«Երբ մարդուն ստիպում ես նայել կամ լսել անորակ աղբ՝ ուղեղը հարմարվում է դրան». Իտալահայ պրոդյուսերը՝ հայաստանյան սերիալների, երգերի մասին

Հարցազրույց Իտալիայում բնակվող հայ պրոդյուսեր Էդգար Հովսեփյանի հետ

 – Էդգար, Իտալիա եք տեղափոխվել 2006 թվականին, երբ 13-ամյա պատանի էիք: Ձեր ընտանիքի՝ Հայաստանից հեռանալու որոշում կայացնելու պատճառը ո՞րն է եղել:

 – Ծնվել եմ Երևանում, բայց իմ ամբողջ գիտակից կյանքն ապրել եմ աշխարհի ամենագեղեցիկ քաղաքում՝ Հռոմում, որն իմ տունն եմ համարում։ Ես, իհարկե, շատ եմ սիրում իմ ծննդավայրը, իմ նախնիների հողը, բայց ինձ լիարժեք եմ զգում միայն Իտալիայում։ Իսկ ընտանիքիս Իտալիա տեղափոխվելու հիմնական նպատակն այն է եղել, որ ինձ ավելի լավ ապագայով ապահովեն՝ թե՛ ուսանելու տեսանկյունից, թե՛ աշխատանքի: Անխոս, շատ բարդ որոշում է եղել սա, քանի որ իմ ամբողջ ընտանիքը շատ կապված է եղել Հայաստանի հետ։

– Հայտնվելով օտար ափերում` ոմանք գերադասում են օտար դպրոցները, մի տեսակ հեռանում են հայոց լեզվից, գրականությունից։ Ձեր դեպքում ինչպե՞ս եղավ:

 – Միանշանակ համամիտ եմ. գտնվելով օտար երկրում՝ բարդ է պահպանել որոշակի սովորույթներ, բայց ես դա սխալ չեմ համարում, քանի որ պետք է ինտեգրվել օտար երկրի ապրելակերպին, սովորույթներին։ Ճիշտ է, ինձ համար այսպես խոսելը հեշտ է, քանի որ ես մեծացել եմ օտարության մեջ և այս ամենն իմն եմ համարում: Իտալիայի բոլոր սովորույթներն ինձ հոգեհարազատ են, և ես դրանք շատ սիրում եմ, ինչպես յուրաքանչյուր անձ կսիրի իր երկրի սովորույթները։ Ինչ վերաբերում է հայոց լեզվին, ես ինձ կարող եմ երջանիկ համարել, քանի որ իմ ընտանիքը դեռ փոքրուց թույլ չի տվել, որ մոռանամ իմ արմատները, լեզուն։ Ես հայերեն խոսում եմ, գրել և կարդալը բարդ է, բայց ջանքեր եմ գործադրում՝ հնարավորինս չմոռանալու այն։

– Շատ են խոսակցություններն այն մասին, որ հայերը ձուլվում են, ամուսնանում են օտարազգիների հետ։ Իրո՞ք դեպքերը շատ են, ու Ձեր դեպքում ինչպե՞ս եղավ։

– Գիտեք, ձուլվել, ամուսնանալ օտարազգիների հետ՝ ես սխալ չեմ համարում, քանի որ չգիտես՝ որտեղ կգտնես քո կյանքի կեսին։ Իհարկե, ես ժամանակին ցանկություն ունեցել եմ ունենալ հայկական ընտանիք, հայ կին, բայց դա զուտ արմատներիս հետ կապված ցանկություն էր, այլ ոչ կյանքի նպատակ։ Միգուցե այդպես էլ լինի օրերից մեկ օր, կամ միգուցե իմ երկրորդ կեսը գտնվում է օվկիանոսի մյուս կողմում, դեռ չգիտեմ։ Այդ հարցի շուրջ այլևս չեմ մտածում։ Շատ անգամ նույնիսկ միայնակ լինելն էլ այդքան վատ չէ։

– Իտալիայում հայկական հանրակրթական դպրոցներ կա՞ն:

– Գիտե՞ք՝ Իտալիայում հայերի թիվն այնքան քիչ է, որ հանրակրթական դպրոցի կարիք դեռ չկա, բայց Իտալիայում կան հայկական ուսումնական հաստատություններ, որոնք երկար տարիներ կրթել են մեծ հայ վարպետների, ինչպես, օրինակ, Հռոմի հայրապետական հայկական քոլեջը, որը գործում է 1883 թվականից և մինչ օրս կատարում է իր ուսումնական աշխատանքը, կամ Վենետիկի Մուրադ-Ռաֆայելյան վարժարանը, որը գործում է 1850 թվականից:

– Ոչ հայրենի հողում կայանալու համար, կարծում եմ՝ մեծ ուժ ու համբերություն է պետք։ Մասնագիտության ընտրության և հետագայում աշխատանք գտնելու հարցում ինչպիսի՞ ճանապարհ անցաք։ Նորավարտ երիտասարդն Իտալիայում կարողանո՞ւմ է իր մասնագիտությամբ աշխատանք գտնել, թե՞ պահանջում են անպայման փորձ ունենալ։

– Կյանքում կայանալու համար միշտ պետք է ուժ, եռանդ և ջանք չխնայել նպատակին հասնելու համար՝ անկախ նրանից, թե որտեղ ես գտնվում։ Ինչ վերաբերում է իմ ուսումնական ճանապարհին, այն երկար ու լաբիրինթային է եղել, քանի որ շատ դժվար եմ ընտրել իմ մասնագիտությունները։ Ես ինձ միշտ տեսել եմ թատրոնում, բայց հասկանալով, որ թատերական աշխարհը ստաբիլ չէ, ես նախնական ընտրել եմ հիմնական երկու մասնագիտություն. առաջին մասնագիտությամբ ճարտարապետ եմ, հետո արդեն սկսեցի ուսումնասիրել հոգեբանությունը:

Երիտասարդներին, ովքեր ցանկանում են արվեստով զբաղվել՝ միշտ խորհուրդ եմ տալիս ընտրել նախնական այնպիսի մասնագիտություն, որը հետագայում իրենց կկարողանա ապահովել աշխատանքով, եթե արվեստում չստացվի։ Իհարկե, այստեղ էլ հեշտ չէ աշխատանք գտնել երիտասարդների համար, քանի որ շատերը գերադասում են փորձառու աշխատողների, սակայն, երբ մարդ ցանկություն ունի աշխատելու՝ ապա իր ջանքերն անպայման կգնահատվեն։

– Աշխատանքային ուղին ինչպե՞ս սկսվեց:

 – Ինչպես արդեն ասացի՝ իմ առաջին մասնագիտությունը ճարտարապետությունն է, ինչը կարելի է համեմատել նաև ռեժիսորի մասնագիտության հետ: Իսկ այն, ինչը ես ինձ ամենահոգեհարազատն եմ համարում, դա այն է, որտեղից որ ես սկսել եմ իմ ճանապարհը: Ամենասկզբում տուրիստական հաստատություններում որպես անիմատոր/կաբարետիստ եմ եղել։ Երբ ընկերներով հիշում ենք այդ օրերը՝ չենք կարող չժպտալ. աշխատավարձն ընդամենը 300 եվրո էր, մենք ամիսներով տուն չէինք գնում, բայց երջանիկ էինք։ Ինչպես իմ երգերից մեկում եմ գրել՝ «Կյանքի աստիճաններով ինչքան էլ բարձրանաս և հասնես վերելքի՝ մի մոռացիր ամենաառաջին աստիճանի մասին»: Ես իմ բոլոր աշխատանքները սիրել և սիրում եմ, դրա համար ընտրել մեկը՝ սխալ կլինի: Թե՛ որպես հեղինակ, թե՛ որպես պրոդյուսեր՝ նվիրված եմ և սիրով եմ կատարել ու կատարում իմ աշխատանքը։

– Վատիկանի արխիվների հայազգի գիտաշխատողի հետ 2016 թվականին ստեղծել եք մի ծրագիր, որի միջոցով փորձել եք միավորել Իտալիայի հայ երիտասարդությանը։ Ստացվե՞ց։

 – Այո, խոսքը գնում է UNIONE TALENTI ARMENI նախագծի մասին, որին, ցավոք, աշխատանքային ծանր գրաֆիկի պատճառով էլ չեմ հետևում, բայց նախագիծը շատ յուրահատուկ է. կարողացել ենք համախմբել բոլոր ոլորտների մեր տաղանդավոր հայրենակիցներին՝ սկսած արվեստից՝ մինչ խոհարարություն։

– Այս պահին հանդես եք գալիս՝ որպես երաժշտական պրոդյուսեր, նաև երգեր եք գրում: Անխոս, պրոդյուսերը մեծ դեր ունի արտիստի կայացման ու հայտնի դառնալու հարցում։ Հայաստանում կարծես թե չկա այդ դպրոցը, շոու–բիզնեսի ներկայացուցիչները երբեմն իրենք իրենց պրոդյուսերն են։ Ինչպե՞ս կայացնել այդ դպրոցը։

– Պրոդյուսերը մեծ դեր ունի ոչ միայն արտիստի կայացման գործում: Արտիստն ապրում է իր արվեստով, պրոդյուսերն ամբողջ համագործակցության ընթացքում շատ անգամ դառնում է նաև ծնող, քանի որ արտիստի համար պետք է լինի հենման կետ։ Անկախ նրանից՝ երաժշտակա՞ն, թե՞ թատերական պրոդյուսեր է՝ պետք է պատրաստ լինի նույնիսկ արտիստի հոգսերն իր վրա վերցնել, որպեսզի արտիստը մտածի միայն իր արվեստի, իր հանդիսատեսին գոհացնելու մասին։

Իսկ եթե խոսենք Հայաստանի մասին, ապա ես շոու-բիզնես ասվածը դուրս կթողնեի, քանի որ Հայաստանում դա գոյություն չունի:

Թող ինձ, իհարկե, ներեն, բայց սա իմ կարծիքն է բավական երկար տարիներ։ Ես շատ անգամ ասել եմ ու էլի կասեմ՝ Հայաստանի թատերական ոլորտում տեսնում եմ ահռելի մեծ պոտենցիալ, որը, չգիտես՝ ինչու, փորձում են թաքցնել, վերացնել անորակ նախագծերի շնորհիվ, ու պատասխանը, որ ինձ հաճախ տալիս են, դա այն է, որ մարդիկ սիրում են կամ ուզում են դա տեսնել։

Այստեղ ներխուժենք հոգեբանական դաշտ. երբ մարդուն ստիպում ես նայել կամ լսել անորակ աղբ՝ մարդու ուղեղը հարմարվում է դրան, բայց սա չի նշանակում, որ ժողովուրդը դա է ուզում կամ դրան է ձգտում, այլ պարզապես ուրիշ ճար չունի։ Նույնը կարելի է ասել այսօրվա հայկական երաժշտական աշխարհի մասին։

Գիտե՞ք, ցավալի է, երբ Հայաստանը ունեցել է Կոմիտաս, Բաբաջանյան, ունի Մանսուրյան, բայց այսօր, երբ օտարազգի ընկերդ ցանկանում է լսել հայկական երաժշտություն՝ այն համեմատում է թուրքաարաբական մուղամի հետ, այն դեպքում, երբ շատ հայ երիտասարդներ ամբողջ աշխարհում հարստացնում են օտար երկրների թե՛ երաժշտական, թե՛ թատերական աշխարհը, սակայն Հայաստանում չեն ունեցել այդ հնարավորությունը։

Կրկնեմ՝ հայ երիտասարդների մեջ ես տեսնում եմ ահռելի պոտենցիալ, բայց պետք է թույլ տալ, որ երիտասարդներն այդ ամենն ի ցույց դնեն։ Ես և իմ լավ ընկեր Կամիլլո Բիանկոֆիորեն այս պատճառով անվճար օնլայն դասնթացներ ենք անցկացնում, որտեղ խոսում ենք թատերական բոլոր ասպարեզներից: Կամիլլոն՝ դուբլյաժից, ես՝ ռեժիսուրայից, թատերական արվեստից և պրոդյուսերինգից, քանի որ մենք ցանկանում ենք դուրս հանել երիտասարդների միջից իրենց թաքնված տաղանդը։

– Մացինի թատրոնի գեղարվեստական ղեկավար եք եղել։ Վստահ եմ՝ հետևում եք թե՛ թատրոնի, թե՛ կինոյի ոլորտում ՀՀ–ում կատարվող աշխատանքներին։ Արդյո՞ք քայլեր արվել են կամ արվում են թատերական խմբերին Իտալիա հրավիրելու համար։

– Որքան հնարավոր է՝ ես հետևում եմ Հայաստանում արվեստի ասպարեզում կատարվող բոլոր քայլերին: Բարելավման առաջին մեծ քայլը կլինի այն, որ բոլոր անորակ հեռուստասերիալների նկարահանումները կրճատվեն և սկսեն նկարել լուրջ, որակյալ գեղարվեստական ֆիլմեր, քանի որ կա այդ հնարավորությունը և կան արժանի դերասաններ։ Իհարկե, դեռ ահռելի աշխատանք կա կատարելու, բայց ես հուսով եմ, որ առաջիկա տարիների ընթացքում Հայաստանը կկարողանա մրցակցության մեջ մտնել ոչ միայն Իտալիայի, այլև աշխարհի բոլոր երկրների հետ։

– Զրույցներից մեկում ասել եք, որ Հայաստան վերջին անգամ այցելել եք 2007 թվականին ու գալու եք կրկին, քանի որ հայ–իտալական ֆիլմ եք ուզում նկարահանել։ Ինչի՞ մասին է այն լինելու։

– Այո, իմ Հայաստան գալը կապված է լինելու ֆիլմի հետ: Իրականում ֆիլմն արդեն գրված է, մնացած բոլոր աշխատանքները ձգձգվել են զուտ ադմինիստրատիվ խնդիրների հետևանքով: Տարեվերջին կարծես թե պետք է սկսվեին աշխատանքները, սակայն վերջին ամիսների այս կորոնավիրուսային համաճարակը ստիպեց, որ կրկին հետաձգվեն աշխատանքները։ Հուսանք, որ 2021 թվականը գոնե կլինի այն ճիշտ տարին, որպեսզի սկսենք աշխատանքները։ Ֆիլմը պատմելու է հին և նոր սերունդների մասին, որոնք ժամանակին հեռացել և հաստատվել են սփյուռքում: Նրանց արդեն վերափոխված կյանքի մասին ենք խոսելու՝ միշտ չմոռանալով արմատների մասին: Ճիշտ է, խոսքը գնում է հայկական ցավալի իրադարձությունների մասին, բայց կոնտեքստում կարելի է պատկերացնել բոլոր այն մարդկանց, ովքեր ստիպված լքել և լքում են իրենց հողը պատերազմի, սովի, աղետների պատճառով և փրկություն են գտել օտար ափերում, որոնք ժամանակի ընթացքում դարձել են իրենց հարազատ։