«Ուզում եմ, որ մի մեծ ալիք գա ու մեզ առաջ տանի»
«1994 թվականին ծնողներս՝ արվեստագետներ Վիգեն Ստեփանյանն ու Նարինե Հարությունյանը, Լիբանանից աշխատելու հրավեր ստացան: Ցուրտ ու մութ տարիներն էին, գոյատևելը դժվար էր: Մենք գնացինք Լիբանան: Ես այդ ժամանակ 12 տարեկան էի: Պայմանագիրն ի սկզբանե մեկ տարվա համար էր նախատեսված, բայց մեկ տարին դարձավ տասը տարուց ավելի: 2006 թվականին հայրս վերադարձավ, հետո՝ մայրս, իսկ ես մնացի Բեյրութում,- 168.am-ի հետ զրույցում պատմում է «Հայակ» ազգային կինոյի մրցանակաբաշխություն 2013-ի «Լավագույն կարճամետրաժ ֆիլմ» անվանակարգում հաղթած «February 19» ֆիլմի ռեժիսոր Թամարա Ստեփանյանը և ավելացնում,- 2005 թվականին՝ ավարտելով Բեյրութի ամերիկյան համալսարանի կինոյի ֆակուլտետը, մեկնեցի տարբեր երկրներ՝ մաստեր-կլասներ անելու համար: Եղա Կորեայում, Դանիայում… փորձում էի ամեն տեղ տեսնել, թե կինոյի աշխարհում ինչ հետաքրքիր բաներ կան: Միշտ սիրել եմ կինոն, չնայած փոքր տարիքում ուզում էի դերասանուհի դառնալ: Երբ հայրս «Մետրո» թատրոնն ուներ, գնում էի այնտեղ և երազում այնտեղի դերասանների նման դառնալ: Բայց երևի կինոն իմ մեջ ուրիշ ձայն ուներ, փորձեցի հետևել նրան»:
– Կինոարտադրությամբ տարվելը երևի նաև գեներով է փոխանցվել…
– Իհա՛րկե, և՛ հորս, և՛ մորս կողմից ունեմ շատ բարեկամներ, ովքեր արվեստի ոլորտից են. մայրական կողմից պապիկս ռեժիսոր է, մորաքույրս՝ նկարչուհի, քեռիս ռեժիսոր Էդգար Բաղդասարյանն է, մայրս՝ թավջութակահար, հայրս՝ դերասան, ռեժիսոր… Կինոն իմ մեջ մանկուց է տպավորվել: 6 տարեկան էի, երբ Էդգար Բաղդասարյանը նկարահանեց «Խաղեր» ֆիլմը: Ֆիլմում բոլորը երեխաներ էին, մենք խաղում էինք մեծերի դերեր՝ պատերազմ, գերմանացի զինվորներ… Ես բանտում էի նկարահանվում, ճաղերն էի փորձում ջարդել: Այս ամենն ինձ վրա մեծ տպավորություն է թողել: Ինձ համար տեսախցիկի հետևում միստիկական ինչ-որ բան կար:
– Ձեր ֆիլմերը շատ անգամ ցուցադրվել են արտերկրում, վերջերս էլ «Հայակ» ազգային կինոյի մրցանակաբաշխություն 2013-ում «Լավագույն կարճամետրաժ ֆիլմ» անվանակարգում հաղթեցիք: Դրսի և ներսի հանդիսատեսն ինչպե՞ս է ընկալում Ձեր ֆիլմերը:
– Իմ կարծիքով՝ կան տարբերություններ, բայց միևնույն ժամանակ՝ ֆիլմ սիրող և հասկացող մարդն ամեն տեղ նույնն է: Վերջին երկու ֆիլմերս այստեղ չեն ցուցադրվել, չգիտեմ, թե հայ հանդիսատեսն ինչպե՞ս կարձագանքի: Շատ կուզենամ տեսնել տեղի հանդիսատեսի արձագանքը, հետաքրքիր կլինի: Ցավով եմ ասում, բայց դրսում իմ ֆիլմերով ավելի շատ են հետաքրքրվում, քան այստեղ:
– Ոչ միայն Դուք, այլև շատ ուրիշ արվեստագետներ դրսում ավելի շատ են գնահատվում, քան այստեղ: Ըստ Ձեզ՝ ինչո՞վ է դա պայմանավորված:
– Մենք՝ հայերս, մի վատ բնավորության գիծ ունենք՝ միշտ դուրս ենք նայում, ներսինը չենք տեսնում: Չենք նայում՝ տեսնենք, թե ներսում ո՞վ կա, ի՞նչ կա: Ցավալի է, երբ Կորեայում «Լավագույն դոկումենտալ ֆիլմ» անվանակարգում առաջին տեղն ես շահում, իսկ Հայաստանում դրա մասին ընդհանրապես չեն խոսում, չեն հետաքրքրվում: Միակ մարդն, ով հետաքրքրվեց, Ռուբեն Փաշինյանն էր: Նա շատ հետաքրքիր հոդված էր գրել: Երբ դրսի մամուլն անդրադառնում է քո հաջողություններին, իսկ քո հայրենիքի մամուլը՝ ոչ, դա ինձ վրա մեծ հետք է թողնում:
– Իսկ ի՞նչ զգացողություններ ունեցաք, երբ հայրենիքում մրցանակ շահեցիք:
– Սրանից առաջ ամուսնուս հետ շատ էի խոսում, որ ինձ հայրենի երկրում անտեսված եմ զգում: Ինձ համար հայրենի հողում մրցանակ շահելը շատ ուրախալի էր: Շատ լավ զգացողություններ ունեցա, որովհետև զգացի, որ իմ տանն ինձ հարգում են:
– Ո՞ր ժանրում եք Ձեզ ավելի լավ զգում, ո՞ր ժանրում եք կարողանում ինքնարտահայտվել:
– Եթե անկեղծ լինեմ, ինձ միշտ թվում էր, որ այս հարցին միայն կարող եմ պատասխանել՝ խաղարկային ֆիլմեր: Հիմա կարող եմ ասել, որ և՛ խաղարկային, և՛ վավերագրական, չնայած խաղարկայինն ավելի հոգեհարազատ է: Կարծում եմ, որ կինոյի մեջ կարևորը կինոյի լեզուն է: Եթե դու ունես կինոյի լեզու, կարող ես արտահայտվել յուրաքանչյուր ժանրով:
– «Անթեղ» ֆիլմից խոսենք… ֆիլմում Հայրենական Մեծ պատերազմի մասնակիցներն են նկարահանված:
– «Անթեղը» սկսել եմ նկարել 2010 թվականից, ավարտել՝ 2012-ին: Ֆիլմը սկսվում է տատիկիս նկատմամբ մեծ կարոտից: Ես միշտ ասում եմ՝ այս ֆիլմն ինչ-որ մեկի մասին չէ, այն կորստի զգացողության մասին է: Ես ծնվել եմ Սովետական Հայաստանում, մեծացել եմ Սովետական Հայաստանում, երբ գնացի, Հայաստանն արդեն անկախ էր: Անցումային շրջանը ես կարծես չապրեցի: Ինձ համար հարցական էր՝ ի՞նչ եղավ Հայաստանին, ինչպե՞ս եղավ, լա՞վ էր դա, թե՞ վատ: Այս հարցերն անընդհատ գլխումս էին: Որքան մեծացա, այնքան դրա մասին խոսելու միտքը մեջս հասունացավ: Ինձ համար այս ֆիլմը երկխոսություն է երկու սերունդների միջև՝ իմ և տատիկիս, ում անունը ևս Թամարա էր: Նա Համաշխարհային երկրորդ պատերազմի կամավոր մասնակից էր: Ինքը և իր ընկերները, երբ վերադարձան պատերազմից, ամեն տարի Մայիսի 9-ն էին նշում: Այդ օրը բոլորը հավաքվում էին մեր տանը, ուրախանում, ճառեր ասում: Այդ ամենն ինձ վրա մեծ ազդեցություն էր թողել:
– Թամարա, կպատմե՞ք «February 19» ֆիլմի մասին:
– Այս ֆիլմը նկարահանելու միտքն առաջացել էր դեռևս 2007 թվականին: Գրել էի մի քանի իդեաներ և դրել մի կողմ: Չգիտես ինչու՝ 2010 թվականին բացեցի դարակն ու հանեցի գրածս: Վերանայեցի և սկսեցի սցենարի վրա աշխատել: Ֆիլմը մի սիրո մասին է, որն ապրում է քո մեջ և ոչ իրականության մեջ, մի սիրո, որը եղել է, բայց չի կատարելագործվել: Կան սերեր, որոնք պետք է քո ներսում ապրեն և իրականություն չդառնան: Աննան և Ալեքսը (կինոյի հերոսները) բաժանվում են և որոշում, որ նշյալ օրը, նշյալ ժամին պետք է հանդիպեն վագոն N9-ում: Ի՞նչ կլինի այդ օրը վագոն N9-ում՝ պետք է նայել ֆիլմն ու իմանալ: Ֆիլմում երկխոսություն չկա, կա ընդամենը երեք բառ. Ալեքսն ասում է՝ «Մենք շատ ենք իրար ցավ պատճառել»: Երբ շատ ցավ կա, ավելի լավ է լռել:
– Կինոարտադրության աշխարհը դժվարին է…
– Իհարկե, շատ: Այն շատ դժվար մասնագիտություն է, բայց շատ հաճելի: Եթե չունես այդ կրակը, ավելի լավ է չանես, բայց եթե ունես՝ պետք է անել մինչև վերջ, որովհետև այն ուրիշ կյանք է: Երբ ես կինո եմ նկարահանում, զգում եմ, որ շնչում եմ, ապրում: Խոչընդոտների շատ եմ հանդիպել, բայց եթե հավատում ես ու ուժ ունես, պետք է մինչև վերջ գնաս:
– Հայաստանում ստեղծվող ֆիլմերին հետևո՞ւմ եք:
– Այո, հետևում եմ: Կան ֆիլմեր, որ ինձ համար խոսուն են, կան, որ խոսուն չեն: Զգում եմ, որ Հայաստանում քայլեր կատարվում են, բայց կուզենայի, որ ավելի շատ կատարվեին:
– Ամեն անգամ Երևան գալուց ինչ–որ փոփոխություններ տեսնո՞ւմ եք:
– Բնականաբար, շատ փոփոխություններ կան: Երևանը շատ է փոխվել և շարունակում է փոխվել: Լավն էլ կա, վատն էլ: Զգում ես, որ փոքրիկ ծիլեր կան, որոնք ցանկանում են դուրս գալ: Ուրախ եմ, որ կա երիտասարդություն, որը փորձում է իր շունչն ունենալ: Սա ինձ շատ է ուրախացնում, բայց միաժամանակ տխրում եմ, երբ փողոցում շատ տխուր դեմքեր եմ տեսնում: Ցավ է, երբ տեսնում ես, որ քո ժողովուրդը դժվար կյանքով է ապրում: Բոլորս էլ ինչ-որ չափով դժվար կյանքով ենք ապրում, բայց փորձում ենք լույս տեսնել: Մեծերի մեջ այդ լույսը կարծես թե մարում է, բայց երիտասարդների մեջ ուժ կա:
– Կցանկանա՞ք ինչ–որ բան ավելացնել:
– Մի փափագ ունեմ՝ կուզենայի, որ մենք ավելի մեծ քայլերով առաջ գնայինք: Մեր արվեստը շատ ուժեղ է եղել, մենք մեր արվեստագետներով, գիտնականներով միշտ հայտնի ենք եղել: Ուզում եմ, որ մի մեծ ալիք գա ու մեզ առաջ տանի:
