Անարժեք Հայաստան․ նիկոլիզմի հիմքը
Ցանկացած իշխանության որակի, արժեհամակարգի գնահատման կարևոր չափանիշերից մեկն այն է, թե արդյոք իշխանությունն առաջնորդվում է սկզբունքներո՞վ, արժեքներո՞վ, համոզմունքներո՞վ, թե՞ շահերով։
Այս հարցադրման պատասխանը գործող իշխանության ու հատկապես այն մարմնավորող Նիկոլ Փաշինյանի պարագայում առավել քան հստակ է՝ նրա ու իշխանության բոլոր գործողությունների հիմքում ընկած են շահերը, կեղտոտ շահերը՝ սկսած խմբային-քաղաքականից՝ մինչև նեղ անձնական։ 2018 թվականին իշխանության գալուց հետո Նիկոլ Փաշինյանը բազմաթիվ անգամներ ապացուցել է, որ հանուն այս կամ այն շահի բավարարման պատրաստ է ոտնահարել ցանկացած սկզբունք ու արժեք, համոզմունք ու գաղափար։ Օրինակները բազմաթիվ են ու բազմաբովանդակ՝ սկսած դատարանների շրջափակումից՝ մինչև հակասահմանադրական ճանապարհով Սահմանադրական դատարանում կատարված իշխանափոխություն, ակնհայտ կոռուպցիոն նպատակներով բանակի համար կասկածելի ու անպետք սպառազինության գնումից՝ մինչև 44-օրյա պատերազմի ընթացքում հասարակության մանիպուլյացիա ու խաբեություն։
Բոլոր այս և տասնյակ նմանատիպ օրինակներում Նիկոլ Փաշինյանը ցույց է տվել, որ հանուն տվյալ պահի շահի՝ պատրաստ է ոտնահարել սահմանադրականության, օրինականության, բարոյականության, ազնվության և բազմաթիվ այլ արժեքներ ու սկզբունքներ։ Դա արտահայտվել ու արտահայտվում է նրա՝ ինչպես ներքին, այնպես էլ՝ արտաքին քաղաքական գործունեության մեջ։ Հակառուսական տարրերից բաղկացած Նիկոլ Փաշինյանի իշխանությունը՝ իր գլխավորությամբ, պահի ու շահի թելադրանքով դարձավ Եվրասիական միության անխոնջ ջատագով՝ մոռանալով, որ անձամբ էր հեղինակել ԵԱՏՄ-ից Հայաստանի դուրս գալու նախաձեռնությունը, արևմտյան գրանտներով սնվող նույն այդ իշխանությունը կրկին պահի ու շահի թելադրանքով դարձավ մոլի ռուսամետ՝ մոռանալով սեփական անցյալն ու կենսագրությունը։
Այսինքն՝ և՛ ներքաղաքական կյանքում, և՛ արտաքին հարաբերություններում Նիկոլ Փաշինյանին առաջ մղող ու մոտիվացնող հիմնական ուժը շահն է և ոչ երբեք՝ արժեքը, համոզմունքը, սկզբունքը կամ գաղափարը։ Ընդ որում, անցած երեք տարիներին նա ապացուցել է, որ առանց ամոթի նշույլի անգամ անում է բոլոր այն կարգախոսների հակառակը, որոնք նրան բերել են իշխանության։
Թալանի ու կոռուպցիայի դեմ պայքարի լոզունգներով իշխանության եկած քայլարարները բյուջետային միջոցների թալանն ու մսխումը հասցրել են ինստիտուցիոնալիզացիայի այնպիսի մակարդակի, որ նախկինները կերազեին անգամ։ Պարգևավճարներ, «Հայաստան» հիմնադրամի միլիարդավոր դրամի նվիրատվություններ, մեկ անձից կատարվող հարյուրավոր գնումներ, փռված ասֆալտ ու բանակում լուսանկարված ելակ․․․
Սա այս իշխանությունների փողասիրության պահանջմունքի բավարարման միջոցների ամենևին ոչ ամբողջական ցանկն է։ Այս հարցում ևս նրանց առաջնորդել է միայն ու բացառապես շահը, որի բավարարման համար Նիկոլ Փաշինյանն ու նրա քաղաքական թիմ կոչվածը ոտնահարել են բոլոր հնարավոր սկզբունքներն ու արժեքները։
Հայաստանը, թերևս, երբեք չի ունեցել այնքան անսկզբունք ու այնքան անգաղափարական իշխանություն, որքան Նիկոլ Փաշինյանի իշխանությունն է․ նրա դավանած միակ անխախտ սկզբունքը որևէ սկզբունքի բացակայությունն է։
Այս արձանագրումների իմաստն ամենևին արդեն իսկ տեղի ունեցածի վերհուշը չէ։ Սա չափազանց կարևոր է նաև ներկայի ու հատկապես ապագայի համար, որովհետև այս իրողությունները հաշվի առնելով՝ կարելի է գրեթե անսխալ կանխատեսել Նիկոլ Փաշինյանի ու նրա իշխանության վարքագիծը նաև ապագայում։ Մասնավորապես, ստույգ կարելի է պատասխանել հարցին՝ արդյոք Նիկոլ Փաշինյանը կկեղծի՞ հնարավոր արտահերթ ընտրությունների արդյունքները, թե՞ ոչ։ Պատասխանը միանշանակ դրական է, ոչ միայն սովորական դրական, այլ գերադրական․ նա կկեղծի ընտրություններն անողոքաբար ու առանց աչք թարթելու, կկեղծի ոչ միայն այն պատճառով, որ չկեղծելու այլընտրանքը կարող է դառնալ ուղղիչ աշխատանքային գաղութը, այլ, որովհետև նա չի դավանում որևէ սկզբունքի ու առաջնորդվում է բացառապես տվյալ պահի շահի բավարարմամբ։
Իսկ եթե շահը պահանջում է կեղծել ոչ միայն ընտրությունների արդյունքները, այլ անգամ սեփական անուն-ազգանունն ու ստորագրությունը, նա պատրաստ է դրան։
Չկա ավելի վտանգավոր բան, քան սկզբունքներ չունեցող իշխանությունը, որովհետև սկզբունքներ ու արժեքներ չունեցողը չունի նաև ներքին արգելակներ, չունենալով արգելակներ՝ նա կանգ չի առնի անգամ ֆանտաստիկ թվացող քայլի առաջ, եթե դա կբավարարի նրա շահը։
Սա է հայկական իրականությունը, որից որևէ տեղ հնարավոր չէ ու պետք չէ փախչել։ Ընդ որում, հանուն արդարության պետք է արձանագրել, որ Նիկոլ Փաշինյանն ու նրա մի քանի տասնյակ կամ մի քանի հարյուր թիմակիցներն իրենց անսկզբունքայնությամբ՝ ոչ թե բացառություն են, այլ օրինաչափություն՝ հանրության միջին վիճակագրական պատկերի իմաստով։
Ցավոք, մեր հասարակությունն ընդհանրության մեջ մեծամասամբ կազմված է որևէ սկզբունք կամ արժեք չդավանող անհատներից, որոնք ապրում են օրվա կամ պահի շահի բավարարման մղումով։ Դա ևս օբյեկտիվ իրականություն է, որն ունի առաջացման բազմաթիվ պատմաքաղաքական, սոցիալ-տնտեսական ու մշակութաբանական պատճառներ։ Բայց անկախ դրանցից, դա այն միջավայրն ու մթնոլորտն է, որում ապրում է միջին վիճակագրական հայ մարդը, որի իշխանությունը բաղկացած է արժեքային առումով իր նման սուբյեկտներից։ Եվ նաև դա է պատճառը, որ մեծ հաշվով հասարակությունը հաշտ ու ներդաշնակ է ապրում Նիկոլ Փաշինյանի ու նրա իշխանության հակասկզբունքային, հակաարժեքային գործունեության հետ։
Այդպես է լինում, երբ մարդկանց հիմնական վարքագծային ուղենիշերը հիմնվում են ոչ թե արժեքների ու սկզբունքների, այլ մաքուր, իրենց մաքրությամբ կեղտոտ շահերի վրա։ Ցավոք, ժամանակի հետ այդպիսին՝ անսկզբունք ու անարժեք է դառնում նաև պետությունը, ինչն էլ Հայաստանի սուբյեկտայնության կորստի, լայն իմաստով՝ որպես պետություն՝ արժեզրկման պատճառներից մեկն է, եթե ոչ՝ ամենագլխավորը։
Արշավիր Իշխանյան
