Դավիթ Տոնոյանի տեսլականը՝ պաշտպանության ոլորտի և զինված ուժերի զարգացման առաջնահերթությունների վերաբերյալ

ՀՀ պաշտպանության նախարարի տեսլականը պաշտպանության ոլորտի և զինված ուժերի զարգացման առաջնահերթությունների վերաբերյալ.

Տեսլականում ներկայացված գաղափարները հետագայում տեղ գտան կառավարության հնգամյա միջոցառումների ծրագրում, ինչպես նաև՝ զինված ուժերի զարգացման հնգամյա ծրագրի շտկումներում: Այսպիսով, նախորդ տեսլականը հայեցակարգային կամրջի դեր կատարեց կառավարության տարեկան ծրագրի և պաշտպանության ոլորտի զարգացման հնգամյա միջոցառումների պլանավորման միջև:

Կարծում եմ՝ երկու տարին բավարար ժամանակ է տեսանելի արդյունքներ արձանագրելու, ձեռքբերումներն ամփոփելու, թերացումները վերլուծելու և պաշտպանության ոլորտի զարգացման առաջնահերթությունները նորովի խմբագրելու համար: Ճիշտ է, այն անընդհատ գործընթաց է, և պաշտպանության նախարարության համապատասխան կառույցները մշտապես զբաղված են արդյունքների ամփոփմամբ, քաղված դասերի ու նոր խնդիրների վերլուծությամբ և համապատասխան որոշումների նախապատրաստմամբ, իսկ կառավարությունն ու պաշտպանության նախարարության ղեկավարությունն անհրաժեշտ պարբերականությամբ կայացնում են այդ խնդիրների համար համակարգային լուծումներ ապահովող որոշումներ: Սակայն, ես այն խորին համոզմունքն ունեմ, որ իր ներքին յուրահատուկ կանոնակարգերով, քաղաքացիական հասարակությունից որոշակիորեն տարանջատման իրավական ընթացակարգերով և ուրույն ավանդույթներով հանդերձ, հայկական բանակը հայ հասարակության, Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացու և ընդհանրապես յուրաքանչյուր հայի ուշադրության, հետաքրքրության ու հոգածության կիզակետում է: Ուստի, հասկանալի պատճառներով պաշտպանության ոլորտի զարգացումների վերաբերյալ սահմանափակ իրազեկումը, առկա խնդիրների բարդ, տեխնիկական ու առավելապես խորհրդապահական որոշումները, բանակի առօրյա գործունեության, առավել ևս՝ հետագա զարգացման ոչ հրապարակային բնույթը մեր քաղաքացուն ամբողջական պատկերացում չեն տալիս զինված ուժերի այսօրվա վիճակի և առաջիկա անելիքների մասին: Ահա թե ինչու, կարևոր համարեցի հրապարակելու պաշտպանության նախարարության գործունեության ներկա և ապագա առաջնահերթությունների վերաբերյալ այս նոր տեսլականը:

Տեսլականի նպատակը կատարված աշխատանքների վերաբերյալ որոշակի ցուցանիշներով հաշվետու լինելը չէ, ոչ էլ կոնկրետ նպատակներ, խնդիրներ և կատարման ժամկետներ ունեցող ծրագիր ներկայացնելը: Այդ ամենն իրականացվում է կառավարության գործունեության շրջանակներում՝ տարբեր ձևաչափերով և պարբերականությամբ: Տեսլականը նպատակ ունի պաշտպանության համակարգի ներկայի և ապագայի վերաբերյալ իմ մոտեցումներն ու գնահատականները հասցնելու մեր հասարակությանը, կառավարության և պաշտպանության նախարարության իմ գործընկերներին, թիմակիցներին և զինված ուժերի ամբողջ անձնակազմին: Անցած երկամյա ժամանակահատվածում թե´ Հայաստանի Հանրապետության վարչապետը, թե´ կառավարության իմ գործընկերները և թե´ պաշտպանության նախարարության ու զինված ուժերի անձնակազմն աշխատել և, վստահ եմ, շարունակելու են աշխատել մեկ միասնական թիմով՝ առանձնահատուկ վերաբերմունք ցուցաբերելով պաշտպանության ոլորտին առնչվող խնդիրներին ու դրանց լուծման եղանակներին: Առավել ուրախալի է, որ այդ խնդիրները մշտապես եղել են քաղաքացիական հասարակության քննադատական հայացքի ներքո:

Անշուշտ, մի կողմից` խառը համալրմամբ մեծաթիվ բանակ ունենալու, մյուս կողմից՝ այն մարտունակ, ժամանակակից սպառազինությամբ զինված, համակողմանիորեն ապահովված, մարտական բարձր վարպետությամբ և հաղթական ոգով պահելու և զարգացնելու հրամայականը պահանջում է ոչ միայն մեր հավաքական ներուժի համեմատ անհամաչափ մեծ մարդկային, ֆինանսատնտեսական, նյութատեխնիկական և գիտակրթական ռեսուրսներ, այլև այդ ռեսուրսներն արդյունավետ պլանավորելու, կիրառելու, կառավարելու և հաշվետու լինելու՝ մեր հավաքական կարողությունների առավելագույն սահմանին հասնող գիտելիքներ, հմտություններ, կամք ու բարեվարքություն: Ահա թե ինչու մենք Կառավարության ծրագրում ամրագրել ենք պարտականության զգացողությունն առաքելության զգացողությամբ փոխարինելու մթնոլորտի կայացման հրամայականը և վերջին երկու տարիների ընթացքում որդեգրել ենք «Անել առավել, քան…» կարգախոսը:

Այս մոտեցումն արդեն իսկ մեզ հնարավորություն է ընձեռել կոտրելու տասնամյակներով ձևավորված և հայկական բանակում արմատավորված շատ կաղապարներ՝ զինծառայողների կենցաղային պայմանների և սննդի կազմակերպումից մինչև զինատեսակների ընտրություն, մարտական հերթապահության կազմակերպումից մինչև ռազմադիվանագիտական քայլեր, մարտավարական խնդիրներից մինչև ռազմավարական որոշումների կայացում: Կարող ենք արձանագրել, որ սկսվել է ռազմական մշակույթի փոփոխության և ժառանգություն ստացած ու իրենց դարաշրջանը վաղուց ապրած սովորությունների վերացման դժվարին, բայց անշրջելի գործընթաց։ Միևնույն ժամանակ, մեզ դեռևս չի հաջողվել արմատախիլ անել այնպիսի երևույթներ, ինչպիսիք են միջանձնային հարաբերություններում առկա մերժելի բարքերը, որոշ ոլորտներում ոչ համակարգային, բայցևայնպես առկա կոռուպցիոն դրսևորումները, ամբողջովին արմատավորել առաքելության ընկալման և առաջնորդության իրականացման, հաշվետվողականության, պլանավորման և իրագործման պրոֆեսիոնալ մշակույթը և այլն: Երևույթներ, որոնց հաղթահարման համար անհրաժեշտ են մեր բոլորի և մեզանից յուրաքանչյուրի միտքը, քայլը, ջանքը և ներդրումը, անհաջողություններից չընկճվելու և համառորեն առաջ շարժվելու ունակությունը:

Պետք է փաստել նաև, որ Հայաստանի Հանրապետության արտաքին անվտանգային միջավայրը դրական փոփոխությունների չի ենթարկվել: Ընդհակառակը, մեր տարածաշրջանում և նրա մերձատարածքում օրեցօր մեծանում է կոնֆլիկտայնությունը, ավելին` համաշխարհային համավարակը ժամանակավորապես սահմանափակել է համագործակցային հնարավորությունները, իսկ անմիջական ռազմական բնույթի սպառնալիքները շարունակում են խիստ հավանական մնալ: Ուստի, հուսալի պաշտպանության համակարգը, առաջին հերթին՝ ժամանակակից և մարտունակ բանակը, շարունակում է մնալ Հայաստանի և Արցախի կայուն զարգացման համար անհրաժեշտ արտաքին անվտանգության ապահովման, Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտության կարգավորման բանակցային գործընթացում համայն հայության և առաջին հերթին՝ Արցախի Հանրապետության ժողովրդի կամքը թելադրողի դիրքերից հանդես գալու, ինչպես նաև Հայաստանի Հանրապետության կենսատարածքում երկարաժամկետ անվտանգության երաշխիքներ ձևավորելու հիմնական գրավականը:

Անցած ժամանակահատվածում բանակի խնդիրները չեն փոխվել. մեր զինծառայողները շարունակում են տեղակայված մնալ մեր հակառակորդի հետ դեմ հանդիման՝ Հայաստանի պետական սահմանի և Արցախի շփման գծի ամբողջ երկայնքով՝ ակտիվորեն կիրառելով տեխնիկական նոր միջոցներ, մարտական հերթապահության կատարելագործված ձևեր և եղանակներ: Մեր ստորաբաժանումները շարունակում են զորավարժությունների և վարժանքների ընթացքում հղկել և կատարելագործել իրենց մարտական խնդիրները՝ յուրացնելով նոր սերնդի սպառազինությունն ու հարձակողական մարտավարությունը։ Մեր հետախուզությունը շարունակում է վերահսկել հակառակորդին՝ ավելի խորը և ավելի մեծ ընդգրկվածությամբ, մեր ՀՕՊ համակարգը շարունակում է իր ամենօրյա հերթապահությունը՝ բոլոր բարձրությունների վրա թիրախավորելով ավելի ու ավելի շատ հավանական թիրախներ, մեր ավիացիան շարունակում է օդում լիակատար գերազանցության հասնելու գերձայնային ընթացքը՝ յուրացնելով նոր սերնդի բազմաֆունկցիոնալ ինքնաթիռները, մեր ինժեներական և ռադիոէլեկտրոնային համակարգերն օրեցօր մեծացնում են ցամաքում և օդում հավանական հակառակորդի գործողությունների ճնշման կարողությունները…

Բանակի խնդիրներին համապատասխան չեն փոխվում նաև պաշտպանության ոլորտի և զինված ուժերի զարգացման հիմնանպատակները, սակայն փոխվում են դրանց հասնելուն ուղղված խնդիրները, գերակայությունները և ռեսուրսների հատկացման առաջնահերթությունները, քանզի բանակի զարգացումը շարունակական, մշտապես ադապտացվող, ավելին` արտաքին մարտահրավերների հետ ինտերակտիվ և մրցակցային գործընթաց է՝ արտաքին մարտահրավերների վրա ներգործությամբ և դրանց ազդեցությունը կրելով։ Ըստ այդմ, հասնելով կոնկրետ նպատակի, մենք պետք է մեր առջև նոր «բարձունքների հասնելու» խնդիր դնենք, ավելին` թերանալով որևէ խնդրի կատարման գործընթացում, պետք է բազմապատկենք մեր ջանքերն ու գտնենք առավել արդյունավետ այլընտրանքային լուծումներ:

Անցած ժամանակահատվածում կառավարության ծրագրի հրամայականներից ևս մեկն իրականացավ. զինված ուժերի՝ քաղաքական հարցերում չեզոքություն պահպանելու սահմանադրական պահանջը «միս ու արյուն» ստացավ: Մեզ հաջողվել է պաշտպանության ամբողջ համակարգը, առավել ևս՝ բանակը զերծ պահել ներքաղաքական և ընտրական գործընթացների վրա ազդեցությունից՝ այդպիսով ամրապնդելով պաշտպանական կառույցի ապաքաղաքական, վերկուսակցական և համազգային կարգավիճակը: Սա բանակի, իշխանությունների, քաղաքական ուժերի ու ամբողջ հասարակության համատեղ ձեռքբերումն է, և մենք պետք է շարունակենք արմատավորել այդ մոտեցումը, մինչև այն չդառնա «տաբու» ոչ միայն այսօրվա, այլև ապագայի բոլոր իշխանությունների և քաղաքական ուժերի համար, քանի որ սա է ժողովրդավարական ռազմաքաղաքացիական հարաբերություններ ունենալու և ապաքաղաքական մասնագիտական փորձառությամբ, սոցիալական պատասխանատվությամբ և կորպորատիվ հավատարմությամբ ամրապնդված իրական պրոֆեսիոնալ զինվորականություն ունենալու միակ ճանապարհը։

Այս առումով առանձնահատուկ պետք է ընդգծեմ մեր պետությունում լիարժեք ժողովրդավարական ռազմաքաղաքացիական հարաբերություններ ձևավորելու անհրաժեշտությունը։ Շատերը ռազմաքաղաքացիական հարաբերություններ ասելով հասկանում են միայն զինված ուժերի ժողովրդավարական և քաղաքացիական վերահսկողությունը։ Սակայն, ինչպես ցույց է տալիս զարգացած պետությունների փորձը, ամուր ռազմաքաղաքացիական հարաբերությունները երաշխավորում են նաև զինված ուժերի արհեստավարժության և արդյունավետության աճը։ Պաշտպանության ոլորտում ռազմական և քաղաքացիական խորագիտակության միատեղումը և ճիշտ հավասարակշռումն ապահովում են արդիական նոր գաղափարների, լուծումների և մեխանիզմների ներդրումը ռազմական ոլորտում, և դրանք հիմնականում պահանջում են քաղաքացիական մարդուն հարիր քննական մտածելակերպ, կրթություն և բազմագիտակություն։ Նոր գաղափարները տեղայնացնում և հղկում են համակարգային մտածողությամբ և դոկտրինալ կարգապահությամբ օժտված մարդիկ, և նման մարդիկ շատ են զինվորականության շարքերում։ Այսինքն՝ բանակին վերաբերող բոլոր հարցերում մեր նպատակն է ապահովել զինվորականների և քաղաքացիական մասնագետների լիարժեք համագործակցությունը։

Պետք չէ նաև մոռանալ, որ քանի դեռ պարտադիր ժամկետային ծառայությունը օրենսդրական պահանջ է, զինված ուժերում իր երկրորդ կյանքի մկրտությունն է ստանում Հայաստանի երիտասարդությունը՝ առնվազն երկու տարի ապրելով ու գործելով դժվարին և պահանջկոտ միջավայրում, սեփական աչքերով դեմ հանդիման տեսնելով թշնամուն, հասկանալով՝ ինչ կլիներ, եթե իրենք կանգնած չլինեին սահմանին։ Բոլորս պետք է օգնենք մեր երիտասարդներին պահպանելու այն համոզմունքը, որ այդ երկու տարին իրենց համար կորած ժամանակահատված չէ, այլ նախապատրաստություն` հաղթահարելու հետագա կյանքի խոչընդոտները, որի համար մոտ ապագայում մենք զինծառայողների առօրյան հագեցնելու ենք կրթական և մարզական նոր միջոցառումներով՝ խրախուսելով ինչպես անհատական ինքնապատրաստությունը, այնպես էլ խմբային փոխօգնությունը՝ ժամանակ չթողնելով անիմաստ միջանձնային կոնֆլիկտների ու այլ դատարկաբանությունների համար։

Մեր ուշադրության կենտրոնում են նաև համաշխարհային ռազմարվեստի զարգացման միտումները, այն գործոնները, որոնք նորովի և արդիական պահանջներին համահունչ վերանայում են ռազմագիտության դասական մոտեցումները: Մենք տեսնում և ուսումնասիրում ենք, թե ինչպես է մշակվում և մեզանից աշխարհագրորեն ոչ շատ հեռու՝ կոնֆլիկտային գոտիներում գործնականորեն փորձարկվում պատերազմավարման ռազմաքաղաքացիական «խելացի» գործիքակազմ՝ նոր, տեխնոլոգիապես հագեցած, մահաբեր և ոչ մահաբեր զինատեսակների, կառավարման և մարտավարական նոր մոտեցումների, ոչ պետական ռազմական կազմակերպությունների, ինչպես նաև՝ մինչև վերջերս որպես արդպիսիք ռազմական չընկալվող տնտեսական, քաղաքական, տեղեկատվական և այլ տեխնոլոգիաների կիրառմամբ: Մենք ավելի ու ավելի ենք հեռանում դասական պատերազմ վարելու մարտավարությունից և օպերատիվ արվեստից: Մասնավորապես՝ տեսնում ենք, որ.

– բարձրտեխնոլոգիական, հեռահար և գերճշգրիտ զինատեսակների կիրառման արդյունքում ռազմական գործողությունները դառնում են ոչ կոնտակտային, իսկ կենդանի ուժի կորուստը՝ կրիտիկական: Հասարակությունը խիստ ցավագին է արձագանքում մարդկային կորուստներին անգամ հաղթանակի դեպքում,

– բոլոր օղակներում որոշիչ է դառնում ճիշտ պահին արագ և առաջանցիկ որոշում կայացնելն ու գործողություն կատարելը, որի համար ստորաբաժանումներից պահանջվում է բավարար շարժունակություն և ճկուն հրամանատրում: Ժամանակակից տեխնոլոգիաների առկայության պայմաններում մեծ և ստատիկ ստորաբաժանումները հեշտությամբ թիրախավորվում են, միևնույն ժամանակ, փոքր ստորաբաժանումները, ճիշտ պահին և իրական ժամանակում ունենալով լիարժեք օպերատիվ տեղեկատվություն, կարողանում են հաջողությամբ լուծել բարդ խնդիրներ,

– հակառակորդին «անմիջական գործողության միջոցով» խոցող և չեզոքացնող, այսպես կոչված՝ մարտական զորատեսակները, համակարգերը և զինատեսակները, տասնամյակներ տևած մրցակցության արդյունքում դարձել են բազմաֆունկցիոնալ, տարաշարժուն և խելացի: Զորատեսակների և միջոցների (հրթիռահրետանային, ՀՕՊ, ՌԷՊ, ինժեներական) մարտական խնդրի կատարման համար ոչ միայն մարդկային ուժը և կառավարման համակարգը, այլև զինատեսակները պետք է ունենան բավարար կենսունակություն՝ չխոցվելու, բազմաֆունկցիոնալություն՝ միաժամանակ տարբեր խնդիրներ կատարելու և շարժունակություն՝ անմիջական մարտական խնդիր կատարող ստորաբաժանման գործողություններն ապահովելու համար,

– ռազմական տեխնոլոգիաները դառնում են ավելի մատչելի, և հաղթանակի գրավականը ոչ միայն դրանց քանակով հակառակորդին գերազանցելն է, այլև առաջին հերթին դրանց ամբողջական, խելացի և նպատակային կիրառման ունակությունը: Պատերազմավարման գործում ռազմական «ուժին» համահավասար կարևորվում է ռազմական «միտքը»,

– ժամանակակից տեխնոլոգիաները գրեթե անխուսափելի կամ առնվազն խիստ հավանական են դարձնում ռազմական գործողությունների ժամանակ կապի ու տարբեր տեսակի մատակարարումների խափանումները, ճանապարհների ու զորաշարժերի վերահսկելիությունը, ընդ որում՝ և´ ժամանակի, և´ խոցելիության տեսանկյունից, տեսադիտարկման և հետախուզության այլ հնարավորությունները մարտական գործողությունների ընթացքում գրեթե բացառում են հանկարծակիության ու ծածուկության գործոնները: Այս պայմաններում մարտական խնդիրների կատարման համար ստորաբաժանումների ինքնաբավությունը՝ ինքնուրույն ռազմական խնդիր լուծելու կարողությունը, որոշիչ է դառնում,

– ժամանակակից պատերազմները չեն սահմանափակվում ռազմական գործողությունների վարմամբ և չեն ավարտվում մարտի դաշտում տարած հաղթանակով: Պատերազմավարման ոչ ռազմական գործիքներն այնքան բազմազան են, որ պատերազմի թատերաբեմը հավասարապես տեղափոխվել է քաղաքական, դիվանագիտական, տնտեսական, տեղեկատվատեխնոլոգիական, քարոզչական, հասարակական և բարոյահոգեբանական հարթություններ:

Ռազմարվեստի զարգացման գլոբալ միտումներին հետևելուց առավել բարդ է զինված ուժերի զարգացման ապահովումն այդ միտումներին համահունչ, համապատասխանեցումը պատերազմի վարման փոփոխվող պահանջներին: Որքան էլ դյուրին թվա փոփոխվելու և ժամանակակից պայմաններին ադապտացվելու խնդիրը, ռազմական ոլորտում շարունակական փոփոխությունների ապահովումը բավականին բարդ է, քանի որ պահանջում է ոչ միայն համապատասխան գիտակրթական ներուժ, այլև մեծ ռեսուրսներ, և ամենակարևորը՝ ներդրման խելացի ընթացակարգեր և ճկուն ու շրջահայաց զինվորական անձնակազմ: Այս առումով առկա է մեկ կարևոր հանգամանք, որը չենք կարող հաշվի չառնել. եթե որոշ բանակներում այն թույլատրելի է, նույնիսկ` խրախուսելի, ապա մենք իրավունք չունենք գնալու այնպիսի փորձարկումների ու նորամուծությունների, որոնք կպարունակեն մեր պաշտպանունակությունը և բանակի մարտունակությունը թեկուզ ժամանակավորապես խաթարող ռիսկեր: Մյուս կողմից, սակայն, ռազմական բնույթի սպառնալիքները չեզոքացնելու համար մենք առավել ևս իրավունք չունենք ապավինելու դրանց չհամապատասխանող, ավելին` տասնամյակների վաղեմություն ունեցող գիտելիքներին, փորձին, ռազմավարություններին, կառավարման ընթացակարգերին, կանոնադրություններին ու զինատեսակներին. դրանք ակնհայտորեն հնացած են և առաջիկայում կարող են առավել վտանգավոր դառնալ մեր պաշտպանունակության համար: Անվտանգության և պատերազմի վարման արագ փոփոխվող միջավայրում մենք պետք է ունենանք առկա և հավանական ռազմական բնույթի սպառնալիքները կանխատեսելու, գնահատելու, կանխելու, զսպելու և, ի վերջո, չեզոքացնելու այդ միջավայրին համահունչ և նույնիսկ առաջանցիկ զարգացող կարողություններ: Ուստի, մեզ համար կարևոր է ստանալ ոչ միայն արդիական ռազմական գիտելիքներ, որոնք ժամանակի ընթացքում հնանալու են, այլև ներդնել «մշտապես սովորելու» և փոփոխվող անվտանգության միջավայրին ադապտացվելու ճկուն ընթացակարգեր:

Այդ խնդրի լուծման համար խիստ անհրաժեշտ է բանակում նախաձեռնողական մշակույթի արմատավորումը: Մեր երկրի ռազմաքաղաքական, ռազմատնտեսական, ռազմատեխնիկական և բուն ռազմական խնդիրները լուծելու համար մենք իրավունք չունենք լինելու միայն արձագանքողի դերում՝ լինի անդադար հրադադարի ռեժիմի խախտումներին, մշտապես պաշտպանությանը նախապատրաստվելու, թե շարունակաբար այս կամ այն ռազմատենչ հայտարարություններին արձագանքելու դեպքում. դա պարտության ճանապարհ է: Մենք պետք է լինենք նախաձեռնող և այս ուղղությամբ արդեն իսկ զգալի աշխատանքներ ենք կատարել. համապատասխան տեխնիկական միջոցների և նոր մարտավարության ներդրմամբ փոխել ենք մարտական հերթապահության կազմակերպման և հրադադարի ռեժիմը պարտադրելու և վերահսկելու տրամաբանությունը՝ ուղղակի կանխարգելելով ռեժիմի խախտումների հիմնական մասը, մեր մարտական պատրաստությունը չի կենտրոնանում միայն պաշտպանության կազմակերպման վրա, այլ նոր՝ հարձակողական և գրոհային ստորաբաժանումների ստեղծմամբ հղկում է կանխարգելիչ գործողություններ կատարելու մարտավարությունը, իսկ մեր ռազմադիվանագիտական լեզուն չհանդուրժող է մեզ ուղղված սպառնալիքների հանդեպ:

Այնուամենայնիվ, զինվորական մշակույթում նախաձեռնողականության արմատավորումը բավականին բարդ գործընթաց է, քանի որ չի կարող ինքնին խրախուսվել, ինչպես քաղաքացիական կյանքում: Դա պայմանավորված է բանակում գործող այնպիսի ընթացակարգերով, ինչպիսիք են հրամանատարական ուղղահայացը, միանձնյա ղեկավարման սկզբունքը, կարգապահության և հրամաններն անվերապահորեն կատարելու հստակ պահանջը, ի վերջո, այդ սկզբունքներով անձնակազմի ստացած կրթությունը և ծառայության փորձը: Ուստի, զինված ուժերում նախաձեռնողականությունը կարող է լավագույնս դրսևորվել ճկուն հրամանատրման և առաջնորդության սկզբունքների ամրապնդման, համապատասխանաբար՝ մարտական կանոնադրությունների դրույթների կատարման, որոշումների կայացման և զեկուցման մեխանիզմների հղկման, մարտական պատրաստության, բարոյահոգեբանական ապահովման և ռազմական կրթության պահանջների վերանայման, ինչպես նաև վերազինման, մարտավարության և օպերատիվ արվեստի վերանայման միջոցով: Իսկ այստեղ մենք դեռևս ունենք շատ անելիքներ:

Պաշտպանության համակարգի տարբեր ոլորտներում արձանագրված առաջընթացին լավագույն կիրառականություն հաղորդելու նպատակով կարևոր եմ համարում դրանք կապող օղակների ամրապնդումը։ Մենք միշտ ունենք այն համոզմունքը, որ պաշտպանությունը համակարգ է, և մի օղակի թերացումը բացասաբար է անդրադառնում այլ օղակների վրա։ Միևնույն ժամանակ, մի օղակի զարգացումը բազմապատկող դրական ազդեցություն է ունենում մնացած բոլոր օղակների վրա։ Այս տրամաբանությամբ առաջիկայում մեր մոտեցումն է լինելու, հենվելով կայացած օղակների վրա՝ ազդակ հաղորդել մյուս օղակներին, իսկ ձախողված օղակները «ստերիլացնել» և  վերակառուցել զրոյից կամ ենթարկել արմատական փոփոխությունների։

Ինչ վերաբերում է գիտական ու տեխնիկական առաջընթացին, ապա ռազմական ոլորտին վերաբերող նոր տեխնոլոգիական մարտահրավերների մասին բարձրաձայնում են առաջին հերթին սպաները և նորարարության խնդիր սահմանում մեր գիտնականների ու արդյունաբերողների համար։ Մարտական պայմաններում ծագած պահանջների տեխնոլոգիական լուծումները մեծ ներուժ ունեն լինելու մրցունակ նաև համաշխարհային մակարդակում, և այս առումով ապագայում ակնկալում ենք յուրահատուկ հայրենական ռազմական արտադրանք։

Հարգելի´ գործընկերներ

Մենք կանգնած ենք պաշտպանության պլանավորման ամենակարևոր փուլի՝ պաշտպանության ռազմավարական վերանայման հերթական գործընթացի նախաշեմին:  Դա միջգերատեսչական գործընթաց է, որը պետք է հնարավորություն ընձեռի մի կողմից անվտանգության միջավայրի և սպառնալիքների, մյուս կողմից՝ մեզ համար մատչելի մարդկային ու նյութական ռեսուրսների ներդաշնակեցման և համակողմանի ու երկարաժամկետ գնահատման հիման վրա ապահովելու պաշտպանության համակարգի հեռանկարային զարգացումը` ներառյալ զինված ուժերի ռազմական կարողությունները, ուժերն ու միջոցները և դրանց գործադրման հայեցակարգերը:

Պաշտպանության ռազմավարական վերանայման ընթացքում՝

– կբացահայտվեն, համակողմանիորեն կգնահատվեն և ըստ առաջնահերթության կդասակարգվեն անվտանգության, առաջին հերթին՝ ռազմական անվտանգության առջև ծառացած սպառնալիքները,

– դրանց հիման վրա կմշակվեն անվտանգության միջավայրի զարգացման սցենարներ, որոնք հնարավորություն կընձեռեն դիտարկելու իրավիճակի զարգացման այլընտրանքային տարբերակները և ձևավորելու ռազմավարական պլանավորման նկատառումներ,

– ռազմավարական պլանավորման նկատառումների հիման վրա կսահմանվեն այն ռազմական խնդիրներն ու կարողությունները, որոնք անհրաժեշտ են վերոնշյալ սցենարների դեպքում ռազմական սպառնալիքների չեզոքացման համար,

– ռազմական խնդիրների ու կարողությունների սահմանումը հնարավորություն կընձեռի բացահայտելու առկա և անհրաժեշտ ուժերի, ռեսուրսների և կարողությունների քանակական և որակական անհամապատասխանությունները` դրանք լրացնելու կամ շտկելու, իսկ անհնարինության դեպքում` այլընտրանքային լուծումներ գտնելու համար,

– առկա (հասանելի) և անհրաժեշտ ուժերի և կարողությունների (նկատառվում են ՀՀ ԶՈՒ կառուցվածքը, կառավարման և կիրառման, մարտական պատրաստության և պատրաստականության, սպառազինության, ռազմական կրթության համակարգերը, ենթակառուցվածքները, նյութատեխնիկական միջոցները, անձնակազմը, նրա առողջական ու բարոյահոգեբանական վիճակը, ռազմարդյունաբերական ու գիտական/տեխնոլոգիական ներուժը և այլն) վերլուծությունը կբացահայտի փոփոխությունների անհրաժեշտությունն ու դրանց ծավալները, որոնց հիման վրա կվերլուծվեն նոր կարողությունների ձևավորման առաջնահերթությունները (քանի որ պահանջները միշտ գերազանցում են ռեսուրսներին), դրանց արժեքային արդյունավետությունը, առկա կարողությունների օպտիմալացման փոխզիջումային տարբերակները, կգնահատվեն ռիսկերը,

-արդյունքում` կմշակվեն ՀՀ զինված ուժերի զարգացումը կանոնակարգող ռազմավարական նշանակության պլանավորման փաստաթղթերը, որոնց իրականացումը տարբեր սցենարների զարգացման դեպքում կերաշխավորի ՀՀ անվտանգության առջև ծառացած սպառնալիքների չեզոքացումը` դրա համար պլանավորելով անհրաժեշտ և ՀՀ ազգային ներուժին համապատասխանող ռեսուրսներ:

Պաշտպանության ռազմավարական վերանայումը կտա այն հարցերի հիմնա­վորված պատասխանները, թե՝ տեսանելի հեռանկարում Հայաստանի ռազմական անվտանգությունը երաշխավորելու համար ինչպիսի՞ն պետք է լինեն զինված ուժերի.

• պլանավորման և կառավարման համակարգը,
• կազմն ու կառուցվածքը՝ ստորաբաժանումները, դրանց տեղակայումը և այլն,
• կարողությունները՝ ուժերն ու միջոցները,
• կիրառման ռազմավարությունը՝ պատերազմի վարման ձևերն ու եղանակները,
• ռազմակրթական և ուսումնավարժական համակարգը,
• և ամենակարևորը՝ պահանջվող ռեսուրսները՝ մարդկային, նյութատեխնիկական և այլն:

Պաշտպանության ռազմավարական վերանայումը փակ ու երկարատև գործընթաց է, և դրա ամբողջական արդյունքները հրապարակման ենթակա չեն: Այնուամենայնիվ, գործընթացի ավարտից հետո՝ մոտավորապես երկու տարի անց, ընդհանրական ձևով և թույլատրելիության սահմաններում մենք դրանք կհրապարակենք՝ որպես հանրային իրազեկման փաստաթուղթ:

Սակայն մինչև պաշտպանության ռազմավարական վերանայման արդյունքների մշակումը, այսինքն՝ առաջիկա երկու տարիների համար մենք պետք է ունենանք պաշտպանության ոլորտի զարգացման որոշակի ուղենիշներ՝ հաշվի առնելով մեր անցած ճանապարհը և ապագային ուղղված մեր առաջնահերթությունները:

Այսպիսով` մեր պաշտպանունակության ամրապնդման և բանակի զարգացման առաջիկա երկամյա ժամանակահատվածի համար առնվազն մի քանի ուղղություններով կարող ենք յուրաքանչյուրիս և բոլորիս համար ուղենշել զինծառայողի անհատական մարտունակության հետևյալ գործոնները և պաշտպանական քաղաքականության հետևյալ հավաքական ջանքերը.

1. Կառավարման ուղղությամբ

Անհատական մարտունակության գործոնը. յուրաքանչյուր օղակում հրաման ստանալիս և կատարելիս զինծառայողը պետք է վստահ լինի, որ այն համակողմանիորեն գնահատված և հաշվարկված է, որ այն ստանում է ճիշտ պահին ու ժամանակին, և այն համապատասխանում է իր մարտական կարողություններին:

Հավաքական ջանքերը. մենք զորավարժությունների միջոցով փորձարկել և գործարկել ենք խաղաղ և ռազմական դրության ժամանակ Վարչապետ – Կառավարություն – Պաշտպանության նախարար – ԶՈՒ գլխավոր շտաբի պետ ղեկավարման արդյունավետ ընթացակարգեր: Վերանայելով պաշտպանության նախարարության, զինված ուժերի գլխավոր շտաբի և զինված ուժերի կառուցվածքն ու կանոնադրությունները, մենք բավականաչափ հղկել ենք զինված ուժերի ռազմավարական կառավարման համակարգը՝ այն ավելի արձագանքող և հստակ դարձնելու համար: Միաժամանակ, մենք ներդնում ենք զորքերի կառավարման էլեկտրոնային համակարգեր, որոնք ունեն ժամանակակից պահանջները բավարարող տեխնոլոգիական հագեցվածություն, կենսունակություն ու վերականգնելիություն:

Կառավարման ուղղությամբ մեր վերջնանպատակը պետք է լինի հասնելու լիարժեք թվային կառավարման ավտոմատացված համակարգի ներդրմանը: Ընդ որում` մի կողմից` մենք պետք է մեր կառավարման համակարգը համապատասխանեցնենք թվային տեխնոլոգիաների արագ զարգացումներին, մյուս կողմից՝ ապահովենք դրանց կիբերպաշտպանության հուսալի մակարդակ: Մենք պետք է հաշվի առնենք այն հանգամանքը, որ այսօր արդեն քաղաքացիական առօրյա կյանքում, ինչպես նաև տեխնոլոգիապես հագեցած բանակներում էլեկտրոնային կառավարման բոլոր գործիքները դարձել են «խելացի», ավելին՝ արհեստական բանականության կիրառման շնորհիվ դրանք ձեռք են բերում «ինքնուրույն սովորելու» կարողություն: Չեմ բացառում, որ կգա այն ժամանակը, երբ ռազմական գործողությունների կառավարման գործում կվերանա կառավարման կետերի և թվային կապուղիների անհրաժեշտությունը, այլ հրամանատարության միասնական մտահղացման վրա կառուցված ալգորիթմները ռազմական գործողությունների տարբեր փուլերում և իրավիճակներում գործող ստորաբաժանումներին ինքնուրույն կտան այդ մտահղացումից բխող և իրավիճակի ամբողջական վերլուծության վրա հիմնված առավել օպտիմալ լուծումներ՝ բացառելով մարդկային գործոնից կախված այս կամ այն հավանական բացթողումները: Ուստի, թվային կառավարման ավտոմատացված համակարգի ներդրումն այլընտրանք չունի՝ լինի դա զորքերի ղեկավարման, ապահովման, թե պատրաստության ոլորտներում:

Զորքերի ղեկավարման ուղղությամբ այդ համակարգը պետք է ունակ լինի ապահովելու կառավարման «վերահսկելի ապակենտրոնացումը», հետևաբար՝ կառավարման կետերի շարժունակությունն ու տարաբաշխվածությունը: Զորքերում «Հրամանատրում առաջադրանքի միջոցով» սկզբունքի կիրառման և ըստ այդմ` որոշումների կայացման պատվիրակման պայմաններում կառավարման այդ մոդելը հնարավորություն կընձեռի ունենալու տարատեղված, ինքնաբավ և միասնական մտահղացման շրջանակներում ինքնուրույն մարտական գործողություններ վարելու ունակ ստորաբաժանումներ: Կարծում եմ՝ ավելորդ չի լինի նշել, որ ժամանակակից ռազմական գործողությունների, առավել ևս՝ ապակենտրոնացված և միասնական մտահղացման շրջանակներում ինքնուրույն մարտական գործողություններ վարելու ունակ ստորաբաժանումների կառավարման համար անհրաժեշտ է ունենալ իրավիճակի և դրա դինամիկ զարգացման ամբողջական պատկերը, և առավել կարևոր է, որ արագ և առաջանցիկ որոշումները հիմնված լինեն իրական ժամանակում ստացվող տվյալների վրա: Հետևաբար, արդյունավետ կառավարման համակարգը պետք է ապահովված լինի նույնքան արդյունավետ հետախուզական համակարգով:

Զորքերի ապահովման ուղղությամբ թվային կառավարման ավտոմատացված համակարգերի ներդրումը կմեծացնի ապահովման արդյունավետությունը, վերահսկելիությունը և այդպիսով կնվազեցնի կոռուպցիոն ռիսկերը: Ընդ որում, եթե մասնավոր բիզնեսը վաղուց անցել է ապրանքների և ծառայությունների պահեստավորման, մատակարարման և հաշվառման, ինչպես նաև անձնակազմի հաշվառման էլեկտրոնային համակարգերի, բանակում դրա ամբողջական կիրառման բացակայությունն ուղղակի անթույլատրելի է:

Ինչ վերաբերում է պատրաստությանը, ապա կառավարման ավտոմատացված համակարգերը պետք է ներառեն ինչպես մարտական գործողությունների նմանակման, մոդելավորման, խաղարկման վարժասարքեր՝ հիմնված իրական ուժերի և միջոցների, կոորդինատների և տեղանքների վրա, այնպես էլ ստորաբաժանումների և անձնակազմի էլեկտրոնային գնահատման ծրագրեր, որոնք կնվազեցնեն գնահատման գործընթացում սուբյեկտիվության գործոնը և ցույց կտան ստորաբաժանումների օպտիմալ պատրաստության աստիճանը՝ վերլուծելով բոլոր սխալներն ու բացթողումները:

2. Վերազինման ուղղությամբ

Անհատական մարտունակության գործոնը. յուրաքանչյուր զինծառայող պետք է վստահ լինի, որ հակառակորդից ավելի լավ է սպառազինված և պատրաստված, իր զենքն ավելի դիպուկ է և հեռահար, իր սպառազինությունը բավարար է մարտական խնդիրը լուծելու համար, և յուրաքանչյուր պահի կստանա անհրաժեշտ մարտական աջակցություն:

Հավաքական ջանքերը. արդեն մեկնարկել է զինված ուժերի լայնածավալ վերազինման գործընթացը՝ սկսած հրաձգային զենքերից մինչև հեռահար հրթիռային համակարգեր և մարտական բազմաֆունկցիոնալ ավիացիա: Սակայն, մենք ճանապարհի սկզբին ենք: Զինված ուժերի վերազինումը մի քանի նպատակ է հետապնդում: Առաջինը՝ այնպիսի ռազմական ներուժի ձևավորումն է, որը ոչ միայն կզսպի հակառակորդի ռևանշիստական նկրտումները և զերծ կպահի լայնածավալ ռազմական գործողություններ սկսելու գայթակղությունից, այլև այդ գայթակղության դեպքում նրան արագորեն կզրկի պատերազմավարման կարողություններից: Այդ ներուժը կոչված է նաև Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտության բանակցային գործընթացից դուրս մղելու վերջնագրերի, նախապայմանների և սպառնալիքների բառապաշարը: Երկրորդը՝ վերազինումը նպատակաուղղված է զինված ուժերի ստորաբաժանումները այնպիսի շարժունակ, ժամանակակից և գերճշգրիտ զինատեսակներով համալրելուն, որոնք կգործեն ավտոմատ կառավարման տիրույթում և կապահովեն ստորաբաժանումների ապակենտրոնացված ինքնուրույն գործողությունները: Շեշտադրելով որակական, այլ ոչ թե քանակական ցուցանիշները` վերազինման արդյունքում ձեռք բերվող սպառազինության և ռազմական տեխնիկայի տեսակները պետք է գերազանցեն արդեն իսկ առկա և փոխարինվող ՍՌՏ-ի տեսակներին` կրակային հզորության ու ճշգրտության, շարժունակության, պաշտպանվածության և արագ արձագանքման իրենց հնարավորություններով: Երրորդը՝ վերազինումը նպատակ է հետապնդում հասնելու ՍՌՏ-ի առավել երկարաժամկետ և դյուրին՝ պակաս մարդկային ռեսուրսներ պահանջող և մարդկային գործոնից նվազագույն կախում ունեցող շահագործման, սպասարկման ու կիրառման, դրա արդյունքում՝ ռեսուրսների արդյունավետ օգտագործման: Եվ չորրորդը՝ վերազինումը նպատակ է հետապնդում հասանելի ռեսուրսների առավել արդյունավետ կիրառմամբ մարտական գործողությունների վարման տարբեր տիրույթներում հասնելու հավանական հակառակորդի նկատմամբ ակնհայտ գերազանցության և չեզոքացնելու այլ ուղղությամբ առկա ռիսկերը: Օրինակ` 4+ սերնդի բազմաֆունկցիոնալ ավիացիայի ստեղծման նպատակն է ստանձնել նախաձեռնությունը «օդ-օդ» և «օդ-ցամաք» տիրույթներում, տարբեր բարձրությունների և խորությունների վրա գործող գերզգայուն ՀՕՊ համակարգերի համալրման նպատակն է թիրախավորել և չեզոքացնել օդային հարձակման բոլոր հավանական միջոցները՝ ցածր բարձրությունների վրա թռչող և ամենափոքր թիրախներից մինչև օդատիեզերական տիրույթում գործողները և այսպես շարունակ:

3. Զինծառայողների համակողմանի ապահովման ուղղությամբ

Անհատական մարտունակության գործոնը. յուրաքանչյուր զինծառայող պետք է իրեն առավել քան ապահով զգա ինչպես մարտադաշտում, այնպես էլ առօրյայում: Նա պետք է լիովին բավարարված լինի իր հանդերձանքի ու սննդի որակով և վստահ լինի, որ հակառակորդից ավելի դիմադրողունակ է, իսկ մարտի մեջ մտնելիս պետք է համոզված լինի, որ վիրավորվելու դեպքում չի մնա մարտադաշտում, այլ անմիջապես կտարհանվի և որակյալ բուժօգնություն կստանա, լիովին կվերականգնվի:

Հավաքական ջանքերը. այսօր զինծառայողների համակողմանի որակյալ ապահովումը մեր առաջնահերթ խնդիրներից է: Պաշտպանության նախարարությունը որդեգրել է ապահովման մի շարք ծառայությունների արտապատվիրակման քաղաքականություն՝ նպատակ ունենալով ծառայությունների որակի կտրուկ բարձրացումը և կոռուպցիոն երևույթների բացառումը: Այդ քաղաքականության հաջողված արդյունքներից է սննդի ապահովման ծառայությունների մասնավորեցումը, որը մինչև 2020 թվականի տարեվերջ պետք է գործի զորքերի մշտական տեղակայման բոլոր վայրերում: Բարձրացվել են նաև իրային ապահովման միջոցների (համազգեստ, ներքնազգեստ, հիգիենայի պարագաներ) որակական չափորոշիչները: Սակայն, սա միայն սկիզբն է: Մենք պետք է կենտրոնանանք ոչ միայն մշտական տեղակայման, այլև մարտական հերթապահության կրման կենցաղային և հիգիենիկ պայմանների, ինչպես նաև սննդի ապահովման որակի կտրուկ բարելավման վրա: Արդեն իսկ մեկնարկել են մարտական բոլոր հենակետերը հոսող ջրով և էլեկտրաէներգիայով ապահովման ծրագրերը, սննդի ապահովման համար քննարկվում են մի շարք նորամուծություններ:

Առավել կարևոր ուղղություն է բժշկական և հիգիենիկ ապահովման խնդիրը: Մարտի դաշտում առաջին բուժօգնություն ցուցաբերելուց մինչև հոսպիտալային օղակում որակյալ բուժում ստանալու բավարար բժշկական կարողությունների ձևավորմանը զուգահեռ՝ մենք պետք է կենտրոնանանք ծառայության ընթացքում զինծառայողների հանրային առողջության և համավարակների կանխարգելման ընթացակարգերի վերանայմանը: Սա առավել բարդ գործընթաց է, քանի որ, ի տարբերություն քաղաքացիական կյանքի, զինվորական ծառայությունը պահանջում է առանձնահատուկ սանիտարահիգիենիկ ընթացակարգերի ներդրում: Ընդհանուր առմամբ, բժշկական ապահովման առումով կառավարման օպտիմալացման, համապատասխան սարքավորումներով համալրման, անձնակազմի վերապատրաստման և բժշկական ծառայությունների մատուցման այլընտրանքային հնարավորությունների ստեղծման անհրաժեշտություն ունի նաև հոսպիտալային օղակը, ընդհուպ՝ նոր սկզբունքներով ժամանակակից զինվորական հոսպիտալի կառուցումը:

Սոցիալական ապահովման համակարգի արդիականացումը ևս առաջիկայում պետք է լինի մեր ուշադրության կենտրոնում: Մենք արդեն իսկ ունենք բավականին շոշափելի ձեռքբերումներ. բարձրացվել են զինծառայողների դրամական բավարարման չափերը, տարբեր տեսակի հավելավճարներն ու փոխհատուցումները (արձակուրդների, ճանապարհածախսերի փոխհատուցումներ, ծառայության տարբեր տեսակների հավելավճարներ և այլն), բնակարանային ապահովման ուղղությամբ առկա է լուրջ առաջխաղացում, մեկնարկել է հիփոթեքային վարկավորման ծրագիրը, զինծառայողների ապահովագրության հիմնադրամն արդեն իսկ հատուցումներ է տրամադրում 2008թ. ի վեր զոհված և հաշմանդամ դարձած զինծառայողների և նրանց ընտանիքների անդամներին, և այդ գործընթացները շարունակվելու են: Սակայն, զինծառայողների պատշաճ սոցիալական ապահովման պայմանների ստեղծումն առաջիկայում նոր համակարգային լուծումներ է պահանջելու՝ սկսած սոցիալական ծառայությունների մատուցման «մեկ պատուհանի» ներդրումից մինչև քաղաքացիական կյանքին ադապտացման ծրագրերի մշակումը: Պետք է հաշվի առնել նաև այն օբյեկտիվ հանգամանքը, որ որքան էլ կատարելագործվեն զինծառայողների սոցիալական ապահովման ծրագրերը, դրանց իրականացման արդյունավետությունը կախված է տնտեսական աճի տեմպերից և պետության ֆինանսատնտեսական հնարավորություններից:

4. Անձնակազմի կառավարման ուղղությամբ

Անհատական մարտունակության գործոնը. յուրաքանչյուր զինծառայող պետք է համոզված լինի ծառայության ընթացքում իր առաջխաղացման արդար և մրցակցային, որակյալ կրթության շարունակական հնարավորությունների, ինչպես նաև ցանկացած պաշտոնում արժանավայել գնահատված լինելու հարցում, տիրապետի և պաշտպանի իր իրավունքները ցանկացած իրավիճակում և չմտահոգվի իր ու իր ընտանիքի սոցիալական ապահովության մասին:

Հավաքական ջանքերը. անձնակազմի կառավարումը լուրջ համակարգային վերափոխումների կարիք ունի, և նախորդ տարիներին կատարված աշխատանքներն անհրաժեշտ, սակայն ոչ բավարար հիմքեր են ստեղծել որակական համակարգային արդյունքներ արձանագրելու համար: Մասնավորապես՝ անձնակազմի համալրման ուղղությամբ զորակոչի արդարացի, թափանցիկ և ամբողջական իրականացման կողքին մենք ունենք պայմանագրային հիմունքներով որակյալ մասնագիտական ռեսուրսի ներգրավման խնդիր (խոսքը չի վերաբերում մասնագիտական զինվորական կրթություն ստացած արհեստավարժ անձնակազմին):

Ցավոք, չնայած բանակի հասարակական բարձր վարկանիշին, զինվորական ծառայության գրավչությունը շարունակում է ոչ բավարար մակարդակի մնալ, ինչը բացասաբար է ազդում նաև պրոֆեսիոնալ զինվորական անձնակազմի համալրման գործընթացի վրա: Բարձրագույն ռազմական կրթական հաստատություններ դիմորդների թվաքանակի նվազումը, բացի ընդունելության և ընտրության կարգի խստացման, ինչպես նաև դիմորդների թվաքանակի նվազման օբյեկտիվ հանգամանքներից, զինվորական ծառայության գրավչության ոչ բավարար մակարդակի արդյունք է: Այս խնդիրը լուծելու համար մենք պետք է մշակենք և ներդնենք զինծառայողի նոր կերպարը ամբողջացնող համալիր ծրագրեր, որոնք կներառեն զինծառայության պայմանների բարելավման, զինծառայողների պատշաճ սոցիալական ապահովության, որակյալ և շարունակական կրթություն ստանալու հնարավորություններ ապահովող, ինչպես նաև արժանիքների ու կրթական չափորոշիչների վրա հիմնված ծառայողական առաջխաղացման թափանցիկ ընթացակարգեր:

Անձնակազմի կառավարման ոլորտում մեր հիմնական խնդիրներից է բարոյահոգեբանական պատրաստվածության մակարդակի ու կարգապահության ամրապնդումը: Չնայած սպա-շարքային հարաբերություններում ոչ կանոնադրային հարաբերությունների նվազեցման ուղղությամբ կատարված զգալի աշխատանքին` հիմնականում շարքայինների միջանձնային հարաբերություններում, ցավոք, մեզ դեռևս չի հաջողվել հասնել քրեածին բարքերի իսպառ վերացմանը, դրա արդյունքում զինծառայողների արժանապատվության խոցման դեպքերի, ինքնավնասման և ինքնասպանության փորձերի կասեցմանը: Հաշվի առնելով այս խնդրի խորքային պատճառահետևանքային կապը և արդիականությունը՝ զինծառայողների շրջանում ոչ կանոնադրային հարաբերությունների ձևավորման հիմքերի, դրանց դրսևորման հետևանքով ծագող դեպքերի ուսումնասիրումը և վերջիններիս դեմ պայքարի արդյունավետությունը բարձրացնող համապարփակ լուծումների մշակումը ներառվել է միջգերատեսչական համագործակցության օրակարգում։ Զուգահեռաբար մենք պետք է շարունակենք զարգացնել ռազմական ոստիկանության համակարգը՝ որպես զինվորական ծառայության յուրօրինակ և անփոխարինելի տեսակ, ընդլայնելով նրա տեխնիկական, մասնագիտական և գործառնական կարողությունները:

Անձնակազմի կառավարման ոլորտի հաջորդ կարևոր ուղղությունը զինված ուժերում մարդու իրավունքների ապահովումն է: Պաշտպանության նախարարությունում գործող թեժ գծի, «Մարդու իրավունքների և բարեվարքության կենտրոնի», միջազգային գործընկերների հետ համատեղ իրականացվող տարբեր կրթական և իրազեկման ծրագրերի, «Մարդու իրավունքների պաշտպանի գրասենյակի» և հասարակական կազմակերպությունների համատեղ աշխատանքի շնորհիվ այս ուղղությամբ մենք նկատելի առաջընթաց ունենք: Ակնհայտ են նաև ձեռքբերումները զինված ուժերում կանանց, ազգային փոքրամասնությունների իրավունքների պաշտպանության գործում: Ամենակարևոր ձեռքբերումն այն է, որ ներդրված ընթացակարգերի արդյունքում մենք ձերբազատվել ենք մարդու իրավունքների խախտման դեպքերը կոծկելու կամ դրանք չկարևորելու արատավոր երևույթից: Այնուամենայնիվ, զինծառայողների իրավագիտակցությունը դեռևս բավարար մակարդակի վրա չէ, ինչը մեզանից շարունակական և համատեղ աշխատանք է պահանջում:

5. Միջազգային ինտեգրման ուղղությամբ

Անհատական մարտունակության գործոնը. յուրաքանչյուր զինծառայող իր մարտական խնդիրը կատարելիս, լինի Հայաստանի կամ Արցախի, թե մեր ռազմավարական հետաքրքրությունների աշխարհագրական այլ սահմաններում, պետք է լիովին ճանաչի իր դաշնակիցներին և հակառակորդներին, հստակ գիտակցի մեր ազգային շահերի հետ իր մարտական խնդրի ներդաշնակ կապը և ամբողջությամբ ընկալի իր առաքելության գաղափարական կողմը:

Հավաքական ջանքերը. մեր անվտանգությունը փոխկապակցված է տարածաշրջանային և միջազգային անվտանգության հետ և անմիջականորեն կրում է դրա ինչպես բացասական, այնպես էլ դրական ազդեցությունը: Ուստի, անվտանգության ապահովման գործում մեր հայացքը շատ ավելի ընդգրկուն է, քան մեր պետության սահմանները: Մեր արտաքին անվտանգային քաղաքականությունը կառուցելիս մենք «քաղաքական զգայարաններով» տեսնում ենք մեր բնական դաշնակիցներին և արհեստածին հակառակորդներին, մեր ռազմաքաղաքական հետաքրքրությունների շրջանակը կերտելիս մենք լավ ենք գիտակցում մեր աշխարհագրական դրությունը, ուստի, մեր բոլոր քաղաքական քայլերն ուղղված են ոչ միայն մեր ռազմաքաղաքական աշխարհագրությունն ամրապնդելու, այլև այն ընդլայնելու գործին: Դեռ ավելին, մեր ռազմաքաղաքական աշխարհագրության ընդլայնումը և անվտանգային ազգային ներուժի, ներառյալ՝ միջազգային դաշինքների շարունակական ամրապնդումը նոր հնարավորություններ են ընձեռում ոչ միայն մեր ազգային շահերի հաստատակամ առաջ մղման, այլև տարածաշրջանում անայլընտրանք բարեկամություն հաստատելու համար:

Ուստի, մենք շարունակելու ենք ռազմաքաղաքական դաշինքների և գործընկերությունների զարգացումը՝ հավաքական պաշտպանության գործուն մեխանիզմների կայացման, ռազմական և ռազմատեխնիկական համագործակցության բովանդակության և աշխարհագրության ընդլայնման, համակողմանի փորձի փոխանակման և անվտանգության լրացուցիչ երաշխիքների ձևավորման նպատակադրմամբ: Միջազգային համագործակցության և ինտեգրման գործում մենք առաջնորդվելու ենք մեր ազգային շահերով և ռազմաքաղաքական հետաքրքրություններով, հաշվի ենք առնելու մեր դաշնակիցների շահերը և նպաստելու

Ամրապնդելով մեր դաշնակիցների և գործընկերների հետ զինված ուժերի փոխգործունակության մակարդակը` մենք հետևողական ենք լինելու դաշնակցային պարտականությունների փոխադարձ կատարմանը և հետևելու ենք մեր միջազգային գործընկերային հանձնառություններին՝ նպաստելով մեր տարածաշրջանում և ռազմավարական հետաքրքրությունների աշխարհագրական տարբեր գոտիներում խաղաղության ու կայունության ամրապնդմանը:

Այդ նպատակով մենք պետք է շարունակենք մնալ որպես միջազգային անվտանգության գործում ներդրում կատարող հաստատակամ գործընկեր և ընդլայնել մեր ստորաբաժանումների մասնակցությունը միջազգային առաքելություններին, ակտիվորեն մասնակցել մեր, ինչպես նաև մեր դաշնակիցների և գործընկերների հետ հավաքական մարտական կարողություններն ընդլայնող զորավարժություններին և վարժանքներին:

Միաժամանակ, մենք պետք է շարունակենք ուսումնասիրել, վերլուծել և ըստ անհրաժեշտության փոխանակվել ռազմաքաղաքական զարգացումների շուրջ մեր տեսակետներով, առաջավոր փորձով, խորհրդատվական և փորձագիտական օժանդակությամբ, ինչպես նաև ռազմակրթական հնարավորություններով՝ զինված ուժերում կայացնելով «քաղված դասերի» ինստիտուտը:

Հարգելի´ հայրենակիցներ

Այս տեսլականը մշակվել է ոչ միայն իմ, այլև պաշտպանության նախարարության համակարգի քաղաքացիական ու զինվորական փորձառու մասնագետների գաղափարակից թիմի մասնակցությամբ:

Վստահ եմ, որ պետական համակարգի իմ բոլոր գործընկերների, պաշտպանության նախարարության համակարգի բոլոր աշխատակիցների, բանակի կողքին կանգնած հասարակական կազմակերպությունների, յուրաքանչյուր շահագրգիռ քաղաքացու և մեր միջազգային դաշնակիցների ու գործընկերների հետ զարգացնելու, մասնագիտորեն լրամշակելու և կյանքի ենք կոչելու տեսլականում ներկայացված գաղափարները: