Որո՞նք են այն գրքերը, որ հետաքրքրությամբ են կարդացել երաժիշտը, բժիշկը, գիտնականը, դերասանը, քաղաքական գործիչը, զինվորականն ու հոգևորականը, գրողն ու բանաստեղծը

Յուրաքանչյուր տարի, փետրվարի 19-ին՝ Ամենայն Հայոց բանաստեղծ Հովհաննես Թումանյանի ծննդյան օրը, Հայաստանում նշվում է «Գիրք նվիրելու օր»-ը:

Տոնի առթիվ անցկացվում են գրական միջոցառումներ, հանրային ընթերցումներ, գրական երեկոներ, հանդիպումներ հայտնի գրողների հետ: Տոնի նպատակն է՝ ընթերցանության և գրքի նկատմամբ սերը ժառանգել նոր սերունդներին, նրանց հաղորդակից դարձնել գրականությանն ու հոգևոր-մշակութային արժեքներին։

168.am-ի՝ «Որո՞նք են այն գրքերը, որ հետաքրքրությամբ եք կարդացել, և դրանք հետք են թողել Ձեր կյանքում» հարցին պատասխանել են երաժիշտը, բժիշկը, գիտնականը, դերասանը, քաղաքական գործիչը, զինվորականն ու հոգևորականը, գրողն ու բանաստեղծը:

Կապիտան, «Մարտական խաչ» 1-ին աստիճանի շքանշանի արժանացած նորօրյա գոյապայքարի առաջամարտիկ Մարգար Սարիբեկյան. «Չափազանց մեծ հայրենասիրությունն առաջին հերթին կապում եմ դաստիարակության հետ, շատ եմ սիրում պատմական գրքեր կարդալ: Դպրոցից սկսած՝ թշնամուն իրենց չունեցած պատմությունն են զոռով սովորեցնում, իսկ մեր դպրոցներում ի՞նչ է կատարվում: Երբ 18-ամյա նորակոչիկը գալիս է, պատմությունից մի երկու հարց ես տալիս՝ զգում ես, որ գիտելիք չունի

: Շատ եմ սիրում Մուրացանի «Գևորգ Մարզպետունի» պատմավեպը, Սերո Խանզադյանի «Մխիթար Սպարապետ»-ը, Ալեքսանդր Դյումայի գրեթե բոլոր վեպերը: Այս պահին ընթերցում եմ Ջոն Ստրելեքի «Կյանքի հինգ մեծ նպատակները» գիրքը:

Բյուրականի աստղադիտարանի տնօրեն Արեգ Միքայելյան. «Առաջինն Աստվածաշունչն է: Որքան էլ փորձենք փնտրել այլ գրքեր, Աստվածաշունչն առանձնանում է։ Թեկուզև նրանով, որ սա մի հեղինակի կողմից գրված չէ, որևէ մեկի կամ կյանքի մի դրվագի մասին չէ։ Սա մարդկության գոնե մի քանի հազար տարվա պատմությունն է։ Իսկ ամենակարևորը՝ համարյա ամեն էջում բազմաթիվ խորիմաստ ու ուսանելի մտքեր են բերված, որոնց մեծ մասն այսօր էլ արդիական է։ Մեզանում ես հազվագյուտ մարդկանցից եմ եղել, որ դեռևս խորհրդային ժամանակներում ամբողջությամբ կարդացել եմ այս գիրքը՝ չնայած իր հսկայական ծավալին ու բավական բարդ ընկալելիությանը։ Գուցե շատերը կնշեն Անտուան դը Սենտ Էքզյուպերիի «Փոքրիկ իշխանը» գրքույկի մասին: Շատ եմ կարդացել, այդ թվում՝ մի քանի լեզվով։ Խորհուրդներ, ասույթներ, իմաստնություններ շատ կան, որոնք հաճախակի բերվում են բազմաթիվ մարդկանց կողմից։ Միայն «Մենք պատասխանատու ենք նրանց համար, ում ընտելացրել ենք» արտահայտությունն ամեն ինչ արժե։ Ովքեր դեռ չեն կարդացել, թող շտապեն կարդալ։

Հայ գրականությունից կնշեի Ռազմիկ Դավոյանի «Ծովինար»-ը: Սա մի էպոս է, մի ազդեցիկ առասպելաբանություն, փիլիսոփայություն, հայրենասիրություն ու նաև ոսկեղեն հայոց լեզու։ Քանի որ տպավորությունները տարիքային են և տվյալ ժամանակի հետ կապված, ապա պետք է նշեմ նաև Մայն Ռիդի «Անգլուխ ձիավորը», որն իմ պատանեկության սիրված գրքերից մեկն էր։ Արկածայինը և մարդկային հարաբերությունները համեմված են այստեղ։

Առաջին անգամ հայրս է կարդացել եղբայրներիս և ինձ համար, երբ դեռ տառերն էլ չգիտեինք։ Հետո կարդացել եմ մի շնչով, եթե ճիշտ եմ հիշում՝ մեկ օրում։ Ապա նորից եմ վերընթերցել։ Չեմ կարող գոնե մեկ մասնագիտական գիրք չթվարկել, մանավանդ որ, մեր մեծ գիտնական Վիկտոր Համբարձումյանի մասին է։ Խոսքը Աշոտ Արզումանյանի «Envoy of the Stars» գրքի մասին է: Մեկ անգամ է հրատարակվել՝ Մոսկվայում, «Պրոգրես փաբլիշերս»-ի կողմից, 1987թ․։ Անգլերեն շատ գրքեր չկան նրա մասին, և սա շատ կարևոր է աշխարհին մեր մեծություններին ներկայացնելու համար։ Թե՛ մարդկային կենսագրություն է, թե՛ կյանք գիտության մեջ, և թե՛ գիտական նվաճումներ։ Ափսոս, հիմա հազվագյուտ օրինակներ են մնացել։ Մենք այն թվայնացրել ենք, և pdf ձևաչափով հասանելի է Վիկտոր Համբարձումյանի կայքէջում։

Հայ օպերային երգիչ (բաս) Հայկ Տիգրանյան. «Գիրք նվիրելու օրվա խորհուրդն ինձ համար գրքի և, առհասարակ, ընթերցանության հանդեպ հայ հասարակության հետաքրքրության մեծացումն է՝ հատկապես, երբ այն կապված է հայ մեծանուն բանաստեղծ, մեր հող ու ջրի, մեր ինքնության մասին այդքան ճիշտ պատմող Հովհաննես Թումանյանի անվան հետ։ Մեր ընտանիքում գրքի և ընթերցանության հանդեպ կա ընտանեկան մեծ ավանդույթ։

Մայրական գծով պապիկիս եղբայրը հայտնի գրող Մկրտիչ Սարգսյանն է, ում ստեղծագործությունները մեծ հեղինակություն են վայելում այսօր թե՛ Հայաստանում, և թե՛ Հայաստանից դուրս, իսկ նրա որդին՝ գրող, հրապարակախոս Դավիթ Սարգսյանը, հենց այն առաջամարտիկներից է, ով 2000-ական թվականներին, որպես Հայաստանի ազգային գրադարանի տնօրեն՝ Գրողների միության նախագահ Լևոն Անանյանի հետ նախաձեռնեց այս հրաշալի տոնի խորհուրդը։ Հենց նրա անձնվեր ջանքերի և սրտացավության շնորհիվ այս տոնը միջգրադարանային գրքի փոխանակման ավանդույթից վերածվեց ողջ հասարակությանն ընդգրկող մեծ ու խանդավառ մի տոնի, որի համար ես ներքին մեծ հպարտություն եմ զգում։ Այսօր հատկապես կարևոր է այս երևույթի շուրջ կենտրոնացնել մեր ուշադրությունն ու ջանքերը, քանի որ նյութականացված աշխարհում հոգևոր արժեքների վերարժևորման տեսանկյունից այս տոնը հատկապես նշանակալի է, այս օրը կարծես թե հասարակությունը հոգևոր արժեքներ է ներարկում միմյանց։

Կարևոր է նաև, որ գիրք մենք սկսենք նվիրել ոչ միայն «Գիրք նվիրելու օրը», այլև այն դառնա արժեքավոր նվեր՝ բոլոր տոների ու առիթների համար՝ իր ներքին բովանդակության և կայուն արժեքների համար։ Գիրք նվիրելով՝ մենք կարծես նվիրում ենք մարդուն իր ապագա զարգացման երաշխիքը, իր աշխարհաճանաչման բանալին, իր վաղվա օրն ավելի լավ կառավարելու հմտությունը, և այլն։ Իմ մասնագիտության հետ կապված ես ավելի շատ ընթերցում եմ օպերաների գրական հիմքը, կլինեն դրանք պոեմներ, պիեսներ, ողբերգություն, կատակերգություն, թե ուղղակի գեղեցիկ պատմություններ։ Վերջերս, երբ մարմնավորում էի Ջ․ Վերդիի «Աթթիլա» օպերայում հենց Աթթիլայի կերպարը, ինձ այնքան գերեց գլխավոր հերոսը, որ որոշեցի կարդալ նրա գրական պատմությունը և կարդացի Ուիլիամ Նեյպերի «Աթթիլա» ստեղծագործությունը, որն ինձ տարավ դեպի 5-րդ դարի պատմական ակունքներ, դեպի Աթթիլայի հերոսական կյանքն ու ուղին, որը կամքի ուժի և բազկի զորության շնորհիվ հաղթեց ժամանակի անպարտելի բանակներից մեկին՝ հռոմեացիներին։

Վերջերս նաև մեծ սիրով ընթերցեցի Վ․ Տորտորելիի «Էնրիկո Կարուզո» գիրքը. հետաքրքիր էր ծանոթանալ մեծանուն երգչի, արվեստագետի կյանքի պատմությանը։ Իմ խորին համոզմամբ՝ գիրքն արժեքավոր է ոչ միայն նրանում առկա ինֆորմացիայի, զգացմունքների փոխանցման հնարավորության տեսանկյունից, այլ հենց նրանով, որ գիրքը ստեղծում է յուրահատուկ մշակույթ, ընթերցանության պահերը կարող են անփոխարինելի մշակութային կոլորիտ հաղորդել մարդուն ու նրա միջավայրին, գիրքն արժեքավոր է հենց գրքի առկայությամբ, վերջինիս թերթերի բույրով, որը, ի դեպ, շատ հաճելի է։

ԱԻՄ առաջնորդ Պարույր Հայրիկյան.«Իմ սիրելի հեղինակները շատ են, և ամեն մեկն իր դերն է կատարել։ Կառանձնացնեի Ժյուլ Վեռնի «Խորհրդավոր կղզին» և մյուս գործերը, Ռեմարկի «Երեք ընկեր»-ը, Ռոմեն Ռոլանի «Ժան Քրիստոֆ»-ը, Ալեքսանդր Դյումա որդու «Կամելիազարդ տիկինը», Ջոն Գոլսուորդիի «Ֆորսայթների պատմությունը», Մուրացանի «Խորհրդավոր միանձնուհին», «Գևորգ Մարզպետունին», Րաֆֆու «Կայծերը», Ստեփան Զորյանի «Պապ թագավոր»-ը, «Հայոց բերդը» և «Ամիրյանի ընտանիքը», Դոստոևսկու «Կարամազով եղբայրներ»-ը, Կատաևի՝ «Уже написан Вертер,,,», որը գերխիտ և շատ հզոր գործ է, բայց քիչ հայտնի, Ռիչարդ Բախի «Ջոնաթան Լիվինգսթոն ճայը», Ջեկ Լոնդոնի «Ոսկյա արշալույս»-ը»:

Բանաստեղծ Լևոն Բլբուլյան. «Հայրս մեծ, հարուստ գրադարան ուներ, և ես, բնականաբար, նախ դրա պարունակությանը ծանոթացա, ապա դարձա Գավառի քաղաքային գրադարանի ամենաակտիվ այցելուներից մեկը: Իսկ թե ո՞ր գրքերն են առավել նպաստել իմ հակումների, կարողությունների բացահայտմանն ու դրսևորմանը, կյանքի ճանաչողությանը, նկարագրի ձևավորմանը, ինչ-որ տեղ անգամ ճակատագրական դեր խաղացել իմ կյանքում, առաջնությունը, անկասկած, Պարույր Սևակի «Մարդը ափի մեջ» գրքին է պատկանում: Ծննդյանս օրը մտերիմ ընկերս ինձ նվիրեց Սևակի ժողովածուն (այն ժամանակ դեռ «Գիրք նվիրելու օր» չկար, բայց իրար գրքեր հաճախ էին նվիրում), որն ինձ համար բացեց պոեզիայի աշխարհը: Կարելի է ասել, որ հենց Սևակի «խորհրդով ու միջամտությամբ» ես մուտք գործեցի նաև Նարեկացու, Սայաթ-Նովայի, Չարենցի, Վարուժանի, Մեժելայտիսի աշխարհը, որովհետև նրա հարցազրույցներից ու հոդվածներից իմացա, որ անչափ գնահատում է, մեծ սեր ու ակնածանք ունի նրանց հանդեպ: Այդ ամենի արդյունքում, ես, որ ստեղծագործական փորձեր էի անում արձակում, նույնիսկ համարձակվել էի վեպ ձեռնարկել, սկսեցի բանաստեղծություններ գրել, գրախանութում հատկապես պոետական ժողովածուներ գնել: Ինձ համար արդեն բացահայտվել էր բառերի կախարդանքը…

Հաջորդը կնշեի Էքերմանի «Զրույցներ Գյոթեի հետ» գիրքը, որ կարդացի համակ հետաքրքրությամբ ու մի շնչով: Երրորդ գիրքը Նիկոլայ Կունի` դեռևս հորս գրադարանում ինձ հանդիպած «Հին հունական լեգենդներ ու ավանդապատումներ» գիրքն է Լևոն Հախվերդյանի թարգմանությամբ, որը նույնպես երկար ժամանակ ուղեկցել է ինձ ու, կարծում եմ, զգալի դեր խաղացել իմ ձևավորման, մտքի ու երևակայության զարգացման, ստեղծագործական հնարավորությունների բացահայտման գործում»:

Դերասան Գևորգ Վարդանյան. «Գործը, որից իսկապես տպավորվել եմ՝ Դոստոևսկու «Ոճիր և պատիժ»-ն է, որն առաջին անգամ կարդացել եմ ուսանողական տարիներին, երկրորդ անգամ՝ ավարտելուց հետո, վերջին անգամ՝ մեկ տարի առաջ: Տպավորել է հատկապես գլխավոր հերոսի՝ Ռասկոլնիկովի կերպարը, ում այս պահին մեծ սիրով բեմում կամ ֆիլմում կկերտեի:

Գիրքը հոգեբանորեն մեծ ազդեցություն է թողնում քեզ վրա և կարդալուց հետո անընդհատ մտածելու, խորհելու տեղ է տալիս»:

Արձակագիր Դավիթ Սամվելյան. «Մի առիթով ասել եմ, որ, եթե որևէ սիրելի հեղինակի անուն տամ՝ մյուսները կնեղանան, բայց փորձեմ թաքուն առանձնացնել մեկին, որի ստեղծագործությունները երբեք չեմ հոգնի կամ ձանձրանա կարդալ։ Այն Սենեկայի «Նամակներ Լուցիլիուսին բարոյական կյանքի մասին» գիրքն է, որի ամեն վերընթերցումն առիթ է տալիս հասկանալու, թե որ պահին որտեղ ես թերացել։

Իսկ առհասարակ, ամեն տարիքում, կյանքի ամեն փուլում էլ եղել են գրքեր, որոնք ձևավորել են աշխարհայացք, փոխադրել են այլ, օտար, բայց գեղեցիկ ու հետաքրքիր աշխարհներ, ավելացրել ու զարգացրել են բառապաշարն ու, ամենակարևորը, երևակայությունը: Օրինակ՝ Գրիմ եղբայրների ու Հովհաննես Թումանյանի հեքիաթները, Ժյուլ Վեռնի «Խորհրդավոր կղզին», Րաֆֆու «Խաչագողի հիշատակարանը», Կոնան Դոյլի «Շերլոկ Հոլմսի արկածները», Անուշավան Պողոսյանի «Փոթորկից առաջ», Բուլգակովի «Վարպետն ու Մարգարիտան», Դոստոևսկու «Կարամազով եղբայրները», Յան Մարթելի «Պիի կյանքը», անտիկ գրականությունն առհասարակ, Կազանձակիսի «Հույն Զոռբան», Սարամագուի «Ընդհատումներ մահվան մեջ», Ֆրեդրի Բակմանի «Ուվեի երկրորդ կյանքը» , Շմիդտի «Օսկարը և վարդագույն խալաթով տիկինը», Օլդոս Հաքսլիի «Չքնաղ նոր աշխարհը»:

Համաճարակաբան Մերի Տեր-Ստեփանյան. Վերջերս վերընթերցեցի Գաբրիել Գարսիա Մարկեսի «Սերը ժանտախտի օրերին» վեպն ու շատ բաներ վերարժևորեցի:

Դպրոցական տարիներս անցել են գրքերի մշտական ընկերակցությամբ, սակայն, ցավոք, ժամանակի սղության պատճառով հեռացել եմ գեղարվեստական գրականությունից՝ տարվելով մասնագիտական գրքերով»:

Մայր Աթոռ Սուրբ Էջմիածնի Արխիվի և Թանգարանների տնօրեն Ասողիկ աբեղա Կարապետյան. «Դպրոցական շրջանից սկսած ինձ գրավեց Հայոց պատմության վերաբերյալ գրականությունը՝ թե՛ գեղարվեստորեն մատուցված, թե՛ փաստավավերագրական առումով՝ ի դեմս մեր միջնադարյան պատմագիրների: Չէի առանձնացի որևէ գիրք, բայց կշեշտեի Սուրբ Մովսես Խորենացու «Հայոց պատմությունը», որն ինձ համար հենքն է մեր ազգային ինքնագիտակցության և մեր ողջ լինելիության բացահայտման ու ընկալման, այդ մատյանով է նաև սահմանվում մեր ազգային առաքելությունը:

Մայր Աթոռ Սուրբ Էջմիածնի Գևորգյան հոգևոր ճեմարանում, արդարև, ես ճշմարտորեն հասակացա և բացահայտեցի Խորենացու պատմագրքի «կոդը»՝ մեր որտեղից ծագելը, այս աշխարհում ինչ առաքելություն ունենալը և ուր գնալը: Եվ ես ուրախ կլինեմ, որ յուրաքանչյուր հայ մարդու կյանքում Խորենացին լինի անկյունաքար՝ իր ինքնության կառուցման և կյանքը կազմակերպելու ու վարելու առումներով, որպեսզի կարողանանք մեր պատմության որևէ ժամանակաշրջանում ապրել առանց Խորենացու «Ողբ»-ի վերապրումների»: