«Զինադադարից 36 օր հետո իմ պապական հողը գրչի մեկ հարվածով նվիրել են թուրքին․ հիմա այսքան բանն ասելուց վախենա՞նք, թե՞ ամաչենք, ումի՞ց վախենանք»․ Հին Թաղերի համայնքապետ
Նոյեմբերի 9-ի հայտնի եռակողմ հայտարարությունից հետո, որում հստակ նշված էր, որ պատերազմող երկու կողմերը կանգնում են այն դիրքերում, որտեղ կանգնած են, տեղի ունեցավ ճիշտ հակառակը։ Դեկտեմբերի 12-ին Ադրբեջանի զինված ուժերը հարձակվեցին Հադրութի շրջանի Հին Թաղեր և Խծաբերդ գյուղերի վրա, որի հետևանքով հայկական կողմից եղան զոհեր և գերեվարվածներ։ Սրանով փաստացի Ադրբեջանը խախտեց նոյեմբերի 9-ի եռակողմ հայտարարությունը և իր վերահսկողության տակ վերցրեց Հին Թաղերն ու Խծաբերդը։ Դեկտեմբերի 16-ին այդ գյուղերն արդեն Ադրբեջանի զինուժի վերահսկողության տակ էին։
Երկու գյուղերի գրավման հետ կապված այս պատմության մանրամասները մինչև օրս բոլորի համար մութ է, իսկ ովքեր մասնակցել են Արցախի 44-օրյա պատերազմին և տեսել են իրականությունը, միայն մեկ բան են ասում՝ այդ գյուղերը և առհասարակ Արցախի տարածքները պարզապես նվիրեցին թշնամուն։
168.am-ը Հին Թաղերի համայնքապետ Էդուարդ Այվազյանից հետաքրքրվեց՝ իր համար պա՞րզ է, թե ինչպես թշնամուն հաջողվեց Խծաբերդն ու Հին Թաղերը հրադադարից հետո վերցնել իրենց հսկողության տակ։
«Նոյեմբերի 9-ին, երբ այդ չարաբաստիկ փաստաթուղթը ստորագրեցին, իմ տղերքը՝ հինթաղեցիները, ինչպես նաև՝ բանակից ու ՄՈԲ-ից, պահում էին Հին Թաղերի ու Խծաբերդի տարածքը․․․ մինչև նոյեմբերի 29-ը դիրքեր էին պահում, բայց քանի որ դեկտեմբերի 1-ին Բերձորը պետք է հանձնեին Ադրբեջանին՝ իմ տղերքին փոխեցին։ Դեկտեմբերի 12-ի հետ կապված՝ տղաներ ունեի Հին Թաղերում, որոնք այսօր, ցավոք, չգիտեմ՝ որտեղ են, գերի՞ են, թե՞ զոհված, նրանց ասելով՝ նոյեմբերի մինչև 22-ը ռուսները եկել, տարածքը նկարել են, ֆիքսել են, թե որտեղ են հայերը կանգնած, և որտեղ են կանգնած թուրքերը։ Տղերքը հույսով սպասել են, որ ռուսը կգա, չէ՞ որ պատերազմող կողմերը որտեղ կանգնել էին, պետք է մնային իրենց տեղերում։ Նորից եմ կրկնում՝ սա լսել եմ տղաներից, որոնք գտնվել են Հին Թաղերում ու Խծաբերդում և որոնց ճակատագիրն այսօր անհայտության մեջ է»,- նշեց Էդուարդ Այվազյանը։
Նա նշեց, որ այդ ժամանակ գյուղում բնակիչներ չեն եղել, քանի որ գյուղից 1 կմ հեռավորության վրա ադրբեջանցի զինվորներն էին կանգնած, բայց գյուղը պաշտպանում էին վրիժառուների ջոկատը՝ կազմված գյուղացիներից, որոնց միացել էին նաև ՄՈԲ-ի տղաները։
Ըստ գյուղապետի, հինթաղերցիներն այսօր ժամանակավոր բնակվում են Հայաստանում, մինչև լուծվի նրանց բնակարանների խնդիրները։
«Ես մեկ առ մեկ գիտեմ, թե նրանք որտեղ են ապրում, ինչ պայմաններում, բոլորի հեռախոսահամարներն էլ ունեմ, իմ բոլոր համագյուղացիները գտնվում են ՀՀ տարածքում։ Այդ գյուղերը նվիրաբերեցին թուրքին, այս բառերի համար, գիտեմ, ինձ կանչելու են ռազմական ոստիկանություն, չգիտեմ՝ ինչ են ուզում ասել, սարքել։ Ինչ լսել ու տեսել եմ, այն եմ ասում, որ իմ գյուղը տվել են թուրքերին, իմ գյուղը չի գրավվել, հրադադարից հետո Խծաբերդն ու Հին Թաղերը ուղղակի տրամադրել են Ադրբեջանին։ Սա մենք ինչպե՞ս հասկանանք, կներեք, հիմա եվրեյի նման ես եմ հարց տալիս, հիմա ինչպե՞ս հասկանանք, որ զինադադարից 36 օր հետո Հին Թաղերն ու Խծաբերդը նվիրաբերեցին թուրքերին: Իմ պապական հողը, որտեղ դարեր շարունակ թուրքի ոտք չէր մտել, գրչի մեկ հարվածով նվիրել են թուրքին, հիմա այսքան բանն ասելուց վախենա՞նք, թե՞ ամաչենք, ումի՞ց վախենանք»,- շեշտեց Հին Թաղերի համայնքապետը։
Նա նաև ընդգծեց, որ Արցախի առաջին պատերազմում վրիժառու ջոկատի հրամանատարն է եղել, և իր ջոկատի հետ միասին կարողացել է պաշտպանել Հին Թաղերն ու Խծաբերդը։
«Մեր հույսը մեզ վրա էինք դրել ու պաշտպանում էինք մեր հողը, այն ժամանակ մեր մեջ դավաճան չունեինք, իմ աչքերով տեսած ու լսած պատմությունները կանեմ, Հադրութի, Շուշիի գրավման մասին, ես չգիտեմ՝ այս ինչ խաղեր է կատարվում՝ հօգուտ թուրքերի, բայց ոչ հայերի։ Ես այդքանը չեմ կարող ձեզ բացատրել»,- եզրափակեց Էդուարդ Այվազյանը։
Հիշեցնենք՝ նոյեմբերի 10-ին հրապարակվել էր Հայաստանի Հանրապետության վարչապետի, Ռուսաստանի Դաշնության և Ադրբեջանի նախագահների հայտարարության պաշտոնական տեքստը, որով դադարեցվում է Արցախում Ադրբեջանի սանձազերծած պատերազմը։ Պատերազմի ավարտի ու կրակի դադարեցման մասին համաձայնագրում նշված է` պատերազմող երկու կողմերը կանգնում են այն դիրքերում, որտեղ կանգնած են, Հայաստանը մինչև նոյեմբերի 15-ը Ադրբեջանին է վերադարձնում Քարվաճառը, մինչև դեկտեմբերի մեկը՝ Բերձորի շրջանը, թողնելով 5 կմ լայնությամբ միջանցք, որն ապահովելու է Հայաստանի կապը, սակայն չի շոշափելու Շուշին։ Արցախում տեղակայվելու են ռուս խաղաղապահներ։ Այնուհետև ՌԴ-ի միջնորդությամբ Քարվաճառի հանձնումը երկարաձգվեց 10 օրով՝ մինչև նոյեմբերի 25-ը։ Նոյեմբերի 25-ին՝ Քարվաճառն ազատագրող Մոնթե Մելքոնյանի ծննդյան օրը, այնտեղից դուրս բերվեցին հայկական զորքերը։
Եռակողմ համաձայնագրի արդյունքում նաև՝ տարածաշրջանում բոլոր տնտեսական և տրանսպորտային կապերն ապաշրջափակվում են: Հայաստանի Հանրապետությունը երաշխավորում է տրանսպորտային կապերի անվտանգությունը Ադրբեջանի Հանրապետության արևմտյան շրջանների և Նախիջևանի Ինքնավար Հանրապետության միջև` երկու ուղղություններով քաղաքացիների, տրանսպորտային միջոցների և ապրանքների անխոչընդոտ տեղաշարժը կազմակերպելու համար։ Նաև՝ տեղի է ունենում ռազմագերիների, պատանդների և պահվող այլ անձանց ու մահացածների մարմինների փոխանակում: Ներքին տեղահանված անձինք և փախստականները ՄԱԿ-ի փախստականների հարցերով գերագույն հանձնակատարի գրասենյակի վերահսկողության ներքո վերադառնում են Լեռնային Ղարաբաղի տարածք և հարակից տարածքներ:
