Ի՞նչ է հերպեսը, ինչպե՞ս է փոխանցվում, ուռուցքային ո՞ր հիվանդությունների պատճառ կարող է լինել

Հերպեսը (տենդաբշտիկ) աշխարհի ամենատարածված վիրուսային հիվանդություններից մեկն է: Այն ունի կրկնվելու հատկություն: Սովորական հերպեսով վարակված է աշխարհի բնակչության մոտ 90 տոկոսը: Վիրուսից խուսափելու, առաջացրած բարդությունների մասին զրուցել ենք Ինֆեկցիոն հիվանդությունների ազգային կենտրոնի բժիշկ-վարակաբան Հայկ Հարությունյանի հետ: 

– Ի՞նչ է հերպեսը և ինչպե՞ս է փոխանցվում:

– Աշխարհում այսօր ապացուցված է, որ մի շարք հիվանդություններ պայմանավորված են հերպես վիրուսով: Այն մեծ վիրուսների շարք է, և քչերը գիտեն, որ դրանց շարքին է դասվում նաև ջրծաղիկի վիրուսը, ցիտոմեգալովիրուսը: Ընդհանուր առմամբ հերպես վիրուսների շարքը բաժանված է 8 խմբի, որոնցից մեզ ամենահայտնիներն առաջին և երկրորդ տեսակի հասարակ հերպես վիրուսներն են, երրորդ խմբում ջրծաղիկի և հետագայում գոտևորող որքինի հարուցիչն է, 4-րդ խումբը ցիտոմեգալովիրուսներն են, մյուս խմբերն ավելի քիչ ուսումնասիրված են:

Ապացուցված է, որ որոշ ուռուցքային հիվանդություններ, որոնք բավականին տարածված են, պայմանավորված են հերպես վիրուսի 6, 7, 8 տիպերով:

Նշեմ, որ հերպեսները երկար ժամանակ կարող են պահպանվել օրգանիզմում, նույնիսկ մարդիկ կարող է չիմանան դրա մասին և որոշակի պայմաններում՝ հիմնականում իմունդեֆիցիտային վիճակներում, արտահայտվում է:

Ցանկացած տեսակ ունի օրգանները, թիրախ համակարգերը, որտեղ երկարատև մնում է: Ջրծաղիկի 3-րդ տիպի վիրուսները երկարատև մնում են նյարդային համակարգում, ցիտոմեգալովիրուսը, Էպշտեյն Բարի վիրուսները՝ արյան բջիջներում: Էպշտեյն Բարի դեպքում հետազոտել են 29-30 տարեկանների և պարզվել է, որ 95 տոկոսից ավելին երբևէ հիվանդացել կամ անախտանիշ տարել են հիվանդությունը:

– Օրգանիզմում լուռ պահպանվելով հանդերձ և՞ս կարող են վնասել մարդուն:

– Նայած՝ որ խմբի հետ գործ ունենք: 1-2-րդ տիպ վիրուսները շատ չեն տարածվում, սովորաբար տեղակայվում են բերանի, դեմքի շրջանում: Մյուս խմբերը կարող են դանդաղ, բայց իրենց ազդեցությունն ունենալ, ուռուցքային հիվանդությունների պատճառ դառնալ: Դա կարող է լինել արյունաստեղծ համակարգի, իմունային համակարգի ուռուցքային հիվանդությունը: Կա քրոնիկ հոգնածություն հասկացությունը, որ մարդիկ չեն էլ պատկերացրել, որ դա կարող է վիրուսով պայմանավորված լինել: Կա նման ձևակերպում, որ եթե մարդը հանկարծակի կորցրել է աշխատունակության 50 տոկոսը և որևէ այլ հիվանդություն չի հիմնավորում այն, ներկայումս փորձում են կապել հերպես վիրուսների հետ:

Իմունային համակարգը ճնշող դեղորայք ստացողների, ՄԻԱՎ վարակակիրների մոտ առաջին դրսևորումներից մեկը լինում են հերպես վիրուսով պայմանավորված հիվանդությունները:

– Ատոպիկ դերմատիտ ունեցողները ռիսկի գոտո՞ւմ են:

– Դրանք իրականում տարբեր հիվանդություններ են, բայց առաջնային է հերպեսը ատոպիկ դերմատիտից տարբերակելը: Վիրուսը մաշկային հիվանդություն չէ, ավելի շատ նյարդային համակարգում է տեղակայվում, և այդ դրսևորումը, ինչը որ մենք տեսնում ենք արտաքինից՝ ցանային էլեմենտների տեսքով, դրանք արդեն երկրորդային դրսևորումներ են: Օրինակ, գոտևորող որքինի ժամանակ տեղի է ունենում նյարդի բորբոքում, որից հետո նոր ցանավորում է լինում:

Գոտևորող որքինը ջրծաղիկի նույն վիրուսն է, որն առաջացնում է ջրծաղիկ, ցմահ պահպանվում է օրգանիզմում և իմունիտետի ընկճման դեպքում դրսևորվում է տվյալ նյարդի նյարդավորման շրջանի ախտահարումով: Կոչվում է գոտևորող որքին, քանի որ սովորաբար կրծքային նյարդերի հատվածում է լինում կամ ախտահարում է գոտկային, ողնաշարից դուրս եկող նյարդերը, ախտահարում է, առաջանում են ցանային էլեմենտներ և տպավորություն է, որ գոտու հատվածով է լինում, սակայն իրականում նյարդի հատվածն է:

– Ջրծաղիկի դեմ պատվաստվելով՝ հերպեսով վարակվելը չենք կանխի՞:

– Իրականում լավ մոտեցում է: Բոլորը գիտեն, որ պատվաստվում են ջրծաղիկի դեմ, բայց կարևոր ու մեծ խնդիր են լուծում: Պատվաստվելով՝ մեզ ապահովագրում ենք, որ հետագայում գոտևորող որքինով չհիվանդանանք:

– Հերպեսի դեմ պատվաստանյութ չկա՞:

– Ոչ, բայց կանխարգելելու հեշտ միջոցներ կան, որովհետև կոնտակտային է, շփման արդյունքում է փոխանցվում:

– Մանկական տարիքում կարո՞ղ է ի հայտ գալ:

– Ցանկացած տարիքում կարող է լինել: Կա հերպես վիրուսի շարք, որը մեծ վտանգ է ներկայացնում նորածինների շրջանում: Լուրջ և ծանր ընթացք կարող է ունենալ: Խոսքը ցիտոմեգալովիրուսի մասին է: Անգամ մահվան դեպքեր են լինում:

– Աչքերի շրջանում ևս լինում է:

– Այո: Լինում է աչքի հերպես, գոտևորող որքին: Ցիտոմեգալովիրուսը հանգեցնում է ընդհուպ կուրության:

– Հերպես նաև բերանի ներսում է լինում. ստոմատիտի հետ չեն շփոթո՞ւմ:

– Տարբերակման առումով բավականին շատ խնդիրներ ենք ունենում:

– Որո՞նք են վիրուսի փոխանցման ուղիները:

– Կենցաղ-կոնտակտային, սեռական ճանապարհով է փոխանցվում: Համբույրի միջոցով է փոխանցվում:

– Դեպք էր եղել, որ մեծահասակը մի քանի ամսական երեխայի հետ շփվել է՝ նրան վարակելով վիրուսով, որից հետո նոր պարզել էին, որ մեծահասակի մոտ կա հերպես վիրուս: Ի՞նչ հետազոտություններ կարող է մարդը կատարել, որ պարզվի՝ ունի՞ վիրուս, թե՞ ոչ:

– Երևի հիմնավորված չէ հետազոտություն կատարելը, որովհետև գրեթե բոլորն ունենալու են:

Կարևորը հիվանդության դրսևորումն է: Ջրծաղիկի, Էպշտեյն Բարի վիրուսները վտանգավոր չեն, չնայած պահպանվում են օրգանիզմում: Հակամարմիններով կարող ենք որոշել հիվանդության առկայությունը, բայց դա այնքան էլ ինֆորմատիվ չի լինելու:

Եթե մենք զբաղվենք վիրուս հայտնաբերելով ու ոչնչացնելով՝ ոչ մի հաջողություն չենք ունենա, որովհետև հերպես վիրուսները ցմահ են մնում օրգանիզմում: Դրանց դեմ պայքարելը ոչ մի պարագայում արդարացված չէ: