Թուրքագետ. «Հայոց ցեղասպանության միջազգային ճանաչման գործընթացն էլ ընտրություններ չի, եթե ընտրություններ լինեին, գումար կճարվեր»
«Որպեսզի Հայոց ցեղասպանության միջազգային ճանաչումը դառնա լիարժեք, խիստ անհրաժեշտ է, որ գոնե մինչև Մեծ Եղեռնի 100-րդ տարելիցը Միացյալ Նահանգները ճանաչի Հայոց ցեղասպանությունը, և ԱՄՆ-ի նախագահն էլ ապրիլի 24-ի ուղերձում արտասանի «Ցեղասպանություն» բառը»,- այսօր «Հայացք» ակումբում հրավիրված մամուլի ասուլիսում ասաց թուրքագետ Հակոբ Չաքրյանը:
Նա կարծիք հայտնեց` եթե ոչ այս անգամ, ապա գոնե մյուս տարի նախագահ Օբաման կարտասանի «Ցեղասպանություն» բառը: Չաքրյանի խոսքերով` դա կարևոր է այն առումով, որ ԱՄՆ-ը աշխարհի միակ լիարժեք գերտերությունն է, և նրա կողմից ճանաչումը թափ կհաղորդի ճանաչման գործընթացին, և ԱՄՆ-ի օրինակին կհետևեն այլ պետություններ, մասնավորապես` Մեծ Բրիտանիան և Իսրայելը:
Թուրքագետի կարծիքով` Հայոց ցեղասպանության միջազգային ճանաչման հարցը հաճախ աչքաթող է արվում, սակայն իրականում այն ունի պրակտիկ քաղաքական նշանակություն`որքան այդ գործընթացը ծավալվում է, այնքան բարձրանում է Հայաստանի միջազգային հեղինակությունը` Թուրքիայի նկատմամբ, իսկ այդ պայմաններում թուրքական ճնշումների ազդեցությունը կարող է նվազել:
«Հաճախ հարցնում են` Թուրքիան կճանաչի՞, թե՞ ոչ: Եթե Միացյալ Նահանգները ճանաչեց, ես թուրքերին էլ եմ ասել, մենք Թուրքիայի ճանաչման կարիքը չենք ունենա: Ինչո՞ւ հատուկ շեշտեցի, որ ԱՄՆ-ը միակ գերտերությունն է, այն առումով, որ եթե ԱՄՆ-ը ճանաչի, նա ակամա նաև ստանձնում է Ցեղասպանության հետևանքների վերացման պատասխանատվությունը»,- ասաց Հակոբ Չաքրյանը: Վերջինիս խոսքերով` իրեն հույս է ներշնչում ԱՄՆ-ի Սենատի Արտաքին հարաբերությունների հանձնաժողովի` այս ամսին ընդունած բանաձևը, ըստ որի` դատապարտվում է Հայոց ցեղասպանության փաստը:
«Ըստ կանոնակարգի` որևէ բանաձև նախ ներկայացվում է Ամերիկյան կոնգրեսի Ներկայացուցիչների պալատի արտաքին հարաբերությունների հանձնաժողովին, հաստատվելուց հետո քվեարկության է դրվում Ներկայացուցիչների պալատի լիագումար նիստում, որից հետո նույն բանաձևը ներկայացվում է Սենատին, Սենատի հաստատման դեպքում էլ ներկայացվում է երկրի նախագահի վավերացմանը: Այս անգամ դա տեղի չունեցավ:
Այսինքն`ընդունված կարգի խախտում տեղի ունեցավ. միանգամից Սենատն ընդունեց: Փաստորեն, դա փաստի առջև կանգնեցրեց թուրքերին: Կարծում եմ` հենց հատուկ էլ արվել էր, որ Ներկայացուցիչների պալատի հարց այլևս չլինի, որովհետև այդ դեպքում թուրքերը շատ ավելի ժամանակ են ունենում բանաձևը խափանելու,- ասաց Հակոբ Չաքրյանը: – Ես հույս ունեմ, որ Սենատը կընդունի բանաձևը, իսկ Սենատի ընդունումից հետո նախագահ Օբաման անպայման կվավերացնի, և արդեն կստանա օրենքի ուժ»: Արտաքին հարաբերությունների կողմից ընդունված 410 բանաձևի մասին Հակոբ Չաքրյանը նշեց մեկ այլ ուշագրավ փաստ` օրինագծի նախաձեռնողները դրանից հանել են «Թուրքիա» բառը` փոխարինելով «Օսմանյան կայսրություն» բառակապակցությամբ, ինչը թուրքական կողմին զրկում է առարկելու հնարավորությունից:
Եթե ԱՄՆ-ի կողմից ճանաչման դեպքում Հայաստանը Թուրքիայի ճանաչման կարիքը չունի, առարկայական ի՞նչ է տալու դա Հայաստանին այն դեպքում, երբ հայ-թուրքական գործընթացի գլխավոր նախաձեռնող Միացյալ Նահանգները չկարողացավ նույնիսկ ստիպել Թուրքիային` բացել հայ-թուրքական սահմանը, արդյոք սա պատրանքային քաղաքականություն չէ՞: Պատասխանելով մեր այս հարցադրմանը` թուրքագետն ասաց. «Չէ, ոչ թե չի կարողանում, իհարկե, եթե շատ ցանկանա, կկարողանա: Պարզապես եթե Թուրքիային ստիպի սահմանը բացել, այդ դեպքում Ադրբեջանը Թուրքիայից կհեռանա, կընկնի Ռուսաստանի գիրկը: ԱՄՆ-ը չի ուզում Ադրբեջանը մղել Ռուսաստանի գիրկը»:
Ի պատասխան մեկ այլ հարցի` արդյոք ինքնանպատակ չի՞ լինում, եթե Հայոց ցեղասպանությունը ճանաչեն, բայց Հայաստանը փոխհատուցման հարց չդնի, Հ. Չաքրյանն ասաց. «Ամեն ինչ հերթով: Եթե հիմա փոխհատուցման հարց դնես, կբարդանա ճանաչման գործընթացը. այն երկրները, որոնք մի անգամ էին մտածում, եթե դու պահանջատիրության հարցն էլ հետն ես դնում, կսկսեն 5 անգամ մտածել, որ Թուրքիան հակազդեցություն կցուցաբերի»:
Իսկ պաշտոնական Երևանը մինչ օրս ձևակերպե՞լ է, թե ինչ ենք ուզում Թուրքիայից` պահանջատիրության իմաստով, ի՞նչ է ընդհանրապես Հայաստանն ուզում Թուրքիայից` 100-ամյակին ընդառաջ: Անդրադառնալով այս հարցին` Հակոբ Չաքրյանն ասաց, թե պահանջատիրության իմաստով որևէ ձևակերպում չունենք:
«Նախորդ նախագահը բազմիցս հայտարարել է, որ Հայաստանը պատրաստ է համապարփակ միջպետական հարաբերությունների հաստատման, Ցեղասպանության ճանաչումը պարտադիր չէ: Կարծում եմ` Ռոբերտ Քոչարյանի որդեգրած այդ քաղաքականությունը դեռ ուժի մեջ է: Այդ հարցն ինքնին բավական բարդ հարց է, բայց եթե Թուրքիայի հետ լինեին հարաբերությունները, կողմերը` միջպետական հանձնաժողովները կքննարկեին այդ հարցը, կհստակեցնեին իրենց դիրքորոշումը, ըստ այդմ` կպարզվեր, թե ինչ ես ուզում: Օրինակ` հայ-թուրքական արձանագրություններում մի կետ կա, ըստ որի` ստեղծվում էր միջկառավարական հանձնաժողով` Ցեղասպանությունը պիտի քննարկվեր, ոչ թե պատմաբանների հանձնաժողով, կարող է և ընդգրկվեին պատմաբաններ, բայց այնտեղ միջկառավարական հանձնաժողովը հո չէր նստելու քննարկեր 15 թվի իրադարձությունները: Պետք է դրվեր դրա հետևանքների հարցը: Միջազգային ճանաչում: Թուրքերը հավանաբար կհարցնեին` ինչո՞ւ եք ուզում էդ միջազգային ճանաչումը: Մենք պիտի պահանջեինք` մինչև ե՞րբ պիտի ժխտեք, և այլն»,- ի պատասխան` ասաց թուրքագետը:
Խոսելով Հայոց ցեղասպանության 100-ամյա տարելիցին ընդառաջ Հայաստանի իշխանությունների կողմից իրականացվող քայլերի և հասարակական վերաբերմունքի մասին` Հակոբ Չաքրյանը նշեց հետևյալը. «Մինչ օրս` Մեծ Եղեռնի 100-րդ տարելիցի նախօրեին, մեզ մոտ հասարակական կարծիք` որպես այդպիսին, չի ձևավորվել, ժողովուրդը պատրաստ չէ: Չգիտեմ` հիշում են, չեն հիշում: Իշխանությունները, դե գիտեք, առավել ևս, որովհետև դեսպանատները, պասիվ են, քանի որ պատրաստվելը գումարներ է պահանջում: Հայոց ցեղասպանության միջազգային ճանաչման գործընթացն էլ ընտրություններ չի, եթե ընտրություններ լինեին, գումար կճարվեր, որովհետև ընտրվում ես, հետո փոխհատուցումը ստանում ես: Հետևաբար, այստեղ որևէ տեղաշարժ ես չեմ նկատում: Ինձ անընդհատ հարցնում են` Հայաստանն ի՞նչ է անում: Ես չգիտեմ»:
