Բունտը սարսափելի բան է, մենք պետք է թույլ չտանք բունտ
Հարցազրույց «Ղարաբաղ» կոմիտեի անդամ Աշոտ Մանուչարյանի հետ
– Պարոն Մանուչարյան, մայիսի 18-ին սպանված զինվորի հարազատները դին բերում էին Երևան, Արմավիրում ոչ մի կերպ չեն հանդարտվում գյուղացիների կրքերը, և նմանատիպ դրսևորումներ կան տարբեր տեղերում: Ինչո՞ւ են քաղաքացիներն այսքան դյուրագրգիռ դարձել իրադարձությունների նկատմամբ:
– Իրականում սա ավելի խորքային հարցի անդրադարձ է: Մենք բազմաթիվ անգամ խոսել ենք այդ մասին, որ սխալ քաղաքակրթական ընտրություն ենք կատարել, բայց ես հիմա կասեի ավելին, միգուցե այսօր ժամանակն է շատ ավելի բաց տերմիններով խոսելու, որովհետև շատ ծայրահեղ լարված ու պատասխանատու պահ ենք վերապրում, և պետք է կարողանանք շատ ճշգրիտ գործել: Եվ այսպես, մենք ընտրել էինք հարստություն կուտակելու, նյութապաշտ քաղաքակրթության մոդելը, որը կոչվում է արևմտյան: Փողը մեզ բոլորիս համար դարձնելով աստված` մենք հասանք այն իրավիճակին, որ սկսեցինք միմյանց բզկտել, ոչնչացրեցինք երկրի տնտեսությունը, գիտությունը, կրթությունը, ամեն մեկն իր համար ամեն ինչ պիտի պոկի մյուսից:
Եթե որևէ մեկն ինչ-որ ձևով իշխանություն է գրավել, իսկ ավելի շուտ` զավթել, ապա նա այդ իշխանությունն օգտագործում է հարստություն կուտակելու համար: Արդյունքը պետք է լիներ սա` ծայրաստիճան առճակատումները, բևեռացումները թե՛ սոցիալական, թե՛ մնացած բոլոր ոլորտներում (մենք տեսնում ենք` ինչքան բզկտված և բևեռացված է նաև քաղաքական դաշտը, նույնն է տնտեսության մեջ): Սա այդ մոդելի դրսևորումն է, ոչ թե մարդիկ են վատ, կամ իշխողները, և այլն, այլ նրանք անում են այն, ինչ պետք է անեն այդ մոդելի շրջանակներում:
– Իսկ ավելի կոնկրետ, ինչո՞վ է պայմանավորված քաղաքացիների դժգոհությունը` գրեթե բոլոր ոլորտներում:
– Այսօր երկրի ողջ հարստությունը պոկվում է մի փոքր խմբի ձեռքը, և մարդիկ մնում են առանց ամենատարրական միջոցների: Եվ որպեսզի դա կարողանաս անել, պիտի անմարդկային լինես բոլոր ոլորտներում. անմարդկային են իրավապահ մարմինները, անմարդկային իրավիճակ է բանակում, և այդպես շարունակ: Այսինքն` չկա կյանքի մի որևէ ոլորտ, որ այդպես չլինի, և սրա պատճառով մարդիկ իհարկե պետք է ընդվզեն: Ինչպիսի՞ ձև կստանա ընդվզումը, կախված է բազմաթիվ գործոններից, բայց նաև, ինչը մեզ համար շատ վտանգավոր է, կախված է արտաքին ուժերի գործունեությունից:
– Իսկ ինչո՞ւ է Հայաստանի ռազմավարական դաշնակից Ռուսաստանն այդպես վարվում իր գործընկերոջ հետ: Գազի գնի բարձրացումն ունի՞ քաղաքական ենթատեքստ:
– Հիմա այդ հարցն ուղղակի տարրական գազի հարց չէ: Իրոք լուծվում են ֆունդամենտալ խնդիրներ թե՛ մեր տարածաշրջանում, թե՛ մոլորակային կտրվածքով, և սա այդպես պարզ հարց չէ: Փաստորեն, մեր կտրվածքով սկսվել է այդ երկրների օկուպացիայի երկրորդ փուլը: Եթե առաջին փուլը մեզ հասցրեց բզկտվածության աստիճանի, երբ երկիրն ենք քայքարում, միմյանց ոչնչացնում, այժմ որոշված է ամեն մեկի՛ս մեջ սկսել ոչնչացման գործընթաց, և սկսվում է այդ ներխուժման նոր ալիքը:
Այդ նոր ալիքը զուգորդվում է նաև աշխարհաքաղաքական պատերազմների հետ: Այդ քաղաքակրթությունը, որը հիմա մեզ օկուպացնում է, ես անվանեցի արևմտյան, բայց դա պայմանական է, քանի որ առաջին օկուպացվածները դրանք Եվրոպան և ԱՄՆ-ն են: Այդ պետություններն ընդամենը գործիք են համաշխարհային փողի համակարգում, իսկ նրանց ժողովուրդները նույնպես այսօր սկսում են հալածանքի ենթարկվել, ուղղակի նրանք առաջին կարգի շահագործվողներ են, մենք` երկրորդ կարգի, դրա համար մեզ վրա շատ ավելի ծանր և դաժան է նստում այս ամենը:
– Իսկ խնդիրը որևէ կերպ կապվա՞ծ է Եվրասիական կամ Մաքսային միության հարցի հետ, կարո՞ղ ենք համարել, որ սա Ռուսաստանի կողմից իր գործիքների կոշտ կիրառման դրսևորում է, որի մասին Դուք մշտապես զգուշացրել եք:
– Ռուսաստանն այս մոլորակային գործառույթների մեջ փորձում է պահպանել սեփական ինքնությունը: Սա Ռուսաստանի մի կողմն է, ռուս ժողովրդի ընտրությունն է: Իսկ ռուս էլիտան, որը շատ բզկտված և բարոյազրկված է, ընտրել է այդ նույն քաղաքակրթական մոդելը, ինչ մենք, սակայն այստեղ կա մի նրբություն. ժողովրդի այդ ընդվզումը Ռուսաստանում ազդում է նաև էլիտայի վրա, և այդ էլիտան սկսում է դրան դիմակայել, այդ թվում, առաջին հերթին` աշխարհաքաղաքական իմաստով: Այս իմաստով նա չի կարող մի կենսական տարածաշրջանում թույլ տալ, որ իր հակառակորդները տիրեն իրենց դիրքերին:
Այսինքն` մասնավորապես Հայաստանի համար պատերազմ է ընթանում, և Ռուսաստանը հիմա դա չի կարող թույլ տալ: Եվ եթե մենք անդրադառնում ենք կոնկրետ հարցի` գազ, գին և այլն, ապա Ռուսաստանի հարցադրումը հետևյալն է` «եթե դուք ինձ հետ միասին նույն աշխարհաքաղաքական տարածքում եք, ապա գազի գները ձեզ համար այն գներն են, որոնք ընդունված են այդ տարածքի համար, այսինքն` ՌԴ-ի ներքին գները, իսկ եթե ոչ, դուք կատարում եք այլ քաղաքակրթական ընտրություն, ապա այդ մյուս հարթության համար ինձ մոտ կա ուրիշ գազի գին»:
– Այսինքն` սա կարող ենք բնորոշել` որպես նախազգուշացո՞ւմ:
– Մի կողմից` կարող ենք նախազգուշացում բնորոշել, բայց սա այդ օբյեկտիվ խաղն է այն օրենքներով, որը փորձում ենք ընտրել: Մենք ասում ենք` «գնում ենք Եվրոպա»: Եվրոպա ասելով` սովորաբար մենք հասկանում ենք Շվարցենեգերի ֆիլմերը` մեծ մեքենա, մեծ տուն, կողքին` երկու գեղեցկուհիներ նստած, և այսպես սլանում ենք քեֆերի մեջ:
Բայց կա նաև երկրորդ Եվրոպան: Երկրորդ Եվրոպայի նվաճման, ուժային գործիքը ոչ թե ՆԱՏՕ-ն է (դա ընդամենը պահակազորն է), այլ այն կոչվում է LGBT, այսինքն` լեսբուհիների, գեյերի, բիսեքսուալների և տրանսվեստիտների Եվրոպա: Մենք այնքան էլ լավ չենք պատկերացնում` դա ինչ է, մեզ թվում է, թե դա ինչ-որ վերացական բան է, ո՛չ, նրանք հիմա կոնկրետ քայլեր են անում հանրապետությունում, նրանք այստեղ ունեն ցանց, որը, ծառայելով Եվրոպային, քանի որ այդպիսի կուսակցություն է, այդպիսի հ/կ է և այլն, այստեղ հասցրել են ԱԺ-ում անցկացնել 5 օրենք, ըստ որի` լինելու է հետևյալը. դուք փորձում եք զինվորին զորակոչել բանակ, զինվորն ասում է. «գիտեք, ես ինձ կին եմ զգում», վերջացա՛վ, կանայք չեն զորակոչվում, դպրոցներում` երեխաների մոտ, վաղը նրանք բացելու են կրպակներ և գեյերի ամսագրերը բաժանելու են ձրի, նրանք անցկացնելու են շքերթներ, և այլն, և այլն:
Հիմա մենք սա ընդունում ենք, և արդեն սկսելու ենք ոչնչացնել ինքներս մեզ` որպես մարդ, երեխաներին: Սա այդ փողի համակարգի հատուկ գործողությունն է, որն այսօր եկել է փոխարինելու ավանդական բանակը: Օրինակ` մեզ ռազմական դաշտում հաղթելու համար շատ բան պետք չէ, եթե սա մտավ, պատկերացրեք` ինչ է սկսվելու Հայաստանում…
– Այս տեսակետի ընդդիմախոսները գտնում են, որ դա պարզունակ պատկերացում է Եվրոպայի մասին:
– Դա այսօրվա Եվրոպայի հայեցակարգն է, ոչ թե ավանդական Եվրոպայի: Այն, ինչ հիմա կատարվում է, եվրոպական քաղաքակրթության հետ որևէ կապ չունի, փաստը` Ֆրանսիան ապստամբեց այդ օրենքների դեմ, ավելին` Ֆրանսիայի գեյերն ապստամբեցին, որ իրենց տրվի երեխաներ որդեգրելու իրավունքը, ո՞վ իրենց տվեց այդ իրավունքը:
– Իսկ ԵՄ Ազատ առևտրի գոտի մտնելը մեզ ենթարկո՞ւմ է այդ վտանգին:
– Անկասկած, եթե մտնում եք…իհարկե այն առևտրի, տնտեսության մասին է, ինչպես նաև իր մեջ չի պարունակում «գենդերային հավասարություն» բառն այն իմաստով, ինչ ես նկարագրեցի:
Բայց դա արդեն մտնում է Հայաստանի օրենքների մեջ, որովհետև եթե վաղը երիտասարդն ասաց` ես չեմ գնում այդ պատճառով, եթե նա տվեց Եվրոդատարան, նա հաղթելու է, որովհետև մեր օրենքների մեջ դա արդեն կա: Ինչ վերաբերում է տնտեսական կողմին, դրանով մենք բաց ենք անում դռները, որ մենք գնանք-գանք, նրանք գնան-գան, համակարգերը շատ ավելի սերտ համագործակցեն: Բայց ես կարծում եմ, որ մենք այսօր պիտի կտրականապես ասենք` «ոչ» այդ կուլտուրային, որովհետև որքան լայն ես բացում դռները, այնքան ավելի լայն է այդ կուլտուրան գալիս: Մենք, հակառակը` պիտի օրենք ընդունենք, որը սահմանափակում է այն եվրոպացիների մուտքը Հայաստան, ով մասնակցել է գեյ-շքերթներին, նախաձեռնել է, և այլն: Ես նկատի չունեմ այդպիսի մարդկանց, մեր ժողովուրդը, ինչպես ասում են` տոլերանտ է, բայց վաղը նրանք, հնարավոր է` որոշեն այդ նույնը մարդկային այլ պահանջմունքների վրա դրսևորել:
– Իսկ պետք չէ՞ «ոչ» ասել Ռուսաստանի նման քաղաքականությանը:
– Ես ասացի, որ հասել ենք մի վիճակի, երբ ընտրությունը ճակատագրական է, հերթական դատարկ թուղթը չենք ստորագրում, ուստի պետք է կտրականապես ասենք` «ոչ» եվրոպական ասոցիացված համաձայնությանը:
Հիմա` ՌԴ-ի մասին. Ռուսաստանի հետ կապված առաջացել է հետևյալ խնդիրը. մենք ցանկանում ենք Ռուսաստանի հետ ունենալ հարաբերություններ, որ նրանք մեզ վերաբերվեն` ինչպես բարեկամների, իսկ մենք նրանց վերաբերվենք` ինչպես ընդունված է արևմտյան քաղաքակրթական տարածքում, որտեղ հարաբերություններն առևտրական են. ես` քեզ, դու` ինձ: Բայց իրենցից սպասում ենք, որ այդպես չվերաբերվեն, լինեն ավելի բաց:
Միանգամից ասեմ` այսպիսի ընտրություն հնարավոր չէ: Եվս մի ֆունդամենտալ հարց անվտանգությունն է: Ես տեսնում եմ, թե ինչպես է այդ անվտանգությունն ապահովվում ՌԴ-ի հետ միասին, օրինակ, Թուրքիայի պարագայում, նաև Ադրբեջանի, որովհետև միգուցե մենք հերթական պատերազմը նույնիսկ հաղթենք, բայց խնդիրն այն է, որ հաղթանակը պյուռոսյան չլինի: Եվ նրանց սանձահարման հարցում ֆունդամենտալ նշանակություն ունեն ՌԴ-ի հետ հարաբերությունները: Ուրիշ ոչ մի կետից այդպիսի հարաբերություններ չեն առաջարկել ՀՀ-ին և չեն էլ կարող:
– Բայց այդ եկամուտը, որը պիտի ստանա ՌԴ-ն գազի բարձրացված գնից, կարծես մի նշանավոր գումար չէ Ռուսաստանի համար:
– Այստեղ արդեն պետք է խոսենք հարցի երկրորդ կողմի մասին: Այժմ առաջին հարցը, որը բարձրացնում է Ռուսաստանը` համենայն դեպս հրապարակային, ուղղակի մի քիչ քողարկված, հետևյալն է. նա ասում է` «լսեք, դուք գազը ձեր ժողովրդին տալիս եք մի գումարով, իսկ ձեր կողոպտիչներին, կողոպտիչ համակարգին (հանքեր, այլ ձեռնարկություններ) տալիս եք ավելի ցածր գնով: Այսինքն` ես հիմա սուբսիդավորում եմ ձեր կողոպտիչ համակարգը, գալիս են ուրիշ երկրներ, և ձեր կողոպտիչները, նրանց հետ կիսվելով, թալանում են ձեր հանքերը, և ես պիտի դա ֆինանսավորեմ»:
Երկրորդը` Ռուսաստանն ասում է` «տնտեսությունը հանեք ստվերից, և այնտեղ արդեն ամեն ինչը կերևա, այդ թվում` նաև այդ գազը ձեզ համար բացարձակապես թանկ չի թվա, որովհետև, միևնույն է, լինում է եվրոպականից ցածր»: Իհարկե, այստեղ ենթատեքստ էլ կա, այս հարցը նա բարձրացրեց այն պահին, երբ տեսավ, թե ինչպիսին է մեր աշխարհաքաղաքական ընտրությունը, կարծես թե: Բայց բոլոր դեպքերում սա շատ կարևոր հարց է Հայաստանի համար, այսինքն` ոչ միայն մենք ենք բարձրացնում մեզ կողոպտելու հարցը, այլ նաև Ռուսաստանը:
– Իսկ ի՞նչ դեր ունի ռուս օլիգարխիան գազի քաղաքականության մեջ:
– Շատ հավանական է, որ նա էլ գործ ունի, որովհետև գինը մեզ տալիս են, այն Հայաստանում կրկնակի է դառնում: Այդ կրկնակի դարձող հատվածի մեջ ցանկացած բան կարող է պատահել: Ով ինչքան չափաբաժին այնտեղ, ինչպես է բաշխվում և այլն, լուրջ ուսումնասիրության կարիք ունի:
– Իսկ հնարավո՞ր է, որ սա ի վերջո կամ ավելի շուտ Հայաստանին, այսպես ասած, նետի Արևմուտքի գիրկը:
– Կարծում եմ` հիմա խնդիրը ճիշտ հակառակն է, այսինքն` մենք Արևմուտքին պետք է կտրականապես ասենք «ոչ», իսկ Ռուսաստանի հետ տնտեսական հարաբերությունների վերաբերյալ, պետք է նշեմ, որ Հայաստանում այսօր մոտ 1-1,5 մլրդ դոլլարի օգուտ են ստանում ռուսական ձեռնարկությունները: Ես առաջարկում եմ գալ խորքային համաձայնության Ռուսաստանի հետ, և այդ LGBT համակարգը մերժելով` փոխարենը գտնենք նոր քաղաքակրթական մոդել, որը ոչ Ռուսատանն ունի, ոչ մենք, բայց մինչ այդ պիտի ձերբազատվենք դրսի կախումից:
– Այնուամենայնիվ, այսօր մարդկանց այնքան էլ չեն հետաքրքրում քաղաքակրթական հարցերը, այլ հետաքրքրում է միայն իրենց սոցիալական վիճակը:
– Հիմա սոցիալական հարցերին էլ կանդրադառնամ: Բայց եթե մենք հաշվի չառանք` ինչի է բերում այս քաղաքակրթական ընտրությունը, վաղը կանգնելու ենք ծայրաստիճան ծանր պրոբլեմների առաջ, որը մեզ համար շատ ավելի անընդունելի է, քան մյուս խնդիրները: Սրանով ես չեմ ուզում շրջանցել տնտեսական հարցերը:
Տնտեսական մասով առաջարկը հետևյալն է. քանի որ պահը ճակատագրական է, այսինքն` դրված են մեր անվտանգության, մեր քաղաքակրթական ընտրության և նաև մեր գոյության հարցերը (շատ ճիշտ եք ասում` տնտեսական, սոցիալական հարցերը կարևորագույնն են), լուծումները տեսնում եմ այսպես. Սերժ Սարգսյանը, քանի որ նա միշտ եղել է հանրապետությունում ամենատեղյակ մարդը, երբ Ազգային անվտանգության նախարարն էր, տեղյակ էր, թե ով ինչքան է լափել այս երկրից, պետք է պարտադրի, որ այդ լափողները հատուցեն մեր արտաքին պարտքը` մոտ 5 մլրդ դոլար, որ մենք կտրվենք միջազգային ատյանների կախումից: Երկրորդ պարտադրանքն այդ նույն անձանց շրջանակին պիտի լինի այն, որ հաջորդ 5 մլրդ-ը նրանք պարտավոր են ներդնել երկրի տնտեսության մեջ: Այն, որ ասում ենք` ռեֆորմ, ռեֆորմը սա է:
Այսպիսի առաջարկ Սերժ Սարգսյանը երևի ի վիճակի չի լինի անել, որովհետև դա շատ ծանր հարց է իր համար` նախևառաջ այն պատճառով, որ նա էլ այդ նույն փիլիսոփայության դաշտում է, և երկրորդը` այդ դաշտը կարող է հսկայական դիմադրություն դրսևորել: Դրա համար պետք է նրան օգնել` նրան պարտադրելով ժողովրդով: Ժողովրդի պարտադրանքը հետևյալն է, որ բոլոր քաղաքական կուսակցությունները, կազմակերպությունները, գործիչները, որոնք հասկանում են այս հարցի ճակատագրական լինելու հանգամանքը, բոլորը միասին դիմում են ժողովրդին` նրան հրավիրելով Հայաստանի քաղաքացիների ժողովի:
Վերցնենք մեկ օր` հունիսի 15-ն է, 22-ն է: Այս ընթացքն օգտագործվում է այս բանավեճերի համար` ինչպե՞ս, որտե՞ղ, ի՞նչ, և այլն: Ով մի բան է պաշտպանում, թող փաստերը ներկայացնի: Եթե մենք սա անենք, կարծում եմ` Ռուսաստանի հետ հարաբերությունները, որոնց ես կողմ եմ, ես տեսնում եմ որոշակի հեռանկարով: Հեռանկարը հետևյալն է` մենք պետք առաջարկենք Ռուսաստանին, որ այն եկամուտը, որը նա ստանում է, ամբողջությամբ ներդրվի Հայաստանում, թող էլի ռուսական ձեռնարկություններ լինեն, բայց զարգանան այստեղ: Այսինքն` դա ներդրումների նոր հսկայական աղբյուր կլինի, կամրապնդի մեր ռազմավարական հարաբերությունները և կօգնի մեզ կառուցել նոր քաղաքակրթական մոդել:
– Պարոն Մանուչարյան, ժողովուրդը ոչ մի կերպ չի կարողանում պարտադրել իշխանությանը, հետևաբար` ի՞նչ պետք է անել:
– Պարտադրելը տարրական է այս մի ձևով, որ ես նշեցի: Չի՞ կարող, թե՞ չի ուզում: Այն, որ ոչ մի ընդդիմադիր ուժ չի կարող դա անել, մենք տեսել ենք 100 անգամ, բայց այդ ուժերից գոնե մի քանիսը պետք է դիմեն ժողովրդին և ասեն` ես էլ եմ համաձայն, եկեք էսինչ օրն անցկացնենք Հայաստանի քաղաքացիների ժողով, այսինքն` երևանցիները` Երևանում, մյուսները` ամեն մեկն իր քաղաքում` հրապարակներում, հրավիրվում են տվյալ ժամին, տեխնիկական բոլոր հնարավորությունները կան, և անցկացվում է Հայաստանի քաղաքացիների ժողովը: Կա՛մ Սերժ Սարգսյանն` ինքը, պետք է պարտադրի հավաքագրել այդ փողը, որ ես ասացի, և լուծի այդ հարցերը, կա՛մ դա պետք է անեն երկրի քաղաքացիները` պարտադրելով: Այսինքն` այդ կարգի ժողովը ցանկացած իշխանության ցանկացած բան կարող է պարտադրել:
– Հատկանշական է, որ վերոհիշյալ ընդվզումները բռնկվում են ամենատարբեր կետերում ու ամենատարբեր առիթներով, այդ դեպքում ինչպե՞ս պետք է ընթանա նրանց ինքնակազմակերպումը, եթե հաշվի առնենք, որ ընդդիմությունը բավական պառակտված վիճակում է:
– Այն ժողովը, որի մասին նշեցի, լուծում է բոլոր հարցերը, որովհետև այս պատկերը, որն այժմ ունենք, ունի լրջագույն վտանգ մեր երկրի համար. այդ ընդվզումը, որը ցանկացած կողմ ուզում է օգտագործել, կարող է շատ հեշտությամբ նաև հրահրվել. եթե մենք դրան տեր չենք, ուրեմն ցանկացած կողմ կարող է դրան տեր դառնալ: Եվ երկրորդ մեծագույն վտանգը. ինչ-որ հեքիաթ կա, թե հայերը ոտքի չեն կանգնում սոցիալական հարցերի համար, դա բացարձակ հեքիաթ է: Հայերը շատ լավ ընդվզում են այդ հարցերով, մանավանդ հիմա սոցիալականը սրված է` առկա բարոյահոգեբանական հսկայական ֆոնով: Հետևաբար, կարծում եմ` երկրորդ խոշորագույն վտանգը բունտն է հանրապետությունում: Ա՛յ, որ ասում եք` մի հատ` ստեղ, մի հատ` այնտեղ, մեկ էլ ինքնաբերաբար բռնկվում է ամբողջությամբ:
Այդ ժամանակ այդ բունտն անվերահսկելի է բոլորի համար` իշխանություն, ընդդիմություն, օտար ուժեր: Դա արդեն այն քաոսի վիճակն է, որը մենք տեսնում ենք Լիբիայում և տարբեր երկրներում: Եթե ընդհանրական բունտ լինի, դրան տեր, ծառա չկա, դա սրբելու և տանելու է ամեն ինչ: Իր մեջ ունի դրական կողմ, որ նոր կյանք է սկսվելու, բայց լինելու են հսկայական կորուստներ, և անհասկանալի է` ի՞նչ ենք մենք կորցնելու: Այդ բունտի ժամանակ մենք, մեծ հավանականությամբ, կկորցնենք Ղարաբաղը, կկորցնենք բնակչության մի զգալի մասը:
– Իսկ դա ինչո՞վ կտարբերվի ղարաբաղյան շարժումից:
– Ղարաբաղյան շարժման ժամանակ կար կառավարող օղակ. առաջին օրվանից մոտ 500 մտավորականներ կանգնած էին հարթակում և առաջնորդում էին ժողովրդին, հետո խմորվեց մի «Ղարաբաղ» կոմիտե` Իգոր Մուրադյանի ղեկավարությամբ, հետո` մյուսը: Խնդիրը դա չէ, կառավարելիությունը միշտ կար: Եթե հիմա ասեք, որ կլինի, օրինակ, Սարդարապատի կառավարելիությունը, խնդիր չկա, թող լինի բունտ, հոյակապ է, բայց չի լինելու ոչ ոքի կառավարելիությունը: Այժմ այնպիսի իրավիճակ է, որ տարածված մի լուրը կարող է բերել բռնկման:
Եթե այն օրը զոհված երիտասարդի դին հասցնեին քաղաք, ապա շատ հավանական է, որ այդ բունտի սկիզբը լիներ: Հայաստանն այդ վիճակում է, հիմա իշխանավորն ի վիճակի չէ որևէ բան անել: Ուրեմն պետք է, որ երկրի ղեկավարը բռունցքը խփի և այդ հարցերը լուծի, և որևէ խնդիր չենք ունենա լուծելու: Ես չեմ խոսում որևէ մեկից հարստությունը խլելու մասին, բայց եթե դա չեղավ, արդեն պետք է դիտարկել բոլոր տարբերակները` քաղաքացիների ժողովում: Հիմա բերեմ մի օրինակ, որ տարբերությունները պարզ լինեն: Ֆրանսիայի մեծ հեղափոխությունից մեկ օր առաջ արքան իր օրագրի մեջ գրել էր` «ոչինչ», այսինքն` ոչ մի հետաքրքիր բան չկա, նրա սիրուհին ամենահարուստ մարդկանցից մեկն էր, և երբ սկսվեց բունտը` այն, ինչ հետագայում անվանեցին հեղափոխություն, ամբոխն ընկավ այդ սիրուհու ետևից, ով մտավ Փարիզի դահիճի տունը` խնդրելով գլխատել իրեն, ամբոխը պահանջում էր, որ հանձնեն իրեն:
Դահիճն ասաց`«ոչ, ես չեմ կարող դա անել», և նրան հանձնեց ամբոխին: Նրան պատառ-պատառ արեցին: Ուզում եմ ասել` բունտը սարսափելի բան է, մենք պետք է թույլ չտանք բունտ: Իսկ այն կանխելու համար, ինչպես նշեցի` կա երկու մեխանիզմ. կա՛մ իշխանությունը կատարում է իմ նշած քայլերը, կա՛մ քաղաքական դաշտում բոլոր համակարգերով փորձում ենք հրավիրել քաղաքացիների ժողովը` իշխանություններին պարտադրելով այդ գործողությունները:
«168 ԺԱՄ»
