«Այն ընկերությունները, որոնք շոկոլադի պես դեղ են վաճառում, այլևս չեն կարողանալու այդպես անել»
«Դեղերի մասին» ՀՀ նոր օրենքն ուղղված չէ որևէ բիզնեսի դեմ: Այն նպատակ ունի բնակչության համար ապահովել դեղերի որակ, անվտանգություն, արդյունավետություն: Այս մասին «Արմենպրես»-ի հետ զրույցում նշեց ՀՀ առողջապահության նախարարի տեղակալ Սերգեյ Խաչատրյանը՝ անդրադառնալով «Դեղերի մասին» նոր օրենքին, դրա շուրջ ծավալվող վերջին քննարկումներին: Ի դեպ, «Դեղերի մասին» նոր օրենքն ուժի մեջ է մտնելու ընթացիկ տարվա դեկտեմբերի 15-ից:
–Պարոն Խաչատրյան, ի՞նչ խնդիր է լուծում «Դեղերի մասին» նոր օրենքը, ո՞րն է օրենքի գլխավոր նպատակը:
-Օրենքն ունի մեկ գլխավոր նպատակ, այն է՝ բնակչության համար ապահովել դեղերի որակ, անվտանգություն, արդյունավետություն: Սրան գումարած դեղերի մատչելիության ապահովում: Այս 4 բաղադրիչն ամփոփվում է անկյունաքարային մի գաղափարում, որը դրված է օրենքի ցանկացած բաժնում, ցանկացած դրույթում: Օրենքին պետք է նայել այս տեսանկյունից, եթե ինչ-որ մեկն այս տեսանկյունից չի նայում, և որևէ կազմակերպություն իր շահից ելնելով է նայում օրենքին, ապա սկսում է անմիջապես խեղաթյուրել այն: Պետք է բոլորը հասկանան, որ սա ուղղված չէ, որևիցե բիզնեսի դեմ: Այնպիսի տպավ որություն է ստեղծվել, թե այս օրենքն ինչ-որ մեկի դեմ է աշխատում, այնինչ՝ հակառակն է:
Որոշ կազմակերպություններ հասկանում են՝ այն, ինչ նախկինում արել են, որ ապականեն այս դաշտը, այլևս չեն կարող դա անել: Այն, որ շոկոլադի պես դեղ են վաճառում, այլևս չեն կարողանալու այդպես անել, ու հասկանալի՞ է, չէ, որ այդ ընկերությունները գումար են կորցնելու: Ի վերջո պետք է հասկանան, որ այս ամենն արվում է, որ ապահովվի դեղերի որակ, անվտանգություն, արդյունավետություն:
–Դուք նշեցիք, որ օրենքն ուղղված է դեղերի որակի անվտանգության, արդյունավետության ապահովմանը: Կխնդրեմ ներկայացնել մեկ կամ երկու դրույթ, որոնք ուղղված են ձեր նշած խնդիրների լուծմանը:
-Երբ մենք ասում ենք դեղերի գրանցում և տալիս ենք այն նախապայմաններն ու դրույթները, որոնցով դեղը գրանցվելու է, դրան զուգահեռ տալիս ենք նաև այն կետերը, որոնցով կարող է մերժվել դեղի գրանցումը: Ներկրման ժամանակ մենք ասում ենք, որ դեղը պետք է համապատասխանի անհրաժեշտ չափանիշներին: Գործող օրենքով դեղը գրանցելու այդ մերժման հիմքերը չկան: Այդ հարցերը կարգավորվում են կառավարության որոշումով, նախարարի հրամանով, անընդհատ մեկնաբանությունների խնդիր է լինում ներկրողների ու գործակալության միջև: Գործակալությունը մի բան է ասում, դեղ ներկրողները մեկ այլ բան են ասում, վերջում գնում են դատարան: Տուժում է բիզնեսը, բնակչությունը, մենք, որովհետև դա ոչ կառավարելի, անկանխատեսելի գործընթաց է: Նոր օրենքով ոչ մի գործակալություն, ոչ մի պետական մարմին մերժման գործընթացը կամային ձևով մեկնաբանելու հնարավորություն չունի:
–Օրենքը նախատեսում է դրույթներ դեղերի մատչելիությունն ապահովելու համար: Ինչպե՞ս է կարգավորվելու այդ գործընթացը:
-Այո, դեղերի մատչելիությունն ապահովելու մասին խոսելու անհրաժեշտություն կա: Տեսեք, օրենքի մշակման ժամանակ միշտ խոսել ենք դեղերի գների համատարած կարգավորման մասին: Դա այն է, ինչ տեղի է ունենում ամբողջ աշխարհում: Ես ձեզ ներկայացնեմ Ֆրանսիայի օրինակը: Այնտեղ արտադրված դեղի վրա արդեն գինը գրված է, դրանից ավելի գնով այն չի կարող վաճառվել: Մենք գների կարգավորման այս փորձը չունենք, դրա համար մենք հասանք նրան, որ գոնե ունենանք դեղերի գների կարգավորում միայն Առողջապահության նախարարության կողմից պետական բյուջեի հաշվին ձեռքբերվող դեղերի հետ կապված:
Դրանք 43 անվանում դեղեր են: Համապատասխան մեթոդաբանությամբ կորոշենք մեր կողմից ձեռքբերվող դեղերի ամենաբարձր գինը, որը հաստատ ավելի ցածր է լինելու, քան այն գինը, որն ընկերություններն են որոշում, հաճախ նաև նրանք պայմանավորված գին են առաջարկում: Սա առաջին փուլն է, երկրորդ փուլը պոլիկլինիկաների ու հիվանդանոցների կողմից ձեռքբերվող դեղերի գները կարգավորելն է:
Այս փուլի համար մենք մի փոքր ժամանակ ենք սահմանել, մինչև 2025 թվականը: Կարծում ենք, որ այս գործընթացը պետք է ճանապարհ անցնի, մեխանիզմները հղկենք, հստակեցնենք և հետո անցնենք ավելի մեծ շրջանակի դեղերի գների մատչելիությունն ապահովելու գործընթացի:
–Դուք խոսեցիք գների գրանցման կարգից. օրենքի ընդդիմախոսները, երբ հարցադրումներ էին բարձրացնում, ասում էին, որ նախապես խոսվել է ընթացակարգերն ավելի դյուրացնելու մասին, սակայն այդպես չեղավ: Պարզվում է, որ նույն դեղը 5 տարին մեկ պետք է գրանցվի նույն գնով : Եվ ասենք տվյալ դեղը կարող է 20-25 տարվա ստաժ ունի, սակայն նույն ընթացակարգն է անցում: Ի՞նչ կասեք այս մասին:
-Օրենքի մեջ ասվում է, որ այո, առաջին գրանցումը պետք է կատարվի, երկրորդ գրանցման դեպքում, եթե ես չեմ սխալվում նոր վճարի խնդիր չկա դրված, եթե կա էլ, ապա 5 տարի հետո նոր վճարի խնդիր չի առաջանում: Եվ ես ձեզ ասեմ, Ռուսաստանում, ԵԱՏՄ այլ երկրներում այդ գրանցման գները մի քանի անգամ ավելին են, քան Հայաստանում, մեզ մոտ շատ ցածր են: Ավելացնեմ նաև, որ մենք դեղերի գրանցման ժամկետները կրճատել ենք:
–Անցնենք հաջորդ դրույթին` դեղերի վաճառքը դեղատոմսերով: Իհարկե, գաղափարն ընդունելի է շատերի կողմից, բայց հարց է բարձրացվում, որ չկան համապատասխան ենթաօրենսդրական ակտեր: Կան իրավիճակներ, որոնք չեն կարգավորվում: Ասենք, մարդը խրոնիկ հիվանդ է, կարգավորված չէ, թե նա այդ նույն դեղատոմսով քանի անգամ կարող է դեղ ձեռք բերել:
-Այո, շատերի համար ընդունելի է գաղափարը, այստեղ մտածելու բան չկա, ի վերջո մարդու առողջությունը պաշտպանելու ձևերից մեկը դեղատոմսով դեղ ձեռքբերելն է: Ասեմ, որ դեղատոմսը մի բան չէ, որ բժիշկն է որոշում: Երբ դեղը ստեղծվում է, անցնում է իր փորձագիտական ճանապարհը, որևէ երկրում գրանցման ժամանակ որոշվում է այդ դեղը դեղատոմսով է, թե ոչ: Կան դեղեր, որոնք պարտադիր դեղատոմսով պետք է վաճառվեն: Օրինակ, հակաբիոտիկները: Հակաբիոտիկների ազատ վաճառք չկա աշխարհի շատ երկրներում, որովհետև դրանց անկառավարելի ընդունման պատաճառով մարդու մոտ կարող են առաջանալ լուրջ խնդիրներ:
-Ձեր ասածն ընդունելի է, բայց գործընթացն ինչպե՞ս պետք է կարգավորվի:
– Մինչև 2017 թվականի մայիսի վերջ բոլոր կանոնակարգերը պատրաստ են լինելու: Երբ օրենքը դեկտեմբերի 15-ից կմտնի ուժի մեջ, կգործեն այն կարգերը, որոնք ներկայում կան: Կառավարության որոշմամբ կա գործող կարգ, որը վերաբերում է որոշ դեղերի դեղատոսմերի դուրս գրմանը: Մենք հիմա դեղերի նշանակման, դուրսգրման կարգերն ամբողջությամբ վերանայում ենք և ավելացնում ենք խրոնիկ հիվանդների, մշտական դեղ օգտագործողների համար միանվագ դեղատոմսով բազմակի անգամներ դեղ ստանալու տարբերակը: Դրա համար մշակվում են հատուկ դեղատոմսերի ձևեր:
Այստեղ մի կարևոր բան եմ ուզում նշել, դեղատոմսերի դուրսգրումը պոլիկլինիկաներում շատ բարդ է, որպեսզի մարդը տեղատոմս ստանա, շատ բյուրոկրատացված գործընթացի միջով է անցնում: Մենք նաև գնում ենք նրան, որ այդ գործընթացը հեշտացվի:
-Փաստորեն կարգը կա, օրենքում նաև նշված է, որ դեղատան աշխատողն իրավունք չունի ուղղորդելու գնորդին: Ինչպե՞ս է վերահսկողություն իրականացվելու, որ դեղատները չշրջանցեն օրենքը:
-Այո, դեղատան աշխատողները իրավունք չունեն ուղղորդելու, որ գնորդը հավելյալ դեղեր գնի: Այսօր այդ խնդիրը համատարած է: Վերահսկման մեխանիզմը հետևյալն է, եթե հիվանդը դիմեց ու ասաց, որ իրեն ուղղորդել են, ապա դրա հետ կապված տույժեր տուգանքներ են կիրառվելու: Ի դեպ, ես չեմ կարծում, որ մենք սկզբից վերցնելու ենք մահակներն ու ընկնենք դեղատների հետևից, մենք լուրջ բացատրական ու կրթական աշխատանք ունենք իրականացնելու: Մինչև նոր կարգը ոչ մեկ չի պատրաստվում գնալ պատժել, տուգանքներ նշանակել: Մեծ կրթական գործընթաց կարվի, վստահ եմ, որ դա կտա արդյունք:
-Անցնենք հաջորդ դրույթին, օրենքի ընդդիմախոսները քննադատում էին դեղերի առևտուրը մեծածախի ու մանրածախի տարանջատելու մասին դրույթը: Ի՞նչ խնդրահարույց հարցեր կան այստեղ:
-Մենք ունենք դրույթ, որով մեծածախ առևտրով զբաղվողին արգելվում է մանրածախով զբաղվել և հակառակը: Ուսումնասիրել ենք միջազգային փորձը, հարցն այն է, որ մեծածախ առևտուրը չպետք է որևէ կապ ունենա մանրածախ առևտրի հետ, այդ տարանջատումը բերում է նրան, որ մանրածախ առևտուր իրականացնող դեղատները շատ ավելի հավասար պայմաններում են սկսում աշխատել: Որևիցե մեծածախ չի կարողանա իր դեղատան դեղերը էժան տալ, որի հետևանքով ոչ պատշաճ մրցակցություն է ձևավորվում: Ցավոք, նոր օրենքում չի մտել փոխկապակցվածության դրույթը: Ասենք, ենթադրյալ Ահարոն Ահարոնյանն ունի լի ցենզիա մեծածախի համար, նույն անձը կարող է առանձին լիցենզիա հանել մանրածախի համար: Արտասահմանում այդպես չէ, եթե ունես մեծածախի լիցենզիա, ուրեմն մանրածախով չես կարող զբաղվել:
Հիմա նախ այս պահը պետք է վերանայվի, դրանից բացի, մանրածախ ու մեծածախ ոլորտների տարանջատմամբ պայմանավորված՝ կան որոշ պահեր`կապված ընկերությունների կարգավիճակի փոփոխման հետ: Անվանափոխություն, գործառույթների փոփոխություն և այլն: Հասկանում ենք, որ դա բինզեսի վրա բացասական ազդեցություն կարող է ունենալ: Հաշվի առնելով այդ հանգամանքը, առաջարկում ենք, որ այդ դրույթ ը մինչև 2025 թվականը հետաձգվի: Այսինքն` բիզնեսին կտրվի հնարավորություն տարանջատման գործընթացը կազմակերպելու համար:
Հարցազրույցը՝ Աննա Գզիրյանի
