«Հայկական կողմն Ադրբեջանից այդ ազդակը կարող է կորզել շնորհիվ ռուս խաղաղապահ ուժերի»․ փորձագետ

Ադրբեջանի հարցերով փորձագետ Գառնիկ Դավթյանի խոսքով՝ հայկական կողմի համար նորություն չեն Ադրբեջանի այն մոտեցումները, որոնք վերջինս ցուցաբերում է հայկական պատմամշակութային հուշարձանների նկատմամբ։

«Ադրբեջանը միշտ ձգտել է հայկական պամամշակութային հուշարձանները կա՛մ վերափոխել կեղծ պատմագրությամբ, այսինքն՝ ներկայացնել, որ դրանք ոչ թե հայկական են, այլ ինչ-որ աղվանական, կա՛մ փորձում է անհայտ ծագումնաբանության ներքո ներկայացնել։ Իսպառ վերացնել ճանաչում ունեցող եկեղեցիները՝ հնարավոր չէ, այսինքն՝ հնարավոր է այնքանով, որ կարող են ընդամենը վերափոխել, ձևափոխել։ Ադրբեջանը հիմնականում վերացնում է այն պատմամաշակութային արժեքները (օրինակ, խաչքարեր, հին գերեզմաններ), որոնք արցախահայության ծագումնաբանության հիմք են հանդիսանում, ինչպես նաև այն մատուռներն ու փոքր եկեղեցիները, որոնք հանությանն այդքան էլ հայտնի չեն, կամ չեն գործում, բնականաբար, դրանք ոչնչացնում են, փորձելով մաքրել հայկական հետքը»,- 168.am-ի հետ զրույցում ասաց փորձագետը՝ անդրադառնալով Ադրբեջանի կողմից Արցախի օկուպացրած տարածքներում հայկական պատմամշակութային հուշարձանները վերացնելու քաղաքականությանը։

Ըստ Գառնիկ Դավթյանի, Ադրբեջանի այսօրվա վարած քաղաքականությունն ավելի շատ միտված է ոչ թե ագրեսիվ ձևով հայկական ամեն ինչ վերացնելուն, այլ կոծկող քաղաքականությամբ դրանց իրական ծագումնաբանությունն աղավաղելուն։

Օրինակ, Շուշիի Սուրբ Ղազանչեցոց եկեղեցին, այդ թվում՝ Դադիվանքը, փորձում են կեղծ պատմագրությամբ ներկայացնել, որ դրանք հայկական չեն՝ հղում անելով աղվանականին, դրանով նաև հիմնավորելով իրենց այն կեղծ թեզը, թե Արցախում հայեր չեն ապրել և առհասարակ Հարավային Կովկասում հայերը եկվոր ազգ են, հետևաբար՝ չեն կարող պատմական պահանջատիրություն ներկայացնել։

Անդրադառնալով հոկտեմբերի 13-ին Գարեգին Երկրորդ Ամենայն Հայոց կաթողիկոսի, Մոսկվայի և Համայն Ռուսիո Կիրիլ Ա պատրիարքի և Ադրբեջանի հոգևոր առաջնորդ Ալլահշուքյուր Փաշազադեի եռակողմ հանդիպմանը և հարցին՝ կա՞ ակնկալիք, որ այդ հանդիպումից հետո հայ ուխտավորները կրկին կկարողանան մեկնել Դադիվանք ուխտագնացության, փորձագետը պատասխանեց՝ հայկական կողմն Ադրբեջանից այդ ազդակը կարող է կորզել շնորհիվ ռուս խաղաղապահ ուժերի, որոնք այսօր, ցավոք, Արցախի անվտանգության միակ երաշխավորն են։

«Ժամանակին Հայաստանն էր թե՛ փաստաթղթային առումով, թե՛ քաղաքական հայտարարությունների մակարդակում համարվում Արցախի անվտանգության երաշխավորը, սակայն 2018 թվականի հեղափոխությունից հետո իշխանության եկածները նպատակ ունեին ոչ թե պաշտպանելու Արցախը, այլ ուղղակի տկարամիտ քաղաքականության շնորհիվ թուրքերին հանձնելու Արցախը։

Ինչ վերաբերում է Դադիվանքին, ապա այնտեղ գտնվող հոգևորականներն անգամ չեն կարող դուրս գալ։ Ադրբեջանը փորձում է հոգևոր մարտահրավեր նետել տեղի հոգևորականներին, թե եթե այդքան հավատում են իրենց կրոնին, պետք է անշահախնդիր մնան՝ անժամկետ։

Այսպիսով նրանք փորձում են ստիպել, որպեսզի հոգևորականներն այնտեղից դուրս գան, որ Դադիվանքի պատմական հիմքը կորցնեն։ Կարելի է  սպասել, որ ապագայում նման այց կլինի Դադիվանք, բայց մտածել, թե Ադրբեջանը դա անում է հանուն հայերի, հերթական կեղծ խաղաղասիրական թեզը կլինի։

Հետևաբար, կարծում եմ, Ադրբեջանի հիմնական թիրախը Դադիվանքից հոգևորականներին հանելն է՝ ապացուցելու համար, թե՝ տեսեք, եթե հայերն անգամ հոգևոր տունն են լքում, իրավունք չունեն պնդելու, որ այդ եկեղեցիները հայկական են»,- հավելեց Գ. Դավթյանը։

Նա նշեց, որ Ալլահշուքյուր Փաշազադեին հոգևոր առաջնորդ չի համարում, ճիշտ է, Հարավային Կովկասի հոգևոր առաջնորդն է, սակայն նրա հայտարարությունները մինչ պատերազմ բնավ կրոնական առաջնորդի հայտարարություն չէին։ Նա իր հայտարարություններում բազմիցս նշել է, թե «հայերն օկուպանտներ են և իրավունք չունեն բնակվել Արցախում»։

«Նույն ալիևյան թեզերը հնչել են Փաշազադեի շուրթերից, այդ պատճառով էլ ես հեռու եմ մտածել, որ հոգևոր առաջնորդների հանդիպումը դրական ազդակ կստեղծի։ Ռուսական կողմը փորձում է հոգևոր մակարդակով հնարավորություններ փնտրել կարգավորելու հայ-ադրբեջանական հարաբերությունները, սակայն հայերի նկատմամբ ադրբեջանցիների ատելությունն այնքան խորն է, որ եթե Աստված էլ երկնքից իջնի, թող ների Աստված, ես չեմ հավատում, որ նրանց հետ բարեկամություն անելը հնարավոր է, որովհետև Ադրբեջանն ամեն առիթ կօգտագործի  հայերին ստիպելու լքել իրենց պատմական հողը։ Առհասարակ վերջին շրջանում քաղաքական դաշտում ևս ակտիվություն կա, որպեսզի երկու հասարակությունների միջև որևէ կապ ստեղծեն՝ մոռանալով, որ մեկ տարի առաջ ադրբեջանցին Արցախում քաղաքացիական անձանց գլուխն էր կտրում, տանջելով հայ ռազմագերիներին էին սպանում։ Մեր ազգի այդ մեկ օրվա հիշողությունը, ցավոք, գործում է, դրա համար ամեն բան պետք է արվի այդ կարճաժամկետ հիշողության դեմն առնելու համար»,- եզրափակեց Գառնիկ Դավթյանը։

Հիշեցնենք՝ հոկտեմբերի 13-ին Դանիլովի վանքում տեղի էր ունեցել Գարեգին Երկրորդ Ամենայն Հայոց կաթողիկոսի, Մոսկվայի և Համայն Ռուսիո Կիրիլ Ա պատրիարքի և Ադրբեջանի հոգևոր առաջնորդ Ալլահշուքյուր Փաշազադեի եռակողմ հանդիպումը:

Հանդիպման ընթացքում Կիրիլ Ա պատրիարքը հույս էր հայտնել, որ որ Հայաստանի և Ադրբեջանի հոգևոր առաջնորդների հեղինակությունը կարող է բարենպաստ ազդեցություն ունենալ մարդկանց մտքերի վրա և  հանդիպման փաստն ու երկխոսությունը օրինակ դառնան բոլորի համար։

Ամենայն Հայոց կաթողիկոսն էլ իր հերթին նշել էր, որ հոգևոր առաջնորդների աղոթքներն ու ջանքերն այսօր պիտի հետապնդեն համերաշխության ու փոխըմբռնման մթնոլորտ ձևավորելու նպատակ, որպեսզի թոթափվի լարվածությունը։

«Ադրբեջանն անցած տարվա սեպտեմբերի 27-ին, Թուրքիայի բացահայտ աջակցությամբ և միջազգային ահաբեկչական խմբավորումների ներգրավմամբ, Արցախի ժողովրդի դեմ սանձազերծեց պատերազմական լայնածավալ գործողություններ, ինչն աղետալի իրավիճակ ստեղծեց ողջ տարածաշրջանում և ունեցավ ողբերգական հետևանքներ մեր ժողովուրդների համար։ Ծանր մարտերում Ադրբեջանի կողմից արգելված զինատեսակների՝ կասետային և ֆոսֆորային զենքերի կիրառման հետևանքով զոհվեցին, վիրավորվեցին և հաշմանդամ դարձան հազարավոր զինվորականներ, քաղաքացիական անձեր, այդ թվում՝ կանայք և երեխաներ, խոշտանգումների ենթարկվեցին խաղաղ բնակիչներ, տեղահանվեցին և անօթևան դարձան շուրջ 40000 արցախցիներ: Հատուկ թիրախավորմամբ Արցախում հրթիռակոծվեցին բնակելի շենքեր, հիվանդանոցներ և ծննդատներ, եկեղեցիներ, մշակութային կենտրոններ ու պատմական հուշարձաններ»,- իր խոսքում ասել էր Գարեգին Երկրորդ կաթողիկոսը։

Այս հանդիպումից օրեր անց Արցախի կրթության, գիտության, մշակույթի և սպորտի նախարար Լուսինե Ղարախանյանն ասել էր, որ Հայաստանի Վեհափառի ու Մոսկվայի և Համայն Ռուսիո Կիրիլ պատրիարքի միջև տեղի ունեցած հանդիպումից հետո հայ ուխտավորների այցերը դեպի Դադիվանք կրկին վերականգնվել են։

Իսկ 168.am-ի հետ զրույցում Արցախի թեմի առաջնորդ գերաշնորհ Տ․Վրթանես եպիսկոպոս Աբրահամյանն ասել էր, որ այս պահին այցերը դեռ չեն վերականգնվել, սակայն հույսով սպասում են։

Հիշեցնենք նաև, որ հայ ուխտավորների մուտքը Դադիվանք դադարեցվել է մայիսի 2-ին՝ ադրբեջանական կողմի պահանջով։