«Կոչումները պետք է վաղուց վերանան: Դա այն ոսկորն է, որը կարելի է նետել արվեստագետին». Հրանտ Թոխատյան
Սեպտեմբերի 30-ին դերասան, մշակութային գործիչ, ՀՀ Ժողովրդական արտիստ Հրանտ Թոխատյանը LOFT-ում հանդիպեց երիտասարդների հետ՝ ընկերական և հաճելի մթնոլորտում:
Նա անկեղծորեն խոստովանեց, որ ինքն այսօր Հայաստանում ամենալավ վարձատրվող դերասանն է:
«Ես համաձայն չեմ այն համոզմունքի հետ, որ դերասանը պետք է քաղցած մնա, պետք է տուն չունենա և ձեռքը մուրացկանի պես պարզած լինի: Դերասանը չպետք է բեմ դուրս գա՝ «աչքերի մեջ մատնաքաշ» ունենալով: Դերասանը պետք է կուշտ լինի»,- նշում է Հ.Թոխատյանը:
Խոսելով մեր երկրի նախագահների՝ թատրոնի հանդեպ սիրո, ավելի հստակ՝ սիրո բացակայության մասին՝ Թոխատյանն ասաց.
«Երեք նախագահներն էլ եղել են իմ ներկայացումներին, բայց երեքն էլ, ցավոք սրտի, թատրոն չեն սիրում: Ու ամենաշատը թատրոն չէր սիրում Ռոբերտ Քոչարյանը»:
«Ես այս քաղաքի և այս աշխարհի ամենաերջանիկ մարդն եմ: 700 հոգի սպասում է ինձ թատրոնում: Ո՞վ կարող է պարծենալ դրանով: Եվ ամենակարևորը՝ նրանք պարտավորված չեն ինձ սպասում, դեռ մի բան էլ փող են տվել դրա դիմաց»,- ասում է Հ. Թոխատյանը LOFT-ում հավաքված երիտասարդներին, ովքեր հնարավորություն ստացան հարցեր ուղղել իրենց սիրելի դերասանին
– Պարոն Թոխատյան, ո՞վ է ապրում Կարսի Ձեր նախնիների տանը:
– Կարսում գտնվող մեր տանը հիմա ապրում է քրդական մի ընտանիք: Ես հյուր եմ եղել իմ պապական տանը: Ինձ դիմավորեցին բակում, իսկ տուն, ցավոք սրտի, թույլ չտվեցին մտնել. առանց բացատրելու՝ ուղղակի ասացին, որ իրենք չէին ցանկանա: Բայց տան բակում շատ ջերմ ընդունեցին: Բնականաբար, շատ էի ուզում տուն մտնել: Դժվար է փոխանցել այն զգացմունքները, որոնք ապրում ես, երբ առաջին անգամ լինում ես այն վայրում, այն տանը, որի մասին լսել ես մի ամբողջ կյանք:
– Ասում են, որ չի կարելի ֆիզիկապես վերադառնալ անցյալ: Ցավ ես ապրում: Ինչո՞ւ Դուք որոշեցիք դիմել այդ քայլին:
– Կարծում եմ՝ իմ ընտանիքն ու իմ տոհմը, դա իմ ներկան է ու նաև իմ ապագան: Ես չէի գնացել որևէ պատմական վայր, ես վերադարձել էի իմ տուն: Ի վերջո, ինձ էլ հետաքրքիր էր հասկանալ, թե ի՞նչ է նշանակում՝ լինել կարսեցի: Իհարկե, կարսեցու օրինակը տեսնում էի իմ պապիկիս, իմ հայրիկիս շնորհիվ: Բայց այդ տան մասին այնքան պատմություններ ու լեգենդներ եմ լսել, որ ուզում էի տեսնել մեր պապենական տունը: Ես պարզապես ուզում էի գնալ տուն:
– Եթե չընտրեիք դերասանի ուղին, ապա ո՞րը կլիներ Ձեր մասնագիտությունը:
– Երևի չէր լինի: Ես միշտ երազել եմ լինել ծաղրածու, ու հուսամ՝ մի օր կդառնամ:
– Երկրաշարժից հետո, մութ ու ցուրտ տարիներին, հումորը զարմանալիորեն չէր պակասում: Օր օրի բազմապատկվում էր: Ասում են, որ նման դեպքերում հումորն ասես փրկության օղակ՝ ի հայտ է գալիս, որ մարդը վերջնականապես չսուզվի ողբի մեջ: Ի՞նչ է, այսօր շատ լավ ենք ապրում. հումորը զգալիորեն պակասել է:
– Հումորը որևիցե կապ չունի լավ կամ վատ ապրելու հետ: Հումորը մի զգացողություն է, որ կամ տրվում է Աստծո կողմից, կամ չի տրվում: Հումորի զգացողությունը ձեռքբերովի չէ: Կարծում եմ՝ ներկայիս հումորը զիջում է այն տարիների հումորին: Հումորը դա առաջին հերթին՝ ինտելեկտ է: Իսկ երբ հումորի մեջ չկա ինտելեկտ, մենք ունենք այն, ինչ ունենք:
– Ո՞րն է մինչ օրս մարմնավորած դերերից ամենաբարդն ու հիշվողը:
– Երկրաշարժից հետո՝ «Կամերային» թատրոնում հավաքված, որոշեցինք, որ պետք է Գյումրու մանուկներին, թեկուզ ժամանակավոր, բայց կտրել այդ ողբերգությունից, որ պետք է փորձել նրանց հեքիաթ նվիրել: Երբ դեկտեմբերի 29-ին հասանք Գյումրի, տեղի կարևոր որոշումներ կայացնող մարդիկ մեզ ասացին. «Դուք, հո հիմար չե՞ք: Ի՞նչ «Տոնածառ», ի՞նչ ներկայացում: Չե՞ք տեսնում, թե չորս կողմն ինչ է կատարվում»: Մենք փորձեցինք այդ մեծ ձյաձյաներին ու ծյոծյաներին բացատրել, որ երեխաները փոքրիկ են, որ նրանց հավատք է պետք՝ դեպի հեքիաթը: Բնականաբար, դահլիճ չկար: Շատ պատահական մի տեղ կանգնեցրեցինք մեր ավտոբուսը, բոլորս հագանք մեր կերպարների շորերը: Երբ բավականին քանակությամբ երեխաներ եկան, մեր դերասաններից ոչ ոք չկարողացավ իջնել ավտոբուսից: Շատ ծանր էր նայել այդ երեխաների տխուր աչքերի մեջ: Ես կարողացա: Լինելով Ձմեռ պապի հագուստով՝ իջա այդ երեխաների մոտ, և մենք միասին արտասանեցինք, երգեցինք…
Իսկ հետո սխալմամբ հարցրեցի, թե ի՞նչ երազանքներ ունեն նրանք Ձմեռ պապից: Եվ նրանք սկսեցին խնդրել վերադարձնել իրենց հայրիկներին, մայրիկներին, քույրիկին… Դա ամենածանր պահն էր ինձ համար: Ես սենտիմենտալ մարդ չեմ՝ ընդհանրապես, բայց բավականին բարդ էր արցունք պահելը: Դա երևի իմ կյանքի ամենաբարդ ներկայացումն է եղել: Եթե ողբերգության կողքին չլինի հույսի լույսը, ոչինչ չի ստացվի:
– Այսօր ով ունի լավ արտաքին տվյալներ կամ պարզապես ցանկություն, իրեն փորձում է դերասանի մասնագիտության մեջ: Ի՞նչ կասեիք այս առումով:
– Ձեր տված հարցն անմիջական կապ ունի 90-ականների հետ: Մինչ այդ եղել է այլ իրականություն: 90-ականներին կյանքը կտրուկ փոխվեց, և ոչ բոլորը կարողացան ընդունել այդ մարտահրավերը: Դրա համար գնացին երկրից: Գնացին ոչ այն պատճառով, որ վախեցան, գնացին, քանի որ չէին կարողանում հասկանալ, թե ի՞նչ է կատարվում: Այն ժամանակ շատերս մեղադրում էինք նրանց՝ ասելով. «Լքում եք, գնում եք, դավաճան եք…»: Հետո սկսեցինք հասկանալ, որ այդպես չէ: Նրանք դավաճան չէին, նրանք փորձում էին ազնիվ լինել իրենք իրենց հետ: Այդ տարիներին կրթական ցենզը Հայաստանում հասավ մինչև «պլինտուս»: Այդպես պետք է լիներ, քանի որ «սնվելու աղբյուր»՝ հեռուստացույց, ռադիո, գիրք, ինֆորմացիա, ուղղակի չկար:
Կատարվեց մի բան, որը ոչ մի հայ անգամ վատ երազում չէր տեսնի: Հայը գրադարանից հանեց գիրքը, որ վաճառի, որ հաց գնի, կամ այրի գիրքը, որ տաքանա, որ ապրի: Եվ այդ տարիներին, երբ շեղվեցին թատրոն, կինո հասկացողությունները, ի հայտ եկավ այն ամենը, ինչը որ կարող էր ծնվել միայն նման իրավիճակներում: Եվ ես դրա մեղավորներից մեկն եմ: Այդ թվերին ծնվեց «Մեր բակը» ֆիլմը: «Մեր բակն» իրավունք չուներ այն ժամանակ ծնվելու, քանի որ շատ վատ օրինակ ծառայեց: Մենք այդ ֆիլմի ստեղծմամբ ուզում էինք վերադարձնել մեր բոլորիս բակերում պակասող ժպիտը: Բայց մենք առաջին անգամ էկրան բարձրացրեցինք քաղաքային «սլենգը», որի իրավունքն այդ թվերին դեռ չունեինք: Եվ այն մարդիկ, ովքեր որ այդ ֆիլմը վերցրեցին՝ իբրև հիմք իրենց հետագա աշխատաոճի համար, բերեցին այն արդյունքին, ինչ որ մենք այսօր ունենք:
– Ինչպե՞ս ի հայտ եկավ Ձեր կողմից հնչեցրած այն թևավոր արտահայտությունը, թե՝ «Ամեն երեխա իր մայրը պետք է ունենա»:
– Դե հիմա, ինձ մոտ այդպես է ստացվել: Ժամանակին ընկերական շրջապատում կատակով ասված արտահայտություն է, որը, չգիտես՝ ինչո՞ւ, լայն տարածում գտավ: Ես իմ անձնականից չեմ սիրում խոսել, բայց քանի որ այդ թեման բարձրացավ, ասեմ, որ պաշտում եմ իմ բալիկներին, և իրենց մայրիկներն ինձ համար ամենաթանկ ու ամենահարազատն են:
– Ինչպիսի՞ նմանություններ ունեք «Վերջին Մոհիկյանը» սերիալում կերտած Ձեր հերոսի հետ:
– Ոչ մի: Այդ ֆիլմն ամբողջությամբ ռուսական նախագիծ է: Ֆիլմի հեղինակներն ազգությամբ ուկրաինացի և բելառուս են, ռեժիսորը վրացի է, պրոդյուսերը՝ աբխազ: Ֆիլմի միակ հայը ես եմ: Եվ բավականին հաճախակի հակասական կարծիքներ, քննարկումներ ենք ունենում ֆիլմի հեղինակների հետ, քանի որ երբեմն նրանք տարրական հիմարություն են գրում: Բայց նրանք մեղավոր չեն: Նույնը կլիներ, եթե մենք հիմա մոնղոլների մասին ֆիլմ նկարեինք: Գիտեմ, որ «Վերջին Մոհիկյանը» ֆիլմը համեմատաբար քիչ հետաքրքրություն է վայելում Հայաստանում: Իսկ այն «հիստերիան», որն առկա է ֆիլմի հանդեպ Ռուսաստանում՝ ուրախացնող է: Ոչ ոք չէր հավատում ֆիլմի հաջողությանը: Կարծում էինք, որ այն մաքսիմում մի եթերաշրջան կլինի, և վերջ: Այսօր արդեն 5-րդ եթերաշրջանն է եթերում: Ես զարմացա՝ իմանալով, թե որքան են այն սիրում Վրաստանում: Ի դեպ, բավականին տարօրինակ էր լսել քեզ վրացերեն խոսելիս:
– Վերջերս արժանացել եք ՀՀ Ժողովրդական արտիստի կոչմանը: Ի՞նչ են Ձեզ համար կոչումները: Որքանո՞վ եք սպառված համարում «կոչումների ինստիտուտը»:
– Կոչումներն իրենց վաղուց են սպառել: Երևի դա էր պատճառը, որ ժամանակին ես հրաժարվեցի Վաստակավորի կոչումից: Հավատացեք՝ պիժոնություն չէր: Եթե չեմ սխալվում, դա 2004 թվականին էր: Ես ուղղակի հարցրեցի, թե ինչի՞ համար են ինձ տալիս այդ կոչումը: Ինձ պատասխանեցին. «Թատրոնի միջազգային օրն է, և ցուցակով կոչումները տալիս ենք»: Ինչպես նաև՝ ինձ տվել էին Վաստակավոր արտիստի կոչումը՝ որպես «Կամերային» թատրոնի դերասանի, որտեղ ես չէի աշխատում՝ 1990 թվից: Եթե նախարար կոչվածը չգիտի, թե ես որտե՞ղ եմ աշխատում, և ինչի՞ համար է ինձ կոչում տալիս, ուրեմն ինձ այդ կոչումն առհասարակ պետք չէ: Իսկ ինչ վերաբերում է Ժողովրդականին, գոնե այս անգամ բացատրեցին, թե ինչի համար է: Կարծում եմ՝ ամենամեծ կոչումը դերասանի համար դա հանդիսատեսի ծափահարություններն են: Եթե դահլիճում նստում է ընդամենը 5 հոգի, և դերասանը գնում է տուն՝ ծափահարություններից քաղցած, դա արդեն խնդիր է: Եվ անգամ հերոսի կոչումը չի փրկի իրավիճակը: Բայց եթե առկա է լեփ-լեցուն դահլիճ, որը ոտքի է կանգնում ու ծափահարում քեզ, և դա մի անգամ չէ, այլ 40 տարի շարունակ, ուրեմն դա հանդիսատեսի կողմից տրված կոչում է:
Ի դեպ, կոչումը ստանալու հաջորդ օրը մի լրագրող զանգեց ու հարցրեց. «Պարոն Թոխատյան, առավոտյան արթնացաք, և ի՞նչ…»: Ասացի. «Ոչինչ, նախաճաշեցի, գնացի աշխատանքի: Ես այդ կոչումից հետո պետք է ավելի լա՞վ խաղամ, թե՞ ավելի շատ ջանք եմ դնելու ներկայացման մեջ: Այն, որ ես փորձելու եմ իմ արածն ավելի լավ անել, դա որևէ կապ չունի կոչման հետ»: Կոչումները պետք է վաղուց վերանային: Դա այն ոսկորն է, որը կարելի է նետել արվեստագետին: Իր գործով նորմալ զբաղվող մարդը չպիտի աշխատի կոչման համար:
– Ի՞նչ կարող է անել համաշխարհային հեղինակություն վայելող հայ արվեստագետը, օրինակ՝ Ազնավուրը, Հայաստանի տաղանդավոր երիտասարդների համար:
– Ոչ միայն Ազնավուրը, այլ բոլոր մեր հայրենակիցները, որոնք «դրսում» հասել են ինչ-որ բարձունքների: Չե՞ք կարծում, որ այսօրվա մեր որևէ հեղինակության ամենամեծ օգնությունը կլիներ շատ ավելի մեծ, եթե այստեղից ֆիզիկոսի, քիմիկոսի, լավ ինժեների, լավ բժշկի հնարավորություն տար կրթություն ստանալ արտասահմանում: Եթե նա ունի այդ հնարավորությունը, թող այնտեղից լավ մասնագետներ բերի մեր երկիր: Ինչ վերաբերում է մեր ասպարեզին, ասեմ, որ իրավունք չունի Արմեն Ջիգարխանյանը լինել Արմեն Ջիգարխանյան, և մենք մինչ օրս որևէ հայ անվանի դերասան չունենանք Ռուսաստանում: Նա կարող էր դա անել և հիմա էլ կարող է: Իմ նույն պրետենզիան նաև Ազնավուրի հանդեպ է: Իմ մեքենայում 6 ձայնասկավառակ է տեղավորվում, որից 5-ն Ազնավուր է: Ես պաշտում եմ Ազնավուրին, բայց տարա՞վ արդյոք Ազնավուրը գոնե երկու տաղանդավոր երեխա Հայաստանից՝ իր մոտ սովորեցնելու: Հայաստանից մի երգչի գոնե մեկ ժամով, կամ մեկ երգի կեսով իր կողքին բեմ բարձրացրե՞ց: Դա բավական կլիներ, որ որևէ շատ տաղանդավոր երեխա, իսկ իրենք կան, վստահ եմ, այնպիսի համբավ ունենա, որի մասին երազել կարելի է: Մեր մեծամեծերը պետք է օգնեն, իսկ ինչո՞ւ՝ ոչ:
– Արդյո՞ք Դուք հայտնել եք Ձեր տեսակետն Ա. Ջիգարխանյանին կամ Ազնավուրին ՝ անհատապես՝ ոչ մամուլի միջոցով:
– Այո, հայտնել եմ, և Ջիգարխանյանը նեղացավ: Բայց Ջիգարխանյանը նեղանալու այլ պատճառներ ևս ուներ: Տարիներ առաջ, երբ Երևանի պատվավոր քաղաքացու կոչում ստանալու համար ստորագրահավաք էր արվում, ես չստորագրեցի Ջիգարխանյանի անվան տակ: Ասացի, որ դեմ եմ, քանի որ Ջիգարխանյանը կարող է լինել Հայաստանի ժողովրդական արտիստ, Ջիգարխանյանի արձանը կարող եք դնել Թատերական ինստիտուտի բակում; Ինչո՞ւ պետք է Ջիգարխանյանը կոչվի Երևանի պատվավոր քաղաքացի: Ո՞վ է: Շատ լավ ռուսական դերասան՝ ուղղակի հայազգի: Ի՞նչ է արել Ա. Ջիգարխանյանը հայկական թատերարվեստի կամ կինոարվեստի համար:
– Ձեր կյանքի կարգախոսը:
– «Молодость проходит, бездарноcть остается»:
