«Պատերազմը «մանկապարտեզում նախաճաշ չէ». Պատերազմը կոշտ և դաժան հարց է». Յարոմիր Շտետինան
Չաջակցել Լեռնային Ղարաբաղին և Հայաստանին, նշանակում է աջակցել խորհրդային դաժան ազգային քաղաքականությանը: Դեռևս ապրիլի 13-ին Եվրոպական խորհրդարանում տեղի ունեցած քննարկման ժամանակ նման կարծիք էր հայտնել Եվրոպական ժողովրդական կուսակցությունը ներկայացնող, ազգությամբ չեխ պատգամավոր Յարոմիր Շտետինան: Հայաստան և Լեռնային Ղարաբաղ իր այցելության մասին և ղարաբաղյան հակամարտության մասին «Արմենպրես»-ը զրուցել է եվրապատգամավորի հետ:
– Եվրոպական խորհրդարանում Լեռնային Ղաաբաղի վերաբերյալ քննարկման ժամանակ Դուք հստակորեն աջակցություն հայտնեցիք Լեռնային Ղարաբաղին: Ինչի՞ արդյունքում է Ձեզ մոտ ձևավորվել նման հստակ դիրքորոշումը:
– Իհարկե, դրանում դեր է խաղացել նաև անձնական փորձը: Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտության սկզբից ի վեր դեռ Արցախի/Ղարաբաղ կոմիտեի ժամանակվանից ես եղել եմ Հայաստանում և Լեռնային Ղարաբաղում: Այդ ժամանակ Ղարաբաղում ղեկավար պաշտոնի էր պարոն Պոլյանիչկոն. նա ինձ մի անգամ անձամբ ձերբակալեց և աքսորեց Ղարաբաղից, սակայն մենք որպես լրագրողներ (Յարոմիր Շտետինան Չեխիայի ամենահայտնի պատերազմական թեմաներ լուսաբանող լրագրողներից է եղել- խմբ.) կարողանում էինք վերադառնալ: Դա է հիմնական պատճառը, քանի որ ես հասկացա հակամարտության հիմնական պատճառը:
– Դուք Ձեր հայտարարության մեջ նշեցիք, որ Ադրբեջանին աջակցությունը կարող է դիտվել որպես 1920-ական թվականների բոլշևիկյան քաղաքականության նկատմամբ աջակցություն: Ինչո՞ւ եք հանգել այդ կարծիքին:
– Ես հենց այդպես էլ շեշտել եմ, քանի որ վախենում եմ, որ Եվրոպայում ընդլայնվում է այն թեզը, որ Հայաստանն ու Ադրբեջանն այս հակամարտության մեջ հավասարապես մեղավոր են: Բոլորը մոռանում են, որ ամեն ինչ սկսվել է բոլշևիկյան ժամանակներում, երբ առաջացել է Խորհրդային Միությունը և Մոսկվան «բաժանիր և տիրիր» սկզբունքով վերցրել Ղարաբաղը և հանձնել է Ադրբեջանին: Դա Մոսկվայի հին կայսերական մեթոդն էր: Եթե ես չաջակցեի Հայաստանին ու Ղարաբաղին, դա կնշանակեր, որ ընդունում եմ այդ մեթոդները:
– Արդեն բավական երկար ժամանակ է, ինչ քննարկումներ կան հրադադարի խախտումների վերահսկման մեխանիզմի վերաբերյալ: Ըստ Ձեզ՝ ի՞նչ քայլեր է հարկավոր ձեռնարկել այդ մեխանիզմի արդյունավետությունն ապահովելու համար:
– Այս մեխանիզմի շուրջ քննարկումների մասին ես տեղեկացել եմ այն ժամանակ, երբ Ղարաբաղի խնդրի վերաբերյալ կազմակերպվել էր Հռոմի, Մինսկի խորհրդաժողովների ժամանակ: ԵԱՀԿ-ն բավարար ջանքեր չգործադրեց դրա իրականացման համար: Ղարաբաղցիները սպասեցին ու սպասեցին, իսկ հետո որոշեցին, որ պետք է հարցը վերցնեն իրենց ձեռքն ու կանգնեն ի պաշտպանություն իրենց հայրենիքի:
– Ի՞նչ եք կարծում, ինչո՞ւ Ադրբեջանը որոշեց, որ հիմա է ժամանակը սկսելու ռազմական գործողություններ Լեռնային Ղարաբաղի դեմ:
– Իհարկե, բազմաթիվ պատճառներ կան՝ քաղաքական, տնտեսական, սակայն հիմնական պատճառներից մեկն այն է, որ Ալիևը որոշեց գնալ մի քայլի, որը հաճախ Ռուսաստանում անվանում են «փոքր հաղթական պատերազմ» (маленькая победоносная война): Դիկտատորները գնում են նման քայլերի: Եթե դիկտատորն իր երկրի ներսում դժվարություններ է ունենում, հարկ է մի պատերազմ սանձազերծել և հաղթել: Ալիևը հաջողություն չունեցավ այդ գաղափարի իրականացման հարցում: Միգուցե նրա մտքում այդ «բլիցկրիգով» հաղթանակի հասնելու գաղափարն էր, սակայն դա իրականություն չդարձավ:
– Ինչպե՞ս եք գնահատում միջազգային հանրության արձագանքն այս իրադարձություններին: Արդյո՞ք այդ արձագանքն ադեկվատ էր:
– Կարծում եմ, որ միջազգային հանրությունը, այդ թվում և ԵՄ-ն, թույլ արձագանքնեցին: Արդեն նույնիսկ թույլ են արձագանքում ուկրաինական իրադարձություններին, քանի որ ամեն ինչ ծածկվել է սիրիական իրադարձություններով, իսկ Ղարաբաղը շատ հեռվում է և ուղղակիորեն չի ազդում Եվրոպայի և փախստականների խնդրի վրա: Հավատացնում եմ, եթե այս տարածաշրջանից Եվրոպա գային հարյուր հազարավոր փախստականներ, բոլորը կհետաքրքրվեին Ղարաբաղով շատ ավելի շատ:
– Ի՞նչ եք կարծում, արդյո՞ք ԵՄ-ն ունի իրական լծակներ այս խնդրի վրա ազդեցություն գործելու համար:
– Եվրոպական խորհրդարանում շատ ուշադիր լսեցի Ֆեդերիկա Մոգերինիին: Նա մի շատ կարևոր նախադասություն շեշտեց՝ Լեռնային Ղարաբաղի խնդիրը հնարավոր չէ պատերազմով լուծել: Չգիտեմ, թե նա ինչ իմաստով էր դա ասում, սակայն դա ճշմարտություն է: Պատերազմով լուծել չի լինի նաև այն պատճառով, քանի որ Լեռնային Ղարաբաղը հաղթել է այդ պատերազմը ու Ղարաբաղը վերածել է մի ամրոցի, որը պահպանում է արդեն շուրջ 20 տարի: Կարծում եմ, որ ուժով Ղարաբաղին տիրելու բոլոր փորձերն անհաջողության են մատնվելու: Մի քանի տարի առաջ ես այցելել եմ Աղդամ, տեսել այնտեղ կառուցված ամրություն ները՝ դա ուղղակի Մաժինոյի գիծն է, որը ռազմական ուժով վերցնելը շատ դժվար է: Եթե Հայաստանի և Ադրբեջանի հանդեպ հավասար պատասխանատվության քաղաքականությունը շարունակվի, ապա դեռևս 1990-ականներին ձևավորված իրավիճակը կշարունակվի: Ղարաբաղը պետք է ինքն իրեն պաշտպանի:
– Ի՞նչ եք կարծում, ինչի՞ց է գալիս այս հավասարակշռության քաղաքականությունը: Ինչո՞ւ հաճախ միջազգային հանրությունը չի տեսնում այս իրականությունը:
– Կարծում եմ դրանում իր դերը խաղացել է նաև Հայաստանի աշխարհաքաղաքական դրությունը: Այդ իրավիճակից ելնելով էլ Հայաստանը Մոսկվայում ստորագրեց Եվրասիական միությանն անդամակցելու պայմանագիրը: Ինձ համար դա հասկանալի է: Եվրոպայում կան մարդիկ, քաղաքական գործիչներ, ովքեր չեն հասկանում այս իրողությունը: Ինձ դա մի փոքր հիշեցնում է Ուկրաինայի հանդեպ Եվրոպայի քաղաքականությունը, որտեղ տնտեսական շահերը գերակայում են քաղաքական իրավիճակի նկատմամբ: Եթե այս պարագայում եվրոպական քաղաքական գործիչներ կան, ովքեր վախենում են Մոսկվայից, ապա կան որոշներն է լ որոնք վախենում են Բաքվից:
– Այս պատերազմի ընթացքում տեսանք, թե ինչպես են ադրբեջանցիները խեղում զոհվածների մարմինները, կտրվում քաղաքացիական անձանց ականջները և զինվորականների գլուխը: Ինչպե՞ս եք գնահատում պատերազմի վարման Ադրբեջանի նման գործելաոճը:
– Պատերազմը «մանկապարտեզում նախաճաշ չէ»: Պատերազմը կոշտ և դաժան հարց է: Ատելության պարույրը նման պայմաններում հաճախ սկսում է պտտվել, սակայն պետք չէ մոռանալ, թե ով է սկսում պտտել այդ պարույրը:
– Ինչպես գիտեք, Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտության կարգավորմամբ զբաղվող Մինսկի խմբի անդամ է նաև Թուրքիան, որն ակնհայտորն աջակցում է Ադրբեջանին: Ինչպե՞ս կմեկնաբանեք այս իրավիճակը:
– Այս իրավիճակը լավ հնարավորություն է հասկանալու համար թուրքական քաղաքականությունը: Թուրքիան այս կերպ լիովին բացում է իր խաղաքարտերը: Թուրքիան Ադրբեջանին աջակցում էր նաև 1990-ականներին: Տեղեկություններ կան, որ այսօր ևս Ադրբեջանը կիրառում է ոչ միայն ռուսական ու իսրայելական, այլև թուրքական զենք: Սկզբունքորեն մեզ համար հասկանալի է, որ Թուրքիան այս պատերազմում ակհայտորեն հանդես է գալիս որպես Ադրբեջանի դաշնակից:
Հարցազրույցը վարեց Արմեն Ղազարյանը
