Պատերազմը սկսվել է «վատ քաղաքականությունից». Հայաստանը մնացել է առանց «անվտանգության գոտու»․ EADaily-ն զրուցել է պատերազմից հետո ՀՀ փոփոխված սահմանները հսկող կամավորների հետ

EurAsia Daily-ն ծավալուն հոդված է հրապարակել աշնանը տեղի ունեցած ԼՂ պատերազմի մասին, որի ժամանակ Արցախի տարածքի գերակշիռ մասն անցել է Ադրբեջանի վերահսկողության տակ, և որի հետևանքով Հայաստանը փաստացի կորցրեց իր «անվտանգության գոտին»։ Ներկայացնում ենք լրատվամիջոցի թղթակից Քրիստինա Մելնիկովային հոդվածը․

«Ռազմական գործողությունների ավարտից հետո հայ կամավորները չեն շտապում վերադառնալ հայրենիք ՝ պահպանելով նոր սահմանները, ու այս դեպքում արդեն ոչ թե Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետությունը՝ Արցախը, այլ Հայաստանը: Կորցնելով Ղարաբաղի «անվտանգության գոտին»՝ Հայաստանը փաստացի կորցրեց սեփական անվտանգության գոտին: Չճանաչված ԼՂՀ-ի և Հայաստանի միջև սահմանը կրում էր անվանական բնույթ և բավականին «թափանցիկ» էր՝ ի տարբերություն նույն ԼՂԻՄ-ի և Ռուսաստանի սահմանի: Ադրբեջանի վերահսկողության տակ գտնվող Լաչինի և Քարվաճառի շրջանների փոխանցման հետևանքով խնդիր առաջացավ ամրապնդել սահմանային գոտին Բաքվի կողմից վերահսկվող տարածքի և Հայաստանի տարածքի միջև, որն այժմ անցնում է Սյունիքի մարզով, որտեղ, ըստ տեղի բնակիչների, մտնում են ադրբեջանցի զինվորներ՝ գողանալով անասունների և նույնիսկ գերի են վերցնում մարդկանց»,-գրում է լրագրողը:

Դեկտեմբերի 9-ին լրատվամիջոցի թղթակիցն այցելել է հայկական Տեղ գյուղ, որտեղ այսօր էլ դեռ կամավորականներ կան։

Թղթակիցը պատմում է․ «Կամավորականների սահմանային դիրքեր հասանք հայ կամավոր Վարդանի հետ, որն իր շինարարական բիզնեսն ուներ Մոսկվայում, բայց ռազմական գործողությունների սկզբից ի վեր եկել է Արցախ, և, ինչպես ինքն է ասում համեստորեն, «մի փոքր մասնակցել է Քարվաճառի շրջանում մղվող մարտերին»: Այժմ Վարդանը տաք հագուստ է մատակարարում կամավորներին անցակետերում, ինչը կօգնի նրանց դիմակայել լեռներում ցրտաշունչ ձմռանը: Միայն գյուղական ճանապարհն է, որ տանում է դեպի նրանց դիրքը, և Վարդանը պետք է կիրառի իր վարորդական բոլոր հմտությունները`մեքենան թաց և կպչուն կավե հողի վրայով վարելու համար: Արցախում մարդիկ հաճախ տխրում են, որ վատ եղանակը շատ ուշ է եկել, Ղարաբաղում ձյունից և անձրևներից հետո գրեթե անհնար է հարձակողական գործողություններ իրականացնել:

Դժվար է հասնել կամավորների դիրքին, բայց լավ «Նիվան» հաղթահարում է ամեն բան՝ չնայած լեռնային ճանապարհին անելով ամենաանսպասելի պարային «քայլերը»: Վարդանի խոսքով՝ ՈՒԱԶ-ը լավագույնս է համապատասխանում տարածքին․ «Մենք դրանք անվանում ենք «վիլիսներ», – ասում է Վարդանը, – նրա «նախապապը» ստեղծվել է Խորհրդային Միությունում՝ ամերիկյան ամենագնացի հիման վրա: Լավագույնը կլինի այն վարել նման ճանապարհներով»:

Զինադադարի պայմանագրի ստորագրումից ի վեր կամավորները լքել են Արցախի տարածքը և կարողացել են հաստատվել Հայաստանի տարածքում գտնվող նոր դիրքերում՝ այժմ սահմանակից ոչ թե ԼՂ-ի, այլ Ադրբեջանի հետ: Նրանք ասում են, որ իրենց հիմնական նպատակը մոտակա գյուղերում ապրող մարդկանց պաշտպանելն է, որտեղ կարող են մտնել ադրբեջանցի զինվորների առանձին խմբեր: Ավելին, ըստ նրանց, առևանգման դեպքեր արդեն իսկ տեղի են ունեցել:

Այս պաշտոնում կամավորների պատասխանատուն Կարեն Մելոյանն է, որը ևս ուներ իր սեփական բիզնեսը`կոշիկի խանութ: Կարենի համար սա առաջին պատերազմը չէ:

«Ես սկսեցի կռվել Աֆղանստանում, երբ դեռ խորհրդային բանակում էի, երբ ծառայում էի որպես ժամկետային զինծառայող: Հետո անցա առաջին ղարաբաղյան պատերազմի միջով, ապրիլյան պատերազմին չեմ մասնակցել, բայց հիմա նորից այստեղ եմ: Այնպես որ, ինձ համար ընդունված է պայքարել հանուն հայրենիքի: Այս պատերազմի ընթացքում ես Ջաբրայիլի շրջանում էի, Հադրութում», – ասում է Կարենը:

Զրուցակցի խոսքով՝ յուրաքանչյուր պատերազմ ունի իր առանձնահատկությունը, բայց այս պատերազմը հինգերորդ սերնդի պատերազմ էր, և դրան պետք էր դիմադրել սեփական միջոցներով, այսինքն՝ բարձր տեխնոլոգիական հակաօդային պաշտպանություն կազմակերպելով:

«Նման պատերազմ նախկինում ոչ ոք չի տեսել, անօդաչու սարքերը կռվել են այստեղ: Սկզբում դա անսովոր էր և անսպասելի, բայց մի քանի օր անց մենք սովորեցինք դրան: Պատերազմն ինքնին սարսափելի բան է, ցանկացած պատերազմ ՝ անկախ նրանից, թե ինչ միջոցներ են օգտագործվում: Բայց «վախը» մի բան է, և մեկ այլ բան է վախենալը, խուճապի մատնելը: Պատերազմում ինձ համար ամենադժվարն ընկերների կորուստն էր, և նրանցից շատերին ես կորցրեցի», – ասում է Կարենը:

Նա համոզված է, որ հայ տղամարդկանց համար տուն գնալը դեռ վաղ է:

«Պատերազմը չի ավարտվել 1994 թվականից ի վեր, սա պարզապես դադար է, ընդմիջում: Քանի դեռ Արցախի հարցը չի լուծվել, չի կարելի ասել, որ պատերազմն ավարտված է: Հիմա լայնամասշտաբ պատերազմ չկա, բայց կան փոխհրաձգություններ, կան սադրանքներ Ադրբեջանի կողմից: Խաղաղապահներն, իհարկե, օգնեցին, դադարեցրեցին պատերազմը, կանխեցին նոր կորուստները, համենայն դեպս հիմա մեր տղաները չեն զոհվում: Բայց մենք վախենում ենք, որ Ադրբեջանը կանգ չի առնի այստեղ», – նեղստում է նա։

Լյուդվիգն այս պաշտոնում ամենաերիտասարդն է. ժամանակ առ ժամանակ նա իր տեղն է փոխում՝ ավելի մոտ գտնվելով ադրբեջանական դիրքերին, որտեղից լսվում են գնդացիրների պայթյուններ:

Թեյնիկը տաքանում է կրակի վրա, և Կարենը կտրում է պլաստմասե շշերը, որպեսզի պատրաստի դրանցից բաժակներ և հյուրասիրի մեզ աշխարհի ամենահամեղ վրանային սուրճը: Լյուդվիգը, վերադառնալով պարեկից, ինձ առաջարկում է թարմ եփած կարտոֆիլ, որից նա թափահարում է տաք մոխիրը: Կամավորների կյանքը պարզ է, և եղանակն էլ ավելի քմահաճ է, քան Դոնբասում: Ես խոսում եմ Լյուդվիգի հետ, հարմար ֆոն եմ փնտրում, որպեսզի լուսանկարեմ նրան մոտիկից և հասկանում եմ, որ ֆոնն ամեն տեղ կատարյալ է, քանի որ մենք շրջապատված ենք ձյունապատ լեռնաշղթաներով:

«Պատերազմի առաջին օրը ես և ընկերներս միասին հավաքվեցինք և կամավոր պայքարեցինք տարբեր ուղղություններով, ես վիրավորվեցի ոտքից: Կարող եմ ասել, որ հավասարապես դժվար էր ամենուր: Մինչ այժմ ես հեռանալու հնարավորություն չեմ տեսնում, քանի որ մեր թշնամին շատ մոտ է Հայաստանի տարածքին։ Այստեղ կան տեղեր, որտեղից կարող եք լսել նրանց խոսակցությունները: Մենք պայքարելու ցանկություն չունենք, բայց ստիպված ենք», – ասում է Լյուդվիգը:

Անդրանիկ Հակոբյանը փորձով ավելի հարուստ է՝ ի տարբերություն երիտասարդ Լյուդվիգի, նա չի վստահում բոլորին ու լակոնիկ է:

«Ես կռվել եմ առաջին պատերազմում, մոտ մեկ տարի, հիմա նաև կամավոր եմ, առաջին օրվանից կռվել եմ Մարտակերտում: Ուրեմն բոլորդ հարցնում եք ՝ սարսափելի՞ էր: Այստեղ հարցն այլ է: Սարսափելի էր, բայց ինչ-որ մեկը պետք է կռվի, ինչ-որ մեկը պետք է պաշտպանի իրենց հայրենիքը: Չնայած պատերազմն ավարտված է, նրանք դեռ ակտիվ են: Եթե մենք այստեղ կանգնած չլինեինք, նրանք արդեն այստեղ էին գալու», – նշում է Անդրանիկը:

Կամավորական Արթուրը, ինչպես Կարենը, Աֆղանստանում է ծառայել․ «Ես խորհրդային բանակի սպա եմ, սովորել եմ Ռուսաստանում, ոստիկանության բարձրագույն դպրոցում: 90-ականներին մեկուկես տարի անցկացրել եմ ռազմաճակատում՝ մաքրելով Լաչինի միջանցքը, 2016-ին եմ պայքարել, այս պատերազմում էլ եմ կռվել, բայց ոչ բավարար», – ասում է Արթուրը, որը վստահ է, որ պատերազմը սկսվել է «վատ քաղաքականությունից»:

Հետաքրքրում եմ Արթուրից․ «Դուք ապրում էիք Խորհրդային Միությունում, այդ ժամանակ այդպիսի պատերազմներ չկային, կցանկանայի՞ք վերականգնել Միությունը»։ Արթուրը պատասխանում է, որ ինքը, հավանաբար, չէր ցանկանա վերականգնել ԽՍՀՄ-ը, բայց ինքը սատարում է Ռուսաստանի հետ մերձեցմանը:

«Ես լավ հարաբերություններ ունեմ ռուսների հետ, և ընկերներ ունեմ նույնիսկ Դոնեցկում», – ասում է նա»։

Լրատվամիջոցը հայտնում է, որ նույն օրը երեկոյան պարզ են դարձել, թե որտեղից են լսվում գնդացրի պայթյունները: WarGonzo-ն, վկայակոչելով Ռուսաստանի անվտանգության ուժերի սեփական իրազեկ աղբյուրները, հայտնում է, որ Ադրբեջանի զինված ուժերը ակտիվորեն շարժվում են Հայաստանի սահմանների մոտակայքում գտնվող «գորշ գոտում»՝ փորձելով բարելավել իրենց դիրքերը ոչ միայն Արցախի պաշտպանության բանակի հետ շփման գծում, այլև հայ-ադրբեջանական սահմանի որոշակի հատվածներում: Պարզաբանվում է, որ դա հենց այն տարածքն է, որը գտնվում է հայկական Տեղի և Արցախի Աղավնոյի միջև, որտեղ Ադրբեջանի զինված ուժերը փորձ են կատարել մտնել Հայաստանի տարածք Լաչինի շրջանից, որը դեկտեմբերի 1-ից անցել է նրանց վերահսկողության տակ:

Թարգմանությունը՝ tert.am-ի