«Այս փոփոխությունը երկու նպատակից է բխում՝ փողերի լվացման և ահաբեկչության ֆինանսավորման դեմ պայքարի ընդհանուր ստանդարտներից ու կանոններից։ Միջոցառումը նախատեսված է եղել հակակոռուպցիոն ռազմավարությունում, սակայն բուն նպատակը նշեցի։ Կոռուպցիան նույնպես փողերի լվացման և ահաբեկչության ֆինանսավորման նախորդող հանցակազմ է իրենից ներկայացնում։ Կենտրոնացված ռեստերը թույլ է տալու հետագայում զարգացնել նաև տարբեր նորարարական գաղափարներ»,- հավելել է Ներսես Երիցյանը։
Դեռևս 2019 թվականին Կառավարությունը Նիկոլ Փաշինյանի գլխավորությամբ որոշում ընդունեց Հայաստանում տեղական արտադրողին պաշտպանելու համար բարձրացնել ներմուծվող ցեմենտի մաքսատուրքը՝ ներկրված ցեմենտի 1 տոննայի համար սահմանելով 22.000 դրամ մաքսատուրք, սրան զուգահեռ` ցածր մնաց տուրքը ցեմենտի հումքի՝ կլինկերի համար, իսկ քանի որ Հայաստան ներմուծվող իրանական կլինկերն անհամեմատ էժան էր, դա առաջացրեց տեղական արտադրողների դժգոհությունը, մասնավորապես՝ բողոքի ակտիվ ակցիաներ իրականացրեցին «Բարգավաճ Հայաստան» կուսակցության ղեկավար Գագիկ Ծառուկյանի կողմից հավատարմագրային կառավարման հանձնված բիզնեսներից մեկի՝ «Արարատ Ցեմենտի» աշխատակիցները։
«Չեմ բացառում, որ եթե գազի գինը սահմանին մնա նույն 165 դոլարի մակարդակում, «Գազպրոմ Արմենիա» ընկերությունը ստիպված կլինի այս տարվա ընթացքում ինչ-որ մի պահի, օրինակ, գարնան ընթացքում, կրկին դիմել Հանրային ծառայությունները կարգավորող հանձնաժողով՝ սակագները վերանայելու՝ բարձրացնելու առաջարկով, իսկ սա իր հերթին՝ կհանգեցնի էլեկտրաէներգիայի գնի բարձրացմանը»,- եզրափակեց Վահե Դավթյանը:
Սպառողը սրանից ոչ միայն չի շահել, այլև տուժել է։ Թանկացումների արդյունքում, սպառողի գրպանի հաշվին կառավարությունը փորձել է ավելացնել հարկային մուտքերը։ Թեև նույնիսկ այդ պարագայում դրանք շարունակել են ավելի քիչ լինել, քան անցած տարի էին։ Շրջանառությունների անգամ ավելի քան 20 տոկոս աճի պայմաններում, ինչպես ասում է վարչապետը, մարտին ևս հարկային եկամուտները զիջել են անցած տարվա ցուցանիշը։
Պաշտոնական տվյալներով՝ անցած տարի Հայաստանից արտահանվել է շուրջ 510 հազար տոննա պղնձի հանքաքար կամ խտանյութ՝ 604 մլն դոլար մաքսային արժեքով։ Մեկ կիլոգրամի արժեքը կազմել է շուրջ 1,2 դոլար։ Հանքաքարը վերամշակելու դեպքում կարելի էր ստանալ մինչև 125 հազար տոննա մաքուր պղինձ, որի մաքսային արժեքը կիլոգրամի համար 4,9 դոլարի կարգի է։ Արդյունքում՝ կստացվի 612 մլն դոլար՝ մի քիչ շատ, մի քիչ քիչ։
Տարօրինակ զուգադիպությամբ՝ Էկոնոմիկայի գործող ու նախորդ նախարարները երկրում ընթացող գնաճը բացատրում են միջազգային շուկայում պարեն-սննդամթերքի գնաճով:
«Ինչո՞ւ ԿԲ-ն չի բարձրացնում վերաֆինանսավորման տոկոսադրույքը» հարցին նա պատասխանեց․ «Դրանով էլ ավելի կճնշի տնտեսությունը, տնտեսության պահանջարկը և, ասենք, օրինակ, երկնիշին մոտ տնտեսական անկումը, որին արդեն մոտենում ենք, ավելի կխորանա՝ իր բոլոր հետևանքներով, և այս փուլում ձեռնպահ է մնացել, թերևս, դրա համար, բայց սաստկանում են գործոնները։
Հայաստանում սովորական է դարձել՝ հաշվել կորոնավիրուսից մահացողների թվերը։ Օրական 15-20, երբեմն էլ՝ մինչև 30 մահ ենք ունենում, ու դա կարծես քչերին է հուզում։ Նախընտրական գործընթացները դեռ չսկսված՝ Նիկոլ Փաշինյանը մի կողմից՝ մարզեր է այցելում, բազմամարդ հավաքներ է կազմակերպում, մյուս կողմից՝ ձևացնում է, թե պայքարում է համավարակի տարածման դեմ՝ խորհրդակցություններ է անցկացնում, հանձնարարում խստացնել վերահսկողության միջոցառումները։
Խամաճիկների իշխանությունը քանդել է երկիրը ու դեռ ուզում է վերարտադրվել։ Ուզում է վերարտադրվել, որովհետև այսքանից հետո հասարակության մեջ դեռ կան մարդիկ, որ Նիկոլ Փաշինյան են խաղացնում։ Ո՞ւմ և ինչի՞ համար։
«Եթե մենք 2021 թվականն այս տեմպերով փակենք, ունենալու ենք մոտավորապես 40 տոկոս, այսինքն՝ համարյա ամեն երկրորդ մարդը մեր երկրում դառնալու է աղքատ, և սա արդեն հումանիտար աղետն է»:
Էկոնոմիկայի նախարարը հերթական սկանդալային հայտարարությունն արեց՝ այս անգամ զբոսաշրջության սպասվող աճերի վերաբերյալ, ու մի կողմ քաշվեց։ Հետո շատերը սկսեցին գլուխ ջարդել՝ նախարարի հայտարարության հիմքերը գտնելու համար, բայց չեն գտնում։
Կենտրոնական բանկը հրապարակել է «Գնաճի հաշվետվություն. Դրամավարկային քաղաքականության ծրագիր I եռամսյակ 2021թ., Դրամավարկային քաղաքականության 2020թ. IV եռամսյակի ծրագրի կատարման հաշվետվությունը», որտեղ նշվում է, թե ամբողջ աշխարհում կորոնավիրուսի համավարակի շարունակվող տարածման, ՀՀ-ում դեռևս նախորդ տարեվերջից հայտարարված ռազմական դրության ու դրանց հետևանքով տնտեսական հեռանկարի հարցում կուտակված մեծ անորոշության պայմաններում Հայաստանում շարունակում է պահպանվել ցածր տնտեսական ակտիվություն ու գնաճային սպասումների զգալի ավելացում։
Նախորդ տարի պոպուլիստական վառ փաթեթավորմամբ մեկնարկած «հակաճգնաժամային» երկրորդ միջոցառումը նպատակ ուներ չեզոքացնել կորոնավիրուսի տնտեսական հետևանքները գյուղատնտեսության ոլորտում։
Հայաստանի տնտեսությունն անկման մեջ է, ու դա բացասաբար է ազդում նաև տնտեսության մեջ ձևավորվող հարկային եկամուտների վրա։ Մուտքերը շարունակում են կրճատվել։ Նույնիսկ ակտիվ գնաճը, որը լրացուցիչ աղբյուր է հարկերի համար, չի փրկում։ Մինչդեռ, ոչ վաղ անցյալում Նիկոլ Փաշինյանը տնտեսության վերականգնման մասին էր խոսում։
Կենտրոնական բանկը, որը կոչված է ապահովելու երկրում գների կայունությունը, «լավ» հույս է տալիս սպառողներին. գներն առաջիկայում կշարունակեն բարձրանալ։
Բացի դատարկ հայտարարություններից, Նիկոլ Փաշինյանի կառավարությունն այդպես էլ չկարողացավ ոչինչ փոխել Հայաստանի տնտեսության մեջ։ Տնտեսական իրավիճակը մեր երկրում այնքան վատ է, որ նույնիսկ դժվար է համեմատել ԵԱՏՄ երկրների հետ։ Մինչդեռ՝ կար ժամանակ, երբ հեղափոխական զարգացումների մասին էինք խոսում։
Ցույց տալու համար, որ տնտեսության մեջ իրավիճակն այնքան էլ վատ չէ, ինչքան ներկայացվում է, փետրվարի 18-ին կայացած կառավարության նիստում Նիկոլ Փաշինյանը շտապեց հայտարարել, թե ճգնաժամից հետո Հայաստանի տնտեսությունը վերականգնման նշաններ է ցույց տալիս։ Որպես հիմնավորում՝ բերվեցին ՀԴՄ-ների և փաստաթղթաշրջանառությունների վերաբերյալ որոշ կարճաժամկետ ցուցանիշներ, որոնք իբր վկայում են տնտեսության վերականգնման մասին։
«Ի պաշտոնե, ինչքան էլ պաշտոնյան չտիրապետի իր ոլորտին, միևնույն է, ինֆորմացիայի հոսք ստանում է և ունի բոլոր հնարավորություններն այդ ինֆորմացիան ստանալու, ըստ այդմ՝ տրամաբանական միտք կառուցելու: Ունենալով ողջ ինֆորմացիան՝ նա ստում է, սա ցինիզմի է նման: Լինելով նույն քաղաքական թիմի նախարար՝ իրենց քաղաքական թիմի առաջնորդի ասածների հետ էլ չի համընկնում Քերոբյանի ասածը:
ՀՀ էկոնոմիկայի նախարար Վահան Քերոբյանը լրագրողների հետ զրույցում ասել էր, որ այս տարի նախորդ տարվա համեմատ սպասվում է 10 տոկոս տնտեսական աճ։ Բացի այդ, գյուղատնտեսության և արդյունաբերության ոլորտում ևս կա մեծ ակտիվություն։
Այս գործարարը 2020-ին ձեռք էր բերել ընկերության 49 տոկոսը: Նախկինում վրացական ընկերությունն այս պահին ապահովում է Հայաստանի ինտերնետ տրաֆիկի 85 տոկոսը, Ադրբեջանի ինտերնետ տրաֆիկի՝ 50, և Վրաստանի թրաֆիկի՝ 55 տոկոսը: Ընկերությունն ինտերնետային «մուտք» ունի նաև Իրան և Իրաք:
Հայտարարելով արտահերթ խորհրդարանական ընտրությունների գնալու մասին՝ Նիկոլ Փաշինյանը հերթական ապտակն է հասցնում տնտեսությանը։ Որքան էլ համարենք, որ առկա ներքաղաքական լարվածությունը թուլացնելու ճանապարհներից մեկն արտահերթ ընտրություններն են, այնուհանդերձ, այս իրավիճակում ընտրությունների գնալը վատագույն տարբերակն է տնտեսության համար։
Պետական պարտքի աճի ցուցանիշով Նիկոլ Փաշինյանը հակառեկորդ է սահմանել։ Մեկ տարվա կտրվածքով պարտքը երբևէ այդքան չէր ավելացել։
Տարիներ շարունակ դրամի կայունությունը եղել է Հայաստանում սոցիալական միջավայրի վրա ազդող հիմնական գործոններից մեկը։ Սպառողների եկամուտների դանդաղ աճի պայմաններում ազգային արժույթի կայունությունը հնարավորություն է տվել զսպել ներմուծվող ապրանքների գների բարձրացումը՝ թուլացնելով սոցիալական լարվածությունը։
Իհարկե, իշխանությունները կգերադասեն մեղքը բարդել հասարակության վրա, որ «մոռացել է» դիմակ-ալկոգել կանխարգելիչ կանոնները: Ճիշտ այնպես, ինչպես իշխանություններն են մոռացել հետևել, որ հասարակությունը պահպանի այդ կանոնները: Սեփական անգործությունն ուրիշի վրա բարդելն ավելի հեշտ է:
«Ներկայումս իրականացվում է ՀՀ էլեկտրաէներգետիկ շուկայի ազատականացման ծրագիրը, և այդ ազատականացման ծրագրի շրջանակներում առավել քան կանխատեսելի է, որ ՀՀ-ում գործող էլեկտրաէներգետիկ օպերատորը սկսելու է էլեկտրաէներգիա ներկրել Վրաստանից, որն ավելի էժան է լինելու: Հայաստանում էլեկտրաէներգիայի արժեքն աճում է. այս իշխանությունները ոչինչ չեն անում, որպեսզի այդ ինքնարժեքը նվազեցնեն և փորձեն դիրքավորվել արտաքին շուկաներում՝ որպես խաղացող:
ԿԲ-ն շատ ավելի համեստ սպասումներ ունի Հայաստանի այս տարվա տնտեսական զարգացումների վերաբերյալ, քան կարծում է էկոնոմիկայի նախարարը։ Ավելին, վերջերս Կենտրոնական բանկը հերթական անգամ վերանայել է Հայաստանի այս տարվա տնտեսական աճի կանխատեսումը և կրկին նվազեցրել։
Ըստ անշարժ գույքի կադաստրի կոմիտեի վերլուծության, 2021թ․ հունվարին Հայաստանի Հանրապետությունում իրականացված գործարքները 22,4 տոկոսով ավելի քիչ են՝ անցած տարվա հունվարի, և 44,6 տոկոսով՝ դեկտեմբերի համեմատ։ Ոլորտի փորձագետները նշում են վարձակալության ու վաճառքի շուկայում գնանկման մասին:
168.am-ի հետ զրույցում Էներգետիկ անվտանգության ինստիտուտի նախագահ, քաղաքական գիտությունների դոկտոր Վահե Դավթյանը շեշտեց՝ գազի հարցը բացառապես քաղաքական է, և հենց քաղաքական նպատակադրումներից ելնելով էլ Հայաստանի հետ, թերևս առաջին անգամ, «Գազպրոմ»-ը պայմանագիր է կնքել ընդամենը երեք ամսով:
Նման մտավախության համար որևէ, անգամ տեսական հիմքեր առկա չեն: Նախևառաջ՝ Ռեեստրը չի ներառելու ֆինանսական հոսքերի վերաբերյալ տվյալներ, բացի այդ՝ Ռեեստրի գործարկումը բանկային գաղտնիքի պահպանման ռեժիմի որևէ փոփոխության չի հանգեցնելու: Ըստ այդմ, Ռեեստրի ստեղծումն ինքնին հաճախորդների վստահության կամ ֆինանսական հոսքերի վրա որևէ ազդեցություն չեն կարող ունենալ: Ավելին, Ռեեստրի ներդրումը նպաստելու է բանկային գաղտնիքի ավելի արդյունավետ պահպանմանը, հետևաբար՝ նաև ֆինանսական համակարգի նկատմամբ վստահությանը՝ հաշվի առնելով, որ նվազեցվելու են տեղեկությունների արտահոսքի հետ կապված հնարավոր ռիսկերը:
Սպառվում է ռուսական գազի ներմուծման գնի շուրջ վարվող բանակցությունների համար տրված եռամսյա ժամկետը։ Անցած տարվա վերջին, ինչպես հայտնի է, «Գազպրոմը» հայտարարեց Հայաստան գազի մատակարարման գործող պայմանագիրը 3 ամսով երկարաձգելու մասին։
