Ամենաառաջին բանը, որը պահանջվելու է մեզանից, դա աշխատանքի արդյունավետության աննախադեպ բարձրացումն է և մեր սուղ ռեսուրսների՝ սարսափելի արդյունավետ օգտագործումը: Մեր հիմնական ռեսուրսներն են՝ ընդերքը, հողը, ջուրը և մարդկային կապիտալը: Յուրաքանչյուր հայ, նույնիսկ «ամենաանշնորհք» հայը, ունի պոտենցիալի առումով՝ մարդկային կապիտալի դրսևորման ընդգծված ձև:
Համավարակի երկրորդ, կամ հերթական ալիքը լրացուցիչ ճշգրտում է համաշխարհային տնտեսական գործընթացները: Արժույթի միջազգային հիմնադրամն այս օրերին հրապարակեց իր ուսումնասիրություն-կանխատեսումը: Կանխատեսումն այն մասին՝ ինչ մակրոտնտեսական ցուցանիշներ կարձանագրվեն տարբեր երկրներում այս տարի, և ինչ գործընթացներ ակնկալել 2021-ին: Կարծես ոչ մի երկրի եկող տարի չի հաջողվի վերականգնել այս տարվա անկումների ծավալը: Համաշխարհային տնտեսությունը 2021թ. չի հասնի վերականգնել այն ծավալները, որ ուներ 2019-ին: Բայց ես առաջին անգամ ԱՄՀ-ի կանխատեսումների թվերը չէի համեմատում:
Ադրբեջանի և Թուրքիայի կողմից Ղարաբաղում սանձազերծված հերթական ագրեսիան կրկին արդիական է դարձել Հայաստանում թուրքական ապրանքների գոյության իրավունքի հարցը։ Հնչում են կոչեր՝ թուրքական ապրանքների ներմուծումից ու սպառումից հրաժարվելու վերաբերյալ։
Տարեսկզբից Հայաստան փոխանցվող գումարները սկսեցին կրճատվել։ Խոսքը մասնավոր անձանց կողմից կատարվող փոխանցումների մասին է։ Համավարակից հետո այդ միտումն ավելի ակտիվացավ։ Առանձին ամիսներին տրանսֆերտային փոխանցումների անկումը հասավ ընդհուպ մինչև 40 տոկոսի։
Այլևս պարզ է, որ մոտ ապագայում կառավարությունն ի վիճակի չի լինելու բարելավել հասարակության կյանքը։ Ուստի սկսել է կարճաժամկետ խոստումները, որոնք տրվեցին «թավշյա հեղափոխության» ընթացքում ու դրանից հետո, փոխարինել երկարաժամկետով։ Այնքան երկարաժամկետով, որ դրանց չիրականացման պատասխանատվությունն այս իշխանությունը հաստատ չի կրելու։
Մինչ Նիկոլ Փաշինյանն այս ու այն կողմ ընկած փորձում է հասարակությանը համոզել, թե Հայաստանում «աննախադեպ» շինարարական եռուզեռ է, պաշտոնական վիճակագրությունը շինարարության ծավալների նույնքան աննախադեպ անկումներ է գրանցում։ Նվազել են անգամ պետական բյուջեի միջոցներով իրականացվող աշխատանքները։
Վիճակագրական տեղեկագրերից մամուլի ուշադրությանը համարյա չի արժանանում «Գյուղատնտեսական կենդանիների համատարած հաշվառման հանրագումարները» անունը կրողը: Պատճառը երևի այն է, որ անասնապահությունը եզակի ոլորտ է: Եզակի այն իմաստով, որ զարգանում (կամ գոյատևում) է համարյա առանց պետական միջամտության:
Կառավարությունը պատրաստվում է կրկին վերանայել այս տարվա պետական բյուջեն։ Այդ նպատակով հոկտեմբերի 6-ին կհրավիրվի Ազգային ժողովի արտահերթ նիստ։ Այդպես է պահանջում ռազմական դրություն հայտարարելու մասին օրենքը։
Միջազգային «Մուդիս» վարկանիշային գործակալությունը զգուշացրել է, որ Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև հակամարտության սրացումը կարող է խնդիրներ ստեղծել բանկերի համար՝ ներդրումների արտահոսքի պատճառով:
Անցած տարվա բարելավումից հետո, միջազգային հայտնի վարկանշային կազմակերպություններից մեկը՝ ի դեմս «Ֆիթչ» ընկերության, կրկին իջեցրել է Հայաստանի, այսպես կոչված, ֆինանսական վարկանիշը։ Թե դա ինչ է ենթադրում, դեռ կանդրադառնանք։
Այս օրերին դժվար է մտածել պատերազմից զատ՝ որևէ այլ թեմայի մասին: Կենտրոնանալ, մտածել ու գոնե փորձել վերլուծել: Հարցն ամենևին էլ հրապարակվելիք տեքստի հասարակական ընկալումը չի: «Ամբոխահաճո» լինել-չլինելու հարցը լրատվության ոլորտում հավանաբար սկսնակին հուզող թեմա է։ Հետո արդեն առաջնային դառնում են մարդկային ու մասնագիտական արժեհամակարգերը:
Մի կողմից՝ համավարակը, մյուս կողմից՝ ադրբեջանաթուրքական ագրեսիան նոր խնդիրներ են առաջադրել Հայաստանի տնտեսությանը։ Այդ պայմաններում շատ կարևոր է ճիշտ և նպատակային օգտագործել տնտեսության պոտենցիալն ու եղած սահմանափակ ռեսուրսները՝ ի հայտ եկած մարտահրավերները, ինչպես նաև դրանց հետևանքները հնարավորինս չեզոքացնելու համար։ Դա, անշուշտ, հեշտ չի լինելու, բայց այդպես է պահանջում պահի հրամայականը։ Պետք է մտածել երկրի՝ ինչպես […]
Բանկային համակարգը որոշեց վարկային արձակուրդ տրամադրել այս օրերին ռազմաճակատում գտնվող այն վարկառուներին, ովքեր խնդիր կունենան ժամանակին իրենց պարտավորությունները կատարելու հետ կապված։ Նրանց նկատմամբ տույժ-տուգանքներ չեն կիրառվի։
Հայաստանի ֆինանսական ինստիտուտները բավական հանգիստ են արձագանքել Արցախում և Հայաստանի սահմաններին վերջին մի քանի օրերին պահպանվող լարվածությանը և ռազմական ակտիվ գործողություններին։ Դա նկատելի է՝ ինչպես բանկային համակարգում, այնպես էլ հատկապես՝ արժութային շուկայում, որտեղ չկան արտառոց սրացումներ։
Արցախի և Հայաստանի նկատմամբ սանձազերծված ռազմական ավանտյուրան շատ թանկ է նստում և դեռ նստելու է Ադրբեջանի վրա։ Խոսքը միայն ռազմական ու մարդկային կորուստների մասին չէ։ Թեև դրանք ևս չափազանց մեծ են։
Արդեն հրապարակվել են ադրբեջանական տնտեսության թվերն այս տարվա հունվար-օգոստոսին: «Ողբն ու կականը» մեկ ուղղության վրա է՝ նավթի միջազգային գները շարունակում են ցածր մնալ ադրբեջանական սպասելիքներից: Արդյունքում՝ այս երկրի արտաքին ապրանքաշրջանառությունը պակասել է 28.6 տոկոսով:
Չնայած դիվանագիտական հարաբերությունների իսպառ բացակայությանը՝ մեր երկիր մեծ քանակությամբ թուրքական ապրանքներ են ներկրվում։ Տարիներ շարունակ խոսվել է դրանց ներկրումից և սպառումից հրաժարվելու մասին, բայց գործնականում ոչինչ չի փոխվել։ Մինչև հիմա էլ Հայաստանը մեծածավալ ներկրումներ է իրականացնում Թուրքիայից՝ ուղղակիորեն ֆինանսավորելով այդ երկրի տնտեսությունը։
Ադրբեջանի կողմից սանձազերծած հերթական ավանտյուրան ստիպեց Հայաստանում հայտարարել ռազմական դրություն։ Ռազմական դրությունն ունի իր կանոնները ոչ միայն՝ ռազմական, այլև՝ տնտեսական ու ֆինանսական ոլորտներում։ Պետությունը հարկադրված է կենտրոնացնել ունեցած տնտեսական ու ֆինանսական հնարավորությունները՝ թշնամուն դիմակայելու և երկրի անվտանգությանն ու ինքնիշխանությանը սպառնացող վտանգները չեզոքացնելու համար։
Չորս ամիս առաջ կառավարությունը կանխատեսում էր, որ այս տարի տնտեսական անկումը Հայաստանում կլինի 2 տոկոս։ Այսօր արդեն ունենք տնտեսական ակտիվության 6,4 տոկոս նվազում։ Ավելին, որքան տարին մոտենում է ավարտին, այնքան տնտեսության անկումը խորանում է։
Վերջերս «Գազպրոմ Արմենիա» ընկերությունից ի պատասխան 168.am-ի հարցման՝ տեղեկացրել էին, որ մինչև տարվա վերջ ընկերությունում 1000 աշխատակից ազատվելու է աշխատանքից. «Գազպրոմ Արմենիա» ՓԲԸ կողմից սպառողներին վաճառվող բնական գազի սակագները սահմանելու որոշման շրջանակում սահմանվել են նաև Ընկերության աշխատողների թվաքանակի և տարեկան աշխատավարձի ֆոնդի նոր մեծություններ, որոնք ցածր են Ընկերության աշխատողների թվաքանակի և տարեկան աշխատավարձի ֆոնդի առկա մեծություններից»,- նշել էին ընկերությունից։
Կառավարությունը պետք է որոշում կայացնի. կամ այո, կամ ոչ: Բոլոր տեղեկատվությունն ունեն. թե՛ էկոոլոգիայի, թե՛ անվտանգության, թե՛ տնտեսական նշանակության: Կառավարությունը ստեղծված է վճիռ կայացնելու համար:
Բնակարանային շուկան Հայաստանում շարունակում է պասիվանալ։ Կրճատվում են՝ ինչպես գործարքները, այնպես էլ՝ նվազում են գները։ Պաշտոնական տվյալներով՝ այս տարվա օգոստոսին բազմաբնակարան բնակելի շենքերի բնակարանների վաճառքը կրճատվել է ավելի քան 27 տոկոսով։ Մեկ ամսում վաճառվել է ընդհանուր առմամբ 1150 բնակարան, ինչը 439-ով պակաս է նախորդ տարվանից։
Սեպտեմբերի 21-ին Մատենադարանում՝ Անկախության 29-րդ տարեդարձին նվիրված միջոցառումների շրջանակներում, ՀՀ վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը ներկայացրել է Հայաստանի վերափոխման ռազմավարությունը՝ մինչև 2050 թվականը Հայաստանի զարգացմանն ուղղված համահայկական օրակարգը:
«Մոտ մեկ ամսվա բյուջետային մուտքերն ավելի պակաս էինք հավաքել, քան անհրաժեշտ էր: 9-րդ ամսվա համար կունենանք 15 տոկոսի թերակատարում: Սա խոսում է այն մասին, որ 3-րդ եռամսյակում ոչ թե տնտեսության կայունացման միտումներր կան, այլ՝ ընդհակառակը․ տնտեսական անկումը խորացել է: Հայաստանը, օգոստոսի տվյալներով, շուրջ 8 մլրդ դոլարի է հասցրել պետական պարտքը, իսկ Կառավարության պարտքը հասել է 7,5 մլրդ դոլարի: Ընդ որում, եթե համեմատենք, ապա կառավարության պարտքը երկու տարվա ընթացքում 1,3 մլրդ դոլարով ավելացել է, ինչը չափազանց մեծ աճի տեմպ է, և որպեսզի սա վտանգավոր չլինի պետական ծրագրի իրականացման համար, դուք պետք է կարողանաք ոչ միայն վարկ վերցնել, այլև մարել դրանք»,- ասուլիսի ժամանակ նշեց Մինասյանը՝ հավելելով, որ դրանք բավականին մեծ գումարներ են, սովորաբար հասնում են վարկի 9-10 տոկոսին:
Գնաճի մակարդակը Հայաստանում պաշտոնապես ցածր է։ Նույնիսկ ավելի ցածր, քան Կենտրոնական բանկի սահմանած նվազագույն շեմն է։ Օգոստոսին գնաճը կազմել է ընդամենը 1,8 տոկոս։ Բայց, ինչպես միշտ, դա սպառողներն այլ կերպ են զգում իրենց վրա։ Մտեք գյուղմթերքի շուկա և կհամոզվեք։ Անգամ պաշտոնական վիճակագրությունն է դա հավաստում։
Պետություն-մասնավոր համագործակցությունը, որի հետ իշխանությունները մեծ հույսեր են կապում տնտեսական ճգնաժամի հետևանքները մեղմելու գործընթացում, ոչ մի կերպ չի կայանում։ Ամիսը մեկ կառավարությունում հավաքվում, քննարկում են այդպիսի ծրագրերի իրականացման հնարավորություններն ու ընթացքը, բայց գործը տեղից չի շարժվում։
Մինչ կառավարությունը դեռևս չի շտապում փոխել այս տարվա տնտեսական աճի վերաբերյալ ապրիլին ներկայացրած կանխատեսումները, որքան էլ տնտեսության մեջ տեղի ունեցող իրական զարգացումները վաղուց շեղվել են այդ սցենարից, Կենտրոնական բանկը կրկին վերանայել է իր գնահատականները։ Վերանայել ու նվազեցրել է տնտեսական աճի սպասումները։
Համավարակից հետո պաշտոնական վիճակագրությունը հետաձգել է որոշ ոլորտներին վերաբերող ցուցանիշների հրապարակումը։ Դրանք, ըստ ամենայնի, ձեռնտու չեն իշխանություններին, ինչն էլ հավանաբար ստիպել է գնալ այդպիսի քայլի։ Թեև պարզ է, որ դրանով իրավիճակն ավելի լավ չի դառնալու։
Վերջին տարիներին ապահովագրության ոլորտում գործում է յոթ կազմակերպություն: Ապահովագրավճարներն ամեն տարի աճում էին: Հետևաբար՝ կարելի էր խոսել ոլորտի առաջընթացի մասին: Սակայն այս տարվա տնտեսական անկումն արդեն նկատելի է նաև ապահովագրական բիզնեսի ոլորտում: Դա նկատելի է կիսամյակային տվյալների համադրմամբ: 2018թ․ առաջին կիսամյակի ապահովագրավճարների ընդհանուր ծավալը 22 մլրդ 271.6 մլն դրամ էր: Անցած տարի այն ռեկորդային ցուցանիշի հասավ՝ 26 մլրդ 462,7 մլն դրամ: Այս տարվա առաջին կիսամյակն ավելի «համեստ» է՝ 24 մլրդ 332 մլն դրամ:
Տնտեսության անմխիթար վիճակի ֆոնին, երբ ամեն վայրկյան մարդիկ իրենց մաշկի վրա ավելի ու ավելի են զգում ճգնաժամի բացասական հետևանքները, օրերս Նիկոլ Փաշինյանը որոշել էր «լավ լուրեր» հայտնել։ Սովորության համաձայն, պեղել-հանել էր իրեն ձեռնտու որոշ ցուցանիշներ, այս անգամ՝ գյուղմթերքների արտահանման վերաբերյալ, ու դա ներկայացրել՝ որպես կարևոր ձեռքբերում։