Արամ Սարգսյան. Քաղաքականությունը մեր երկրում ամբողջությամբ վեր են ածել շոուի. «Ժամանակ»
«Ժամանակ» թերթի զրուցակիցն է «Հանրապետություն» կուսակցության առաջնորդ Արամ Զ. Սարգսյանը:
– Պարոն Սարգսյան, «Շրջանառության հարկի մասին» նոր օրենքն ինչպե՞ս եք գնահատում: Ամիսներ առաջ` հունիսին, ընդդիմության շատ գործիչներ կողմ են քվեարկել այս օրենքին, այսօր դեմ են: Ըստ էության, օրենքով փորձ է արվում խոշոր ձկներին ի հայտ բերել: Հնարավո՞ր է այս ճանապարհով խոշորներին հայտնաբերել, իշխանությունը չգիտի՞ ովքեր են այդ խոշորները:
– Նորմալ երկրներում պետությունն ամենաարդար գործընկերն է: Դրա համար նման երկրներում մարդիկ ձգտում են պետական համակարգում աշխատել, որտեղ ամեն ինչ ստաբիլ է: Մեր երկրում պետությունն ամենաանհուսալի մարմինն է, որը խաղի կանոնները օրը մեջ փոխում է, ըստ որում` միշտ չէ, որ փոխում է դրական առումով: Ակնհայտ է, որ ներքևից այդ ճանապահին գնալը շատ ավելի ցավոտ է և քիչ ավելի բարոյական: Իշխանությունները շատ լավ գիտեն՝ կազմակերպված պետություն ստեղծելու ճանապարհին ում ինչ արտոնություններ են տվել, ովքեր են իրենց ներկրողները, ինչ գումարներ են բերում, որ գումարներ են թափանցիկ, որը՝ ոչ: Այս երկրում անգամ փոքրիկ կրպակ հնարավոր չէ աշխատեցնել՝ առանց տանիք ունենալու: Այնպես որ` այստեղ որևէ մեկը թաքուն անգամ մեկ լումա աշխատելու հնարավորություն չունի:
– Այդ դեպքում նպատակը ո՞րն է:
– Փորձում են ցույց տալ, որ այս կառավարությունը կարող է որոշակի դրական քայլեր անել և այդ դրական քայլերի արդյունքում ցույց տալ տնտեսական աճ: Աշխարհաքաղաքական այն իրավիճակում, որտեղ հայտնվել է Հայաստանը, տնտեսական այն ձևի մեջ, որտեղ ինքը գնում է, վիճակն էլ ավելի է վատանում, և այդ քայլերով բյուջե լցնելու, բյուջեի կատարողական մասը իրականություն դարձնելու որևէ հնարավորություն այս իշխանությունը չունի: Բանը հասել է նրան, որ հայ մարդը կենցաղային տնտեսական ապրանքները Վրաստանից է գնում՝ օճառ, լվացքի փոշի և այլն, որտեղ ուղիղ կես գնով այստեղից էժան է: Մաքսային միություն մտնելու դեպքում այս համեմատությունն էլ չի լինի:
Ասեմ ավելին` այն մարդիկ, ովքեր մեկ-երկու անգամ գնում են Վրաստան, հաջորդ քայլով մտածում են` երբ ու ինչպես լքել այս երկիրը, որովհետև սա վերածել են ինչ-որ անկլավի, որտեղ անհասկանալի գներ են, որտեղ պետությունն ամեն ինչ անում է, որ մարդու ձեռքից աշխատելու հնարավորությունը խլի, չթողնի, որ այդ մարդը շահույթ ունենա ու տանի տուն, պարտադիր պետք է այդ շահույթից մաս հանի, թե ում` ինքն էլ չգիտի: Հայ մարդը միշտ ցույց է տվել, որ ինքն առատաձեռն է:
Պատերազմի տարիներին իրեն ոչ մեկը չէր ստիպում, բայց ինքը իր տան վերջին մթերքը ռազմաճակատ էր ուղարկում: Մարդը պետք է հասկանա, թե իր տված փողն ինչի վրա է ծախսվում: Եթե այդ փողը կծախսվի առողջապահության վրա, եթե այդ փողը կստեղծի հնարավորություն, որ չքավոր երեխաները կարողանան սովորել առանց մուրալու, հայ մարդը այդ հարկերը կտա, կրկնակի, եռակի, քառակի էլ կտա:
Այստեղ խնդիրը այլ բանում է. մարդիկ չեն տեսնում, թե այդ փողերը որտեղ են ծախսվում, և երկրորդ՝ չեն տեսնում այն ապագան, ինչ տեսնում է վրացի ժողովուրդը. ո՞ւր ենք գնում, ո՞ւմ ենք ուզում նմանվել, ի՞նչ խաղի կանոններ են լինելու: Այս երկրում չկան խաղի կանոններ, հետևաբար այդ թեմաները երրորդական, չորրորդական, հարյուրերորդական թեմաներ են: Ներքևից թե վերևից կսկսեն, պետք է լինեն խաղի հավասար կանոններ բոլորի համար: Ի՞նչ է նշանակում վերևինին չենք կարողանում հարկել, ներքևինին ենք հարկում, և դա խոստովանում են, հետևաբար չեն կարողանում երկիրը ղեկավարել, թող մեծ-մեծ չխոսեն, թե ստվերը բերելու ենք հարկային դաշտ, մինչև այսինչ օրը ժամկետ ենք տալիս:
– Առևտրականները վճռական են տրամադրված, բոյկոտային իրավիճակ է ստեղծված: Ըստ Ձեզ՝ իշխանությունը կընկրկի՞, թե՞…
– Չգիտեմ դա լավ, թե վատ հատկանիշ է, բայց մեր ժողովրդի բնութագիրն այնպիսին է, որ ժողովուրդը սոցիալական բունտի դուրս չի գալիս: Մեր ժողովուրդը փողոց է դուրս գալիս, երբ փոփոխության հույս է տեսնում, իսկ ինքը այդ փոփոխության հույսը տեսնում է անհատով` եթե այս մարդուն փոխարինեցի այն մարդով, այդ պարագայում կարող է ռեալ փոփոխություններ լինեն: Կուզենայի, որ փողոց դուրս եկած մարդիկ տեսնեն, որ փողոց դուրս գալով խնդիր են լուծում, բայց այդ խնդրի լուծվելն է ճիշտ, թե չլուծվելը` այլ թեմա է: Որ ստվերային տնտեսություն կա և գումարներ են կորչում, որ նաև այս փողոց դուրս եկողների որոշակի մասին դրդում և ուղղորդում են խոշորները, դա էլ է երևում:
Քաղաքականությունը շոու չէ: Ճիշտ է, քաղաքականության մեջ մի քիչ շոու էլ կա, մի քիչ պոպուլիզմ էլ կա, բայց քաղաքականությունը գաղափար է, նաև սառը հաշվարկ, պրագմատիզմ: Մեր երկրում ամբողջությամբ վեր են ածել շոուի, ուղղակի ձևականությունների:
– Պարոն Սարգսյան, ոչ իշխանական ուժերի հանրահավաքներ են տեղի ունենում: Իհարկե ոչ բոլորի կողմից, բայց հնչում են համակարգային փոփոխությունների պահանջներ, նաև Ձեր կողմից են նման պահանջներ եղել` դեռ 2000-ին, 2003-ին, 2004-ին 2008-ին, 2009-ին, 2013-ին, որոնց մասին Ազատության հրապարակում էլ էիք հայտարարում և ասում` անկախ նրանից՝ հարթակում ունեմ համախոհներ, թե ոչ: Հիմա Դուք լինելո՞ւ եք ժողովրդի հետ, թե՞ ոչ, հիմա այստեղ ժողովուրդ կա՞, թե՞ ոչ: Ասենք` հոկտեմբերի 10-ին:
– Երբ քաղաքական գործընթացները, ՀՀ քաղաքական խնդիրները դիտարկում եմ, այս քառյակի և ՀՀԿ-ի միջև ավելի շատ նմանություններ եմ տեսնում` թե՛ ընտրություններում փող բաժանելու գործելաոճի առումով, թե՛ արտաքին քաղաքական մոտեցումներով, թե՛ համակարգափոխություն ասելով ինչ նկատի ունեն, բայց քանի որ թե՛ ՀԱԿ-ում, թե՛ «Ժառանգությունում», թե՛ ԲՀԿ-ում կան մարդիկ, որոնց մարդկային որակների համար ես նրանց հարգում եմ, չէի ուզենա խանգարել նրանց նախաձեռնությանը, հանրահավաքից առաջ չարախոսել կամ այնպես անել, որ քիչ մարդ հավաքվի հանրահավաքում: Հակառակը` թող հաջողեն, քանի որ ակտիվությունը շատ բարձր եմ գնահատել:
Չեմ մասնակցի հանրահավաքին, որովհետև ես այդ երկու ուժերի փոփոխության մեջ ոչ մի փոփոխություն չեմ տեսնում: Ես այն փոփոխության կողմնակիցն եմ, որն ապագա է նախանշում: Ես միշտ եմ եղել քաղաքականության մեջ, և եթե նայեք դաշտում գործող քաղաքական ուժերի ղեկավարների շարքում ամենաշատ տեսակետ հայտնող, հարցազրույցներ տվողներից մեկն եմ: Ես միշտ տեսակետ եմ հայտնել թե արտաքին քաղաքական առումով, թե ինչպես պիտի զարգանա երկիրը, ինչպես եմ տեսնում ԼՂ հարցի լուծումը, ինչպես եմ տեսնում տնտեսական խնդիրների լուծումը այս փակ սահմանների ու նման հարևանների առկայության դեպքում: Բարեբախտաբար, այդ տեսակետը կիսողների թիվը, անգամ իշխանությունների կեղծ ու սուտ գելափների հարցումներով, օր օրի ավելանում է: 45-47 տոկոսը լուրջ ցուցանիշ է, և հավատացեք, բոլոր այն մարդիկ, քաղաքական ուժերը, որոնք այս տեսակետները կիսում են, եթե առաջիկայում միասնական հանդես գան, ապա կարող են շատ լուրջ ազդեցություն ունենալ քաղաքական դաշտի վրա: Իսկ նախագահական ընտրություններում ճիշտ թեկնածուով հանդես գալու դեպքում կունենան թե՛ աշխարհաքաղաքական աջակցություն, թե՛ մոտեցման խնդիր և կարող են իսկապես հաղթել: Ես շարժվում եմ այդ ուղղությամբ և չեմ խնայելու որևէ ջանք: Այդ խնդրին է լծված նաև «Հանրապետություն» կուսակցությունը` դեպի Եվրոպա, դեպի զարգացած երկրներ, դեպի ճիշտ առողջապահություն, ճիշտ կրթություն, ճիշտ տնտեսական դաշտ: Իսկ ԵՏՄ-ին Հայաստանի անդամակցությունը կործանարար է լինելու: Ես համոզված եմ, որ այս իշխանությունները հիմա էլ չեն ուզում մտնել այդ միություն և աղոթում են, որ Նազարբաևը կամ Լուկաշենկոն էլի ինչ-որ քայլ անեն, ու էլի Հայաստանի անդամակցությունը չստացվի, որովհետև իրենց մանևրելու հնարավորությունը փոքրանալու է:
Ամբողջությամբ կարող եք կարդալ «Ժամանակ» թերթում:
