագա երեխայի սեռի նախապատվության հարցը:
Հարցված կանանց 56.3 տոկոսի շրջապատում և 82 տոկոսի ընտանիքում տղա-աղջիկ երեխաների նախապատվությունը բաշխված է հավասարապես: Կանանց մյուս մասը նշում է, թե իր շրջապատում տղա երեխան աղջկանից վեցապատիկ ավելի նախապատվելի է, կրկնակի ավելի` ընտանիքում:
Ըստ հետազոտության` գյուղական բնակավայրերում հարցված կանանց 39.1 տոկոսի կարծիքով` իր շրջապատում նախապատվություն է տրվում տղաներին, և միայն 5.5 տոկոսն է կարծում, որ նախապատվություն է տրվում աղջիկ երեխային:
Քաղաքային բնակավայրերում պատկերը փոքր-ինչ տարբերվում է` կանանց 35.6 տոկոսը նշում է, որ շրջապատում նախապատվությունը տրվում է տղաներին, իսկ 6.5 տոկոսը` աղջիկներին:
Արտակ Սաղաթելյանի ներկայացմամբ` երեխայի սեռը որոշելուց հետո 370 կանանց բացարձակ մեծամասնությունը` թվով 359-ը` 97 տոկոսը շարունակել է հղիությունը, իսկ 3 տոկոսը դիմել է հղիության արհեստական ընդհատման կամ ունեցել է ինքնաբեր վիժում: Երեխայի սեռը որոշելուց հետո հղիության ընդհատման որոշում կայացրած 5 կանանցից 4-ը որոշում կայացրել է ինքնուրույն, և միայն մեկն է որոշումը կայացրել բժշկի ցուցումով, ընդ որում, արհեստական ընդհատումը 4-ի դեպքում իրականացվել է ծննդատանը, իսկ 1-ի դեպքում` պոլիկլինիկայում:
Հղիության ընդհատման վայրի վերլուծությունը փաստում է, որ հղիության արհեստական ընդհատման դիմած կանանց որակյալ մեծամասնությունը` 83.7 տոկոսը, հղիությունն ընդհատել է ծննդատանը. 4 կին հղիությունն ընդհատել է դեղորայքային աբորտի միջոցով` տանը, առանց բժշկի հսկողության:
Մարդկային զարգացման միջազգային կենտրոնի հետազոտությունների և զարգացման բաժնի ղեկավար Վահան Ասատրյանն ասաց, որ ի սկզբանե ծրագիրը կառուցված է եղել այն հետազոտական արդյունքների, փաստական տվյալների վրա, որոնք 2011թ. ՄԱԿ-ի բնակչության հիմնադրամը դրել էր սեղանին:
«2011թ. հետազոտության ընթացքում արդեն պարզ էր, որ հարցված կանանց վկայությամբ` միջավայրն ավելի մեծ նախապատվություն է դրսևորում տղա երեխայի հանդեպ, քան ընտանիքը: Այդ առումով մենք հասկացանք, որ ծրագրի թիրախը հիմնականում, առաջին հերթին՝ պետք է լինի սոցիալական միջավայրը: Անգամ այն ընտանիքները, որոնք նախապատվության որևէ դրսևորում չէին ունենում կամ միգուցե հավասարակշռված էին սեռային կազմի իմաստով, խտրական դրսևորման պատճառ չունեին, այդ սոցիալական միջավայրի դերակատարներից էին, այսինքն` որոշակի ազդեցություն, ներգործություն ունեին մյուսների վրա: Ի վերջո, այս նույն վերլուծություններն ու փաստական տվյալները խոսում են այն մասին, որ խնդրի անմիջական կրողը հասարակության մեջ ընտանիքների շուրջ 10 տոկոսն է, բայց ազդեցություն ունեն հասարակության բոլոր անդամները»,- ասաց նա:
Հայաստանի ազգային վիճակագրական ծառայության մարդահամարի և ժողովրդագրության բաժնի պետ Կարինե Կույումջյանը ներկայացրեց նորածինների սեռերի համամասնությունը, վերարտադրողական վարքագծի փոփոխությունները:
Սեռերի անհամամասնության փոփոխությունը ներկայացնելով` նա նշեց, որ 1990, 1991, 1992 թթ. դեռևս կենսաբանական միջինին մոտ ցուցանիշ ենք ունեցել` 105-106 տղա՝ 100 աղջկա հաշվով, և արդեն 1994թ. սկսվել է ցուցանիշի խաթարումը. պիկը եղել է 2000թ.` 120 տղա՝ 100 աղջկա հաշվով:
«Եթե սեռերի հարաբերակցությունը դիտարկենք ըստ ծննդի կարգի, կտեսնենք, որ, այո՛, մեզ մոտ առաջին և երկրորդ երեխաների պարագայում ցուցանիշները գրեթե մոտ են միջին կենսաբանական ցուցանիշներին»,- ասաց Կարինե Կույումջյանը` նշելով, որ երրորդ և չորրորդ ծնունդների դեպքում ցուցանիշների բարձրացում է արձանագրվում: Միևնույն ժամանակ, այս ցուցանիշներում ևս որոշակի նվազում արձանագրվել է` նախորդ տարիների համեմատությամբ:
«Կարող ենք նկատել, որ բնակչության թվաքանակի նվազումը հանգեցրել է բնակչության ժողովրդագրական ծերացման, և, բնականաբար, բնակչության կառուցվածքում մեծահասակների բաժնի ավելացումը բերել է բնակչության թվաքանակում բնական հավելաճի նվազման: Ծնելիության գումարային գործակիցը ծնունակ տարիքի մեկ կնոջ հաշվով 2015թ. կազմել է 1,645 միավոր: Թեև նախորդ տարվա համեմատ առկա է որոշակի նվազում, սակայն, եթե համեմատենք դիտարկվող ժամանակահատվածի հետ, ապա 2011թ. համեմատ առկա է ծնելիության գումարային գործակցի որոշակի աճ: Ցուցանիշները ցույց տվեցին, որ արձանագրվել է մայրանալու միջին տարիքի շարունակական աճ, ընդ որում, միայն վերջին 5 տարվա ընթացում՝ առնվազն մեկ տարով: Վերջին երկու մարդահամարների արդյունքներով ակնհայտ էր, որ բնակչության կառուցվածքում ավելացել է երբևէ չամուսնացած անձանց մասնաբաժինը, որի արդյունքում աճել է ամուսնության միջին տարիքը թե՛ տղամարդկանց, թե՛ կանանց շրջանում: Վերջին 4 տարիների տվյալներն արձանագրում են նորածինների սեռերի համամասնության որոշակի կայունացում: Այն դեռևս հեռու է կենսաբանական նորմայի միջին ցուցանիշից, սակայն այդ անհամամասնությունը հիմնականում երրորդ և բարձր կարգի ծնունդների շրջանում է: Առկա է նաև սեռերի համամասնության տարբերակում տարածքային կառուցվածքում»,- ամփոփեց Կարինե Կույումջյանը:
Խմբագրական խորհրդի անդամ Նվարդ Մանասյանն ասաց, որ միջավայրի հստակ փոփոխություն առկա է:
«Եթե նախկինում նորմալ էր նախապատվությունը բարձրաձայն տալ տղային, հիմա այլևս կա ընկալում, որ տղայի նախապատվությունը բարձրաձայնելը սոցիալապես ընդունելի վարքագիծ և կողմնորոշում չէ: Սա, իհարկե, առաջընթացի սկիզբն է, բայց կարծում եմ` չի կարելի ավարտված համարել աշխատանքները»,- ասաց նա:
Ըստ նրա` հետազոտությունները ցույց են տալիս, որ տղա երեխայի հաղթական կերպար կա, տղա ունենալու համար շատ պատճառներ կան, աղջիկ երեխաների դեպքում այդ կերպարն առկա չէ: Ըստ նրա` պետք է շարունակել խոսել խնդիրների մասին, բայց դրան պետք է զուգակցել կնոջ կերպարի վերաձևակերպումը:
