Ներդրումների մասին՝ ոչինչ կամ ամեն ինչ
Դեռևս անցած տարվա վերջին՝ խոսելով ներդրումների մասին, էկոնոմիկայի նախարար Վահան Քերոբյանը հայտարարեց, թե 2022թ. ունենալու ենք ներդրումների շատ բարձր հոսք դեպի Հայաստան։ Այն բանից հետո, երբ օրերս պաշտոնական վիճակագրությունը հրապարակեց ներդրումների տարեկան ցուցանիշները, էկոնոմիկայի նախարարը շտապեց հաստատել իր հայտարարությունը։
«2022թ. օտարերկրյա ուղղակի ներդրումները Հայաստանի տնտեսությունում կազմել են 998,1 մլն դոլար` կազմելով ՀՆԱ 5,12 տոկոսը։
2021-ին այդ ցուցանիշը եղել է 366,4 մլն դոլար, կամ ՀՆԱ մոտ 2,5 տոկոսը»,- իր ֆեյսբուքյան էջում գրել էր էկոնոմիկայի նախարարը՝ տպավորություն ստեղծելով, որ աննախադեպ հաջողությունների են հասել, օտարերկրյա ուղղակի ներդրումները գրեթե 3 անգամ ավելացել են։
Իսկ թե իրականում ի՞նչ կա թաքնված այդ թվերի տակ, նախարարը խուսափել է բացահայտել։
Սա վաղուց սովորություն է դարձել պետական կառավարման համակարգում։ Նիկոլ Փաշինյանից սկսած, մյուս պաշտոնյաներով վերջացրած, նստած են հասարակության շրջանում կեղծ լավատեսություն սերմանելու գործի վրա։
Պաշտոնական վիճակագրությունն իսկապես արձանագրել է, որ անցած տարի օտարերկրյա ուղղակի ներդրումները Հայաստանում կազմել են 998,1 մլն դոլար։ Բայց այս ցուցանիշը շատ քիչ է ներդրումների վերաբերյալ իրական պատկերացում կազմելու համար։ Դրա համար կա մեկ այլ ոչ պակաս կարևոր ցուցանիշ, որը վերաբերում է ներդրումների զուտ հոսքերին։
Զուտ հոսքերը ստացումներից հանած մարումներն են։ Դա էլ ներդրումների հաշվեկշիռն է։
Անցած տարի օտարերկրյա ուղղակի ներդրումների զուտ հոսքերը Հայաստան կազմել են ընդամենը 49,7 մլն դոլար։ Դրանք նախորդ տարվանից գրեթե կիսով չափ ավելի են, բայց ինչպես տեսնում ենք, չնչին մեծություն են։
Իրական տնտեսության մեջ կատարված օտարերկրյա ուղղակի ներդրումների զուտ հոսքերը կազմել են շուրջ 182 մլրդ դրամ, ինչն այսօրվա փոխարժեքով համարժեք է 450 մլն դոլարի։ Անցած տարվա միջին տարեկանով, ավելի քիչ՝ գրեթե 400 մլն դոլար։ Սա 2021թ. ավելի է, բայց ընդամենը 53 մլրդ դրամով։
Պակաս կարևոր չէ այն, թե որտեղի՞ց են եկել և ո՞ւր են գնացել այդ գումարները, ինչքանո՞վ են նպաստել տնտեսության պոտենցիալի ավելացմանը։
Տնտեսության իրական հատվածում կատարված օտարերկրյա ուղղակի ներդրումների զուտ հոսքերի գրեթե 60 տոկոսը ստացվել է Ռուսաստանից՝ 182 մլրդ դրամից 108 միլիարդը։
Գրեթե 15,5 մլրդ դրամ եկել է Արգենտինայից, ևս 10,2 միլիարդ՝ Կիպրոսից։ Արգենտինյան ներդրումները՝ օդային տրանսպորտի, իսկ կիպրականը՝ էներգետիկայում են եղել։
Կանադայից ուղղակի ներդրումների զուտ հոսքն իրական տնտեսության մեջ կազմել է 8 միլիարդ, որն ամբողջությամբ գնացել է հանքագործական արդյունաբերության հարակից գործունեության մեջ։ Իտալիայից ստացվել է 6,6 միլիարդ, Ֆրանսիայից՝ 5 միլիարդ, Լյուքսեմբուրգից՝ գրեթե 4 միլիարդ, Վիրջինյան կղզիներից՝ 2,3 մլրդ դրամի ներդրումային զուտ հոսք։
Մնացածը մանր-մունր ներդրումներ են, որոնք ստացվել են տարբեր երկրներից։ Դրանք մեծ կշիռ չեն կազմում ուղղակի օտարերկրյա ներդրումներում։
Միացյալ Նահանգներից զուտ հոսքերը Հայաստանի իրական տնտեսության մեջ անցած տարի կազմել են ընդամենը 603 միլիոն, Գերմանիայից՝ 353 միլիոն, Միացյալ Թագավորության պարագայում հաշվեկշիռը նույնիսկ ավելի քան 1 միլիարդով բացասական է, ավելի քիչ եկել է, քան գնացել։
Ամենամեծը, ինչպես տեսնում ենք, Ռուսաստանի բաժինն է։ Այն Ռուսաստանի, որի հետ Հայաստանի քաղաքական հարաբերություններն այս իշխանության օրոք հայտնվել են վերջին տասնամյակների ամենացածր մակարդակում։
Ռուսաստանից եկած ներդրումները գնացել են տնտեսության երկու առանցքային ոլորտներ՝ հանքարդյունաբերություն և էներգետիկա։ Սրանք մեր տնտեսության այն ավանդական հատվածներ են, որոնք միշտ էլ հետաքրքիր են եղել դրսի ներդրողների համար։ Այս առումով այսօր էլ շատ բան չի փոխվել։ Ներդրողների հետաքրքրությունները Հայաստանի տնտեսության նկատմամբ շատ սահմանափակ ոլորտներում են։
Մետաղական հանքաքարի արդյունահանման մեջ կատարված օտարերկրյա ուղղակի ներդրումների զուտ հոսքերը կազմել են 46,7 մլրդ դրամ։ Եվս 8 միլիարդը եղել է հանքագործական արդյունաբերության հարակից գործունեության մեջ։
52 միլիարդի զուտ հոսքեր են գրանցվել էներգետիկայում։ Երրորդ ամենախոշոր հատվածը եղել է անշարժ գույքի հետ կապված գործունեությունը, որտեղ զուտ հոսքերն անցել են 30 մլրդ դրամից։ Չորրորդ ուղղությունն օդային տրանսպորտն է՝ 17 մլրդ դրամ զուտ հոսքերով։
Մետաղական հանքաքարի արդյունահանման մեջ կատարված ռուսական ներդրումների զուտ հոսքն անցած տարի կազմել է գրեթե 65 մլրդ դրամ, ինչը համարժեք է 150 մլն դոլարի։ Փոխարենը՝ նիդեռլանդական կապիտալն է դուրս եկել այստեղից՝ զուտ հոսքերը գրեթե 21,5 միլիարդով կրճատվել են։
Էներգետիկայում ստացված 52 մլրդ դրամ զուտ հոսքերի կեսից ավելին եղել է Ռուսաստանի բաժինը՝ ավելի քան 27 մլրդ դրամի կարգի։ Էներգետիկայում հետաքրքրություններ է ցուցաբերել նաև Կիպրոսը, որտեղից կատարված ուղղակի ներդրումների զուտ հոսքը գերազանցել է 10 միլիարդը։
Ռուսաստանի բաժինը բավական շոշափելի է եղել նաև անշարժ գույքի հետ կապված գործունեության մեջ։ 30 միլիարդ զուտ հոսքերից 16 միլիարդը ռուսական կապիտալն է։
Ավելի քան 17 միլիարդի զուտ ներդրում է կատարվել օդային տրանսպորտում, մեծ մասը՝ 15 միլիարդը, արգենտինյան ներդրումներ են։
Ներդրումների աշխարհագրությունը Հայաստանի տնտեսության իրական հատվածում սրանով հիմնականում ավարտվում է։ Այլ տեղերում հետաքրքրությունները մեծ չեն։ Եվ դա զարմանալի չէ, եթե հաշվի առնենք այն անվտանգային ծանր միջավայրը, որն առկա է Հայաստանում ներդրումների համար։
Նույն պաշտոնական վիճակագրության տվյալներն են վկայում, որ մեր տնտեսության մեջ օտարերկրյա ուղղակի ներդրումների մաքուր պաշարները գնալով նվազում են։ Եթե 2021թ. դրանք կազմել էին 1 տրիլիոն 950 մլրդ դրամ, ապա անցած տարի կազմել են 1 տրիլիոն 880 մլրդ դրամ։ Այլ կերպ, 70 միլիարդով կրճատվել են։
ՀԱԿՈԲ ՔՈՉԱՐՅԱՆ
