Հայաստանն ագրեսիվ հավասարակշիռ արտաքին քաղաքականությանն այլընտրանք չունի

Մեր զրուցակիցն է Գլենդելի նախկին քաղաքապետ Զարեհ Սինանյանը

– Պարոն Սինանյան, շուրջ մեկ շաբաթ է` ինչ «Ո՛չ թալանին» քաղաքացիական նախաձեռնությունը պայքարում է էլեկտրաէներգիայի սակագնի բարձրացման դեմ։ Պայքարը լուրջ շարժման է վերածվել, որը միջազգային մամուլում նույնիսկ համեմատում են ուկրաինական Մայդանի հետ, մեղադրում են ուղղորդվածության մեջ, այնինչ Բաղրամյան պողոտայում հավաքված երիտասարդները սոցիալական մեկ խնդիր են բարձրացնում։ Ի՞նչ է կատարվում Երևանում` Ձեր կարծիքով։

– Ես չունեմ որևէ տեղեկություն այս շարժման ուղղորդվածության մասին, չեմ տեսնում ուղղորդվածությունն ապացուցող որևէ փաստ։ Ընդհակառակը, տեսնում եմ անկախ, չուղղորդված, բայց շատ բարձր մոտիվացիա ունեցող երիտասարդություն, բարձր քաղաքացիական գիտակցություն, պատասխանատվություն ունեցող երիտասարդություն, որն իր երկրին, իր քաղաքին տեր է կանգնում և ուզում է թափանցիկություն, հսշվետվություն, ուզում է հասկանալ, թե ինչու են գներն անընդհատ աճում, ըստ այդմ` պայքարն առաջ է մղվում։

Մայդանի հետ ամենակարևոր բաղադրիչի հարցում այս շարժումը նմանություն չունի, քանի որ չկան հակառուսական տրամադրություններ, նման խնդիր Հայաստանում բացարձակ չկա։ Այլ հարց է, որ ՀԷՑ-ն ասոցիացվում է ՌԴ-ի հետ, քանի որ ռուսական կազմակերպության դուստր ընկերություն է։

Ես ընդգծված հռետորաբանություն եմ տեսնում երիտասարդների մոտ այն մասին, որ սա ներքին խնդիր է, որ փորձում են ներքին կարգով լուծել, այսինքն` տանը կարգուկանոն հաստատել և հասկանալ, թե ինչ է տեղի ունենում, և ինչու են վերջին մի քանի տարիների ընթացքում շուրջ չորս անգամ սակագին բարձրացնում, ինչպես են այդ գումարները ծախսվել, և, եթե ծախսվել են, ապա ինչու է կրկին սակագնի բարձրացման խնդիր առաջացել։ Ռուսաստանն այստեղ էական դերակատարում չունի, անուղղակի գուցե, ՌԴ-ն ներգրավված է զուտ այն փաստով, որ ՀԷՑ-ի ղեկավարն ազգությամբ ռուս է, և ՀԷՑ-ը ռուսական «Ինտեռ ՌԱՕ»-ի դուստր կազմակերպությունն է։

– Միացյալ Նահանգներում նման սոցիալական պահանջներն ի՞նչ ճանապարհով են լուծվում։ Նման ակցիաները ստանո՞ւմ են արդյոք Ոստիկանության նման բիրտ արձագանք, ինչպես մի քանի օր առաջ։ Դուք ԱՄՆ-ում բաւձրաստիճան պաշտոնյա եք եղել, վստահ եմ, բախվել եք նաև նման խնդիրների։

– Էլեկտրաէներգիայի, ջրի սակագնի բարձրացման խնդիրներ ԱՄՆ-ում ևս լինում են, քանի որ ժամանակ առ ժամանակ ստիպված ենք լինում թանկացումներ անել և՛ էլեկտրականության, և՛ ջրի համար։ Բնականաբար, ԱՄՆ-ում ևս լինում են դժգոհություններ, քանի որ մարդիկ չեն ցանկանում բարձր գին վճարել։ Տարբերությունն այն է, որ մենք` որպես ընտրված պաշտոնյաներ, պատրաստ ենք բացատրական աշխատանք տանել, պատրաստ ենք արդարացնել, թափանցիկ կերպով ցուցադրել, թե գումարն ինչպես է ծախսվել կամ ծախսվելու։

Մեզ մոտ բարձրացման մեծ մասը կապված է ուժային կառույցների ֆինանսավորման և հատկապես կենսաթոշակային պարտավորությունների հետ։ Մենք ունենք ահագնացող թոշակային պարտավորվածություններ նախկին ու ներկա աշխատողների նկատմամբ, իսկ ֆինանսավորման այլ աղբյուրներ չունենք։ Ոմանք բավարարվում են այդ բացատրությամբ, ոմանք` ոչ։ Այն խումբը, որը չի բավարարվել ջրի սակագնի վերջին բարձրացումից հետո, դատական հայց է հարուցել Գլենդել քաղաքի դեմ, որը հիմա դատաքննության փուլում է, և արդյունքում մենք կիմանանք` ճի՞շտ ենք գործել, թե՞ ոչ։ Ես շահագրգռված կողմ եմ այս հարցում, որովհետև, եթե մենք սխալ ենք գործել, պետք է ուղղենք մեր գործողությունները։ Հայաստանում մեր հայրենակիցները դատական համակարգին չեն վստահում և արդյունքում` չեն դիմում դատական ատյաններին, այլ դուրս են գալիս փողոց և փորձում են փողոցում, որը ամենաժողովրդավարական հարթակն է, լուծել նման հարցերը։

– Ձեր տպավորությամբ` շարժումն ի՞նչ ընթացք կստանա, եթե շարժման պահանջները չբավարարվեն։

– Դժվարանում եմ ասել։ Եթե ՀՀ կառավարությունը չի կարող արդարացնել այդ թանկացումը, այնպես արդարացնել, որ բնակչության մեծամասնությունը տեսնի դրա ճշմարտացիությունը, ապա անպայման պետք է կասեցնել այդ որոշումը։ Սա է ժողովրդավարության համար մեկ սկզբունքը` եթե տեղի է ունեցել չարաշահում, ապա, բնականորեն, դա ժողովրդի ուսերին գցելն արդար ու ճիշտ չէ, ավելին, օրենքի խախտում է։

– Որքանո՞վ են ամերիկահայերը հաղորդակից երևանյան իրադարձություններին։

– Այս ամբողջ ընթացքում Երևանում եմ եղել, հետևաբար` ԱՄՆ-ում չգտնվելու պատճառով չեմ կարող մանրամասն տեղեկություն փոխանցել, բայց այն գիտեմ, որ Լոս Անջելես քաղաքը, որը լինելով շատ հայտնի քաղաք և մանավանդ հայաստանցիների մեծ թվաքանակով, անհանգստացած է այն ամենով, ինչ տեղի է ունենում Հայաստանում։ Ես իմ մոտեցումն ունեմ` ինչ էլ որ տեղի ունենա ՀՀ-ում, Սփյուռքը չի կարող անմասն մնալ, որովհետև միակ Հայաստանը, որն ունենք, սա է, սա է մեր հայրենիքը, և ձևացնել, որ այն, ինչ տեղի է ունենում Հայաստանում` մեզ չի վերաբերում, ճիշտ չէ և լավ հետևանքների չի հանգեցնի։ Հետևաբար` ինքս էլ իմ ներկայությամբ փորձում եմ ավելի հնչեղ դարձնել այն ամենը, ինչ տեղի է ունենում Երևանում այսօր, պարզապես բարեբախտաբար եմ այստեղ գտնվում, գիտեմ, համոզված եմ, որ առնվազն ԱՄՆ-ի արևմտյան հայ բնակչությունն անհանգստացած է այն իրադարձություններով, որոնք տեղի են ունենում Հայաստանում։

– Սփյուռքի գործուն աջակցությունը նման գործընթացներին կարո՞ղ է լինել։ Այդ աջակցությունն ինչպե՞ս եք պատկերացնում։

– Աջակցությունը հիմնականում, երևի թե, բարոյահոգեբանական է, պարզապես երիտասարդները հիանալի երիտասարդներ են, նրանք ունեն ողջ ազգի, այդ թվում` Սփյուռքի աջակցությունը։

– Պարոն Սինանյան, այս օրերին ռուսական մամուլում բավականին կոշտ գնահատականներ է ստանում այս շարժումը։ Հաշվի առնելով ՀՀ-ի` ԵՏՄ-ին անդամակցությունը` ինչը ենթադրում է, որ Հայաստանը գնում է այս ուղիով և ոչ այնքան` արևմտյան, մտավախություններ չունե՞ք, որ շարժումը կարժանանա իշխանությունների կոշտ արձագանքին` ՌԴ իշխանությունների ճնշման ներքո։

– Ունեմ շատ լուրջ վերապահումներ ՀՀ-ի` ԵՏՄ անդամակցության վերաբերյալ, ինչպես հայաստանյան բնակչության ջախջախիչ մեծամասնությունը։ Չեմ տեսնում մեր ազգին ու պետությանն այդ ուղղությամբ շարժվելիս, այդ մոդելը չեմ պատկերացնում։ Այնուհանդերձ, ՌԴ-ն մեր դաշնակիցն է, չեմ թերագնահատում ՌԴ-ի դերը, նաև չեմ գերագնահատում այն։ Շատ գերագնահատողներ կան, որ դաշնակից ունենալը և այդ դաշնակցի վրա ինչ-որ կերպ հենվելը նշանակում է` կախման մեջ լինել դաշնակցից։ Դա այդպես չէ, ես պարզապես հույս ունեմ, որ ՌԴ-ն ու այդ երկրի արտաքին քաղաքականությունն այնքանով գիտակից են, որ հասկանում են` ՀՀ-ում ներքին ընդվզումն ունի ներքին պատճառներ, որ այդ օբյեկտիվ պատճառները պետք է հասցեագրվեն, պետք է վերացվեն լուծումների միջոցով և ոչ թե` ուժի գործադրման միջոցով։

Այդ ուժը կգործադրվի և կլինի ժամանակավոր, կունենա ժամանակավոր ազդեցություն։ ՌԴ-ին պետք է ուժեղ, հուսալի, կայուն Հայաստան, իսկ դրա համար անհրաժեշտ է, որ ՀՀ-ն ունենա ամուր տնտեսություն, ունենա Կառավարություն, որը վայելում է իր բնակչության վստահությունը, իսկ ուժ գործադրելը երկիրն այդ ուղղությամբ չի տանի հաստատ։ Հետևաբար` կարճ ասած, հուսով եմ, որ ՌԴ-ն այդ ուղղությամբ որևէ մեկի չի քաջալերի, ճնշում չի բանեցնի, թույլ կտա, որ մենք մեր ներսում` մեր ժողովուրդն ու իշխանավորները, իրար հետ լուծեն այս հարցն այնպես, ինչպես արդարությունն է պահանջում։

– Ամիսներ առաջ ՀՀ-ն «Առևտրի և ներդրումների մասին» համաձայնագիր կնքեց Միացյալ Նահանգների հետ, սա լուրջ ձեռքբերում որակվեց ՀՀ-ում, որը կնքվեց ՀՀ-ի` ԵՏՄ անդամակցության պայմաններում, ինչը բավականին ոգևորիչ փաստ էր շատերի համար։ ՀՀ իշխանությունները պնդում են, հավաստիացնում, որ ՀՀ-ի` ԵՏՄ անդամակցությունը չի սահմանափակելու ՀՀ-ի հարաբերություններն Արևմուտքի` ԵՄ-ի և ԱՄՆ-ի հետ։ Ձեր կարծիքով` այդ համաձայնագիրն ամբողջ ներուժով կօգտագործվի՞, Ռուսաստանը չի՞ սահմանափակի արդյոք։ Չէ՞ որ դա ՀՀ-ի տնտեսությունը դիվերսիֆիկացնելու է, հաշվի առնելով «Որոտան Կասկադի» հաջողված գործարքը ևս, այս ամենն ի օգուտ հայ-ամերիկյան հարաբերությունների է, ինչը նվազեցնում է կախվածությունը ՌԴ-ից։

– Շատ հպարտ եմ, որ երկու տարի աշխատել եմ այս համաձայնագրի իրականացման վրա` մինչև ընտրություններին մասնակցելը։ Որպես Արևմտյան ափի Հայ Դատի հանձնախմբի ակտիվ անդամ` իմ վրա է դրվել այդ համաձայնագրի վրա աշխատելու պատասխանատվությունը։ Հայ Դատի հանձնախումբը` ի դեմս Րաֆֆի Համբարյանի, Արամ Համբարյանի, Քեն Խաչիկյանի և ինձ, երկար աշխատանք է տարել այս ուղղությամբ։ Ուրախ եմ, որ ի վերջո հաջողեցինք այս պայմանագրի իրագործումը։ Սրա երկրորդ մասը կա, որի վրա մենք աշխատել ենք։

Դա «Կրկնակի հարկի դեմ պայմանագիրն» է ԱՄՆ-ի և ՀՀ-ի միջև, դա կլինի արդեն մեր վերջնական հաղթանակն առևտրային հարաբերություններ հաստատելու` ԱՄՆ-ի և ՀՀ-ի միջև, այսինքն` ազատ առևտրի ռեժիմ հաստատելուց այն կողմ այլ որևէ մակարդակ չկա, մեկը հաջողել ենք, երկրորդն ընթացքի մեջ է, Հայ Դատը շարունակելու է աշխատել այս ուղղությամբ։ Հայաստանը` լինելով անկախ պետություն, պետք է հնարավորին չափ անկախ քաղաքականություն վարի բոլոր բնագավառներում, հատկապես` տնտեսական ոլորտում։ Սա որևէ վտանգով չի սպառնում ՌԴ-ին, որևէ մարտահրավեր չի ներկայացնում ՌԴ-ի և ԵՏՄ-ի համար։

Պարզապես ՀՀ-ն, լինելով առանձնահատուկ երկիր, ունենալով դաշնակցային հարաբերություններ ՌԴ-ի հետ, ունի շատ լուրջ կապեր ԱՄՆ-ի և արևմտյան քաղաքակրթության հետ։ Մենք պետք է կարողանանք այդ հավասարակշռությունը միշտ պահել։ Հետևաբար, եթե համաձայնագիրը ճիշտ օգտագործվի Կառավարության կողմից, այն լուրջ դիվիդենտներ կբերի ՀՀ տնտեսությանը, ՀՀ տնտեսական անկախացմանը, ու, ի վերջո, այդ ամենը կնպաստի հայ-ռուսական դաշնակցային, ռազմավարական հարաբերությունների ամրապնդմանը։ Ես դրան իսկապես հավատում եմ։ Մեկը մյուսին հակասող գործընթացներ չեն, այլ փոխլրացնող։

– Ըստ Ձեզ` այդ հավասարակշռման քաղաքականությունը ստացվո՞ւմ է։

– Եթե նման քաղաքականություն ակտիվորեն վարվի, կստացվի։ Ես չգիտեմ` որքանով է այն ակտիվորեն վարվում, բայց դրան այլընտրանք չկա, մենք դատապարտված ենք, լինելով համեմատաբար փոքր երկիր, ունենալով բավական թշնամաբար տրամադրված շրջապատ, վարելու շատ նուրբ և կոմպլեմենտար քաղաքականություն։ Նման քաղաքականություն պետք է վարվի ագրեսիվ ու ակտիվ կերպով և անընդհատ երկու կողմին էլ բացատրելով, որ երկու կողմի շահերից է բխում ՀՀ-ի այդ քաղաքականությունը։

Մենք իսկապես սահմանային մի կետում ենք` Արևմուտքի և Եվրասիական քաղաքակրթությունների միջև, մենք Արևելք չենք։ Եթե 1988թ. Հայաստանի կիրթ, հսկայական գիտական ներուժ ունեցող բնակչությունն ասեր` Արևելք է, մարդիկ կծիծաղեին, չգիտես` ինչպես հաջողվեց վերջին 20 տարվա ընթացքում մեր ժողովրդին համոզել, որ իրենք Արևելք են։ Մենք Արևելք չենք, Ուզբեկստան չենք, Ղազախստան չենք, մենք յուրահատուկ երկիր ենք, որը կիսում է արևմտյան արժեքներ, քանի որ ունի հսկայական ազդեցություն իր վրա, ունի 6-7 միլիոնանոց Սփյուռք։ Հայաստանը մի երկիր է, որը ֆիզիկապես գտնվում է ճամփաբաժանի վրա։ Պետք է կարողանանք դա օգտագործել ի շահս։