«Հնարավոր է` ՀՀՇ-ն տարրալուծվի ՀԱԿ-ի մեջ». Սոս Գիմիշյան
– ՀԱԿ անդամ Սասուն Միքայելյանը հրապարակված հոդվածում խիստ քննադատության ենթարկեց ՀԱԿ ղեկավարության քաղաքականությունը վերջին տարում՝ նշելով, որ «ի սկզբանե անհեռանկար քաղաքագիտական վերլուծություննուդրան հաջորդած անհեռատես քաղաքական սիրախաղերը, համաժողովրդական պայքարի հստակ նախանշված ուղուց շեղումը և անհասկանալի ինտրիգների մեջ մտնելն, ի վերջո, բերել են նրան, որ առաջիկա քաղաքական ամենակարևոր միջոցառմանը` նախագահական ընտրություններին, մոտենում ենք գրեթե ամայացված քաղաքական դաշտով»: Ի՞նչ կարծիք ունեք այս տեսակետի մասին:
– Ամայացած չէ, նախագահական ընտրություններին մոտենում ենք Հայ ազգային կոնգրեսի ծանրագույն վիճակով: Վերջին մեկ-մեկուկես տարվա գործընթացների գնահատականի հետ համամիտ եմ: Իսկապես այդպես է: Բարձր գնահատելով ՀԱԿ առաջնորդի քաղաքական հմտությունը, համաձայն չլինելով հանդերձ` կողքի քաշվեցինք, ասացինք` չլինենք խանգարողի դերում: Ինքը գնաց իր ընտրած ճանապարհով, և արդյունքը եղավ այն, որ այդ «սիրախաղերի» արդյունքը չկա, համագործակցություն «Բարգավաճ Հայաստանի» և Դաշնակցության հետ չկա և չի էլ կարող լինել, որովհետև նրանք միշտ էլ իշխանություն են եղել և երբեք ընդդիմադիր չեն եղել: Այդպես էլ եղավ:
Բայց միայն դա չէ, որ վատ է: Ոչինչ, կարող է փորձես համագործակցել քաղաքական ուժերի հետ, և չստացվի, բայց այս ամենի արդյունքում՝ մենք կորցրեցինք ամենագլխավորը` ժողովրդին, մենք կորցրեցինք ժողովրդի վստահությունը: Եվ հասկանում ենք, որ տանուլ ենք տվել` վերջին մեկուկես տարվա քաղաքականության արդյունքում, հասկանում ենք, որ առաջադրվելը բերելու էր շատ ծանր հետևանքների. եթե խորհրդարանական ընտրություններին մի կերպ 7 տոկոս ձգեցինք, հիմա դա էլ չենք ունենալու: ԱԺ մտնելուց հետո, հայտարարելուց հետո, որ գնում ենք իշխանությունը ներսից քանդենք, փոխանակ իշխանությունը քանդեին, ՀԱԿ-ը քանդեցին դրանով: Իսկապես, ծանր վիճակում է գտնվում ընդդիմադիր դաշտը, որն, ի վերջո, ընդդիմության մի կենտրոն էր ձևավորել: Լևոն Տեր-Պետրոսյանը հանճարեղ ձևով սկսեց այս շարժումը, և ոչ պակաս հանճարեղ ձևով մենք` Հայ ազգային կոնգրեսը, այս շարժումը բերեց այսպիսի ծանր վիճակի:
-Այսինքն` եթե վերլուծենք ՀԱԿ-ի վերջին մեկուկես տարվա քաղաքականությունը, Դուք համամի՞տ եք Նիկոլ Փաշինյանի գնահատականների հետ, որ ՀԱԿ-ի ձախողման հիմնական պատճառները իշխանության հետ երկխոսությունը և «քաղաքագիտական վերլուծությունն» էին:
– Այո՛, նաև ՀԱԿ-ի ներսում գործելակերպի խնդիրներ կան, որոնք նույնպես նպաստեցին քայքայմանը: Առանց կոնսենսուս ունենալու, առանց բոլոր կուսակցությունների քայլերը համաձայնեցնելու գործելակերպն, ի վերջո, բերեց քայքայման. սկզբից երեք կուսակցություն դուրս եկավ, հիմա մեկն է դուրս եկել, մյուսներն էլ առկախ վիճակում են: Այդ պատճառով ես գտնում եմ, որ փոքրիկ հնարավորություն կա, որպեսզի առողջացման պրոցես գնա: Եթե հաջողվի տանել այդ առողջացման պրոցեսը, փոփոխությունների ենթարկել և առողջ հիմքի վրա դնել, ապա կերազեի, որ ՀԱԿ-ը տասնյակ տարիներ շարունակ լիներ ազդեցիկ ուժ քաղաքական դաշտում, ինչպես եղավ, օրինակ, Հնդկական ազգային կոնգրեսի հետ:
Այնտեղ էլ առաջնորդները եկան, փոխվեցին, գնացին, բայց քանի որ առողջ կառույց էր, անկեղծ նպատակներ էին դրվում, և այդ նպատակներին հասնելու համար քայլ առ քայլ գործունեություն էր ծավալվում, նրանք հաջողություն ունեցան: Հիմա եթե հաջողվի, լավ է, չի հաջողվի, ինքնանպատակ չէ: Եթե Կոնգրեսը պետք է շարունակի գործել նույն ոճով, և բոլորի կողմից անհամաձայնեցված քայլեր կատարվեն, ապա այն ինքնաբերաբար կքանդվի:
Իհարկե, կա մի երրորդ սցենար` կարող է մնան 4-5 կուսակցություն, որոնք հետո փորձ անեն միավորվել և ստեղծել նոր կուսակցություն` «Հայ ազգային կոնգրես» անվամբ, այսինքն` ՀՀՇ այդպես տարրալուծվի ՀԱԿ-ի մեջ: Սա էլ է հնարավոր ճանապարհ, բայց այդ ճանապարհի հետ ես գործ չունեմ:
– Իսկ ինչպիսի՞ նոր ռազմավարություն պետք է որդեգրել, որպեսզի ՀԱԿ-ը կրկին գլխավորի համաժողովրդական շարժումը, պետք է նորի՞ց ի հայտ գա այնպիսի հզոր առաջնորդ, ինչպես Լևոն Տեր-Պետրոսյանը:
– Դժվար է պատկերացնել, որ կարճ ժամկետում հնարավոր է ձևավորել այդպիսի հզոր լիդեր: Եվ ասեմ` լիդերներն, իհարկե, կարևոր դերակատարում և նշանակություն ունեն, բայց ժողովուրդը չէր գալիս ՀԱԿ-ի լիդերների կամ կուսակցության նախագահների սիրուն աչքերի համար, ժողովուրդը գալիս էր հրապարակ, որովհետև երկրում կան լուրջ խնդիրներ, ժողովուրդը վատ է ապրում, երկրի վիճակն է վատ: Ավելի շատ դա էր շարժման հիմքը: Հաջորդ կարևոր հանգամանքը, որ առաջին երկու տարին ժողովրդի հետ անկեղծ, շիտակ ենք խոսել, չենք փորձել խաբել, խաղեր տալ, դրանք կոչվում են քաղաքական թե այլ խաղեր, ինձ համար միևնույն է, խաղը խաղ է:
Մենք եղել ենք ազնիվ, և նպատակը մեկն է եղել` արտահերթ նախագահական և խորհրդարանական ընտրությունների միջոցով վերականգնել սահմնադրական կարգը: Բայց կամաց-կամաց այդ պայքարն անձնավորված դարձավ, վերածվեց մանր-մունր խարդավանքների, սկսեց վատանալ ՀԱԿ-ի ներսի մթնոլորտը, տարբեր կարծիքների նկատմամբ վերաբերմունքն անհանդուրժող դարձավ, և այս բոլոր խնդիրները բերեցին քայքայման:
Նախ, որքան ես հասկանում եմ Լևոն Տեր-Պետրոսյանի չառաջադրվելու վերաբերյալ հայտարարությունից, ինքը քաղաքական դաշտից դուրս է գալիս: Ուրեմն` ՀԱԿ-ում առաջնորդ մենք չենք ունենալու մոտակա տարիներին: Այդ դեպքում ՀԱԿ-ը պետք է անցնի կոլեկտիվ կառավարման, ես այդպես եմ տեսնում: Իսկ եթե Լևոն Տեր-Պետրոսյանը դուրս է գալիս, և առաջնորդ չենք ունենալու, ապա ինքնաբերաբար համակարգողի ինստիտուտն է վերանում, ով փաստացի առաջնորդի ներկայացուցիչն էր քաղխորհրդում: Եթե կոլեկտիվ կառավարմամբ, ռոտացիոն սկզբունքով կամ այլ սկզբունքներով կուսակցությունների նախագահներից որևիցե մեկը վարի նիստը, կվերականգնվի առողջ մթնոլորտը, փոխադարձ հարգանքը, կոնսենսուսով որոշումներ ընդունելը, և կուսակցությունները կհասկանան, որ իրենք ունեն հնարավորություն՝ ընդունվող որոշումների վրա ազդեցություն ունենալ, այդ դեպքում իրավիճակը կարելի է փրկել:
Մենք առնվազն երեքուկես տարի կոնսենսուսով աշխատել ենք և միշտ կոնսենսուսով ենք ընդունել որոշումներ: Առաջին դեպքը եղավ այդ «քաղաքագիտական նպատակներից» ելնելով՝ «Բարգավաճի» և Դաշնակցության հետ համագործակցության ուղին բռնելը և նաև՝ դրա շարունակությունը: Այսինքն՝ հարցերին տրվում էին լուծումներ, որոնք կոնսենսուսով հիմնավորված չէին: Սա բերեց նրան, որ նախ՝ երեք կուսակցություններ դուրս եկան, մասնավորապես` Արամ Զ. Սարգսյանն իր կուսակցության հետ դուրս եկավ, հետո ստեղծվեց այսօրվա վիճակը:
– Իսկ ՀԱԿ համակարգողի փոփոխման հարցը դնելո՞ւ եք քաղխորհրդի նիստում:
– Մենք շատ վաղուց ենք այդ հարցը բարձրացրել, և ոչ միայն մեր կուսակցությունը, այդ խնդիրը դրել է նաև Վաղարշակ Հարությունյանի կուսակցությունը: Այդ հարցը բազմաթիվ անգամներ է բարձրացվել, որովհետև, գիտեք, նորմալ չէ, երբ հիմնադիր նախագահը վերջին անգամ մեկ տարի առաջ է եկել քաղխորհրդի նիստին: Մի անկուսակցական մարդ (ես չեմ ուզում, որ այդ խնդիրն անձնավորվի, անձի հետ կապված չէ), որ ընդամենը պիտի նիստ վարի, շատ հաճախ խոսում է նախագահի անունից, բայց այդտեղ նա բազմաթիվ իմպրովիզացիաներ է թույլ տալիս, գալիս է և 15-17 կուսակցությունների նիստ է վարում: Դա կարող է բացառության դեպքում՝ ինչ-որ տեղ ընկալվել, բայց երբ նա մշտապես է դա անում, նորմալ չի կարող լինել: Նախկինում էլ այդ խնդիրը բարձրացվել է, շոշափվել է, հետո ինչ-որ տեղ նաև մոռացվել է, հետո նորից է սրվել, որովհետև դա նաև գալիս է համակարգողի գործելակերպից, որ պարբերաբար այդ հարցը սրվում է: Մեծ իմաստով` ո՞վ է վարում նիստը, ոչ մի նշանակություն չունի, նա ո՛չ առաջարկ կարող է բերել, ո՛չ քվեարկել, այլ ընդամենը նիստ վարող է, ընդամե՛նը, դա չի կարող լուրջ խնդիր լինել, բայց երբ դա արդեն այլ բանի է վերածվում, երբ այդ նիստ վարողը փորձում է գնահատականներ տալ կուսակցությունների դիրքորոշումներին, ինչ-որ խաղեր տանել, արդեն առաջանում են խնդիրներ:
– Պարոն Գիմիշյան, ՀԱԿ-ի վերջին մեկուկես տարվա մարտավարությունը կառուցվել էր այդ «քաղաքագիտական վերլուծության» հիման վրա, և որի համաձայն` նման իշխանության դեմ կարելի է պայքարել միայն հզոր ռեսուրսներ ունեցող ուժի միջոցով, ինչպիսին «Բարգավաճ Հայաստանն» է: Եվ դեպքերի ընթացքը ցույց տվեց, որ ընդդիմադիր ուժերի մեծ մասն, ըստ էության, իր մարտավարությունը կառուցել էր այդ հաշվարկով և սպասում էր ԲՀԿ-ի որոշմանը: Իսկ արդյոք կա՞ր իշխանափոխության այլ ճանապարհ:
– Իհա՛րկե կար, իշխանափոխությունը 2008-ին փաստացի տեղի էր ունեցել, ընդամենը պետք էր մեկ-երկու վճռական քայլ կատարել և ավարտել: Ժողովուրդը հաղթել-վերջացրել էր, ժողովո՛ւրդը: Մնում էր` քաղաքական էլիտան, որը գլխավորում էր ժողովրդին, ցուցաբերեր փոքր վճռականություն և լուծեր խնդիրը: Սա՝ առաջինը: Դրանից հետո էլ են եղել իրավիճակներ, երբ կարելի էր հասնել խնդրի լուծմանը: Այսինքն`այստեղ մարտավարական տարբեր մոտեցումներ կան:
Ես բոլոր կարծիքներն եմ հարգում, ինքս ունեցել եմ այլ մոտեցումներ` մարտավարության վերաբերյալ, բայց նաև հարգել եմ մյուսներին: Սակայն գնահատականը, այսպես ասած՝ դատավորն արդյունքն է, մնացածը դատարկ խոսակցություն է: Ի վերջո, ես պատրաստ էի և բազմիցս ասել եմ, որ եթե այս ուղին, որն ընտրվել է վերջին մեկուկես տարիներին, բերի արդյունքների, խոստացել էի, որ կգտնեմ իմ մեջ տղամարդկություն, կբարձրանամ և կասեմ, որ ես քաղաքականությունից բան չեմ հասկանում, սխալ էի, իսկ իմ գործընկերները ճիշտ են, բայց նույնն ակնկալում եմ նաև իմ գործընկերներից: Հիմա, փոխանակ կանգնեն, տղամարդավարի ասեն, որ՝ «սխալվել ենք, սխալ ուղի ենք ընտրել, պարտվել ենք, եկեք նոր ուղի որդեգրենք և առաջ գնանք»…
Ի՞նչ է եղել, աշխարհի վերջը չէ, ոչ ոք չի ասել, որ ցանկացած պայքար պետք է պարտադիր դրական արդյունքի բերել, բայց նույնիսկ բացասական արդյունքով պայքարը կարող է դրական լինել և նույնպես արդյունք լինել, եթե դու տեսնում ես շարունակությունը: Բայց սխալվել ենք ու շարունակում ենք նույն ուղիով, մի խումբ ուժեր ուզում են ՀԱԿ-ը նույն ուղիով տանել, այն, ինչ եղել է մեկուկես տարի, նույնն ուզում են շարունակել:
Կրկին հայտարարություններ են հնչում, և հասկանալի է, չէ՞, երբ ասում են` «հիմնական ընդդիմադիր ուժերը` ԲՀԿ-ն, ՀԱԿ-ը և Դաշնակցությունը, չեն մասնակցում ընտրություններին և բոյկոտում են», սա նշանակում է՝ ստեղծել նույն ֆորմատը և շարունակել:
Ակնհայտ է, որ չի կարելի նույն ճանապարհով գնալ: Իհարկե, հնարավոր է, այնտեղ որոշ մարդիկ անձնական խնդիրներ են ուզում լուծել, բայց դա իրենց խնդիրն է, ես անձնական խնդիրներով չեմ եկել Հայ ազգային կոնգրես և ոչ էլ եկել եմ որևիցե անձի խնդիր լուծելու, լինի դա Լևոն Տեր-Պետրոսյանը կամ մեկ ուրիշը: Ես եկել եմ պայքարելու, երկրի և ժողովրդի խնդիրները լուծելու համար: Միշտ ունեցել եմ սկզբունք` երբեք չծառայել, ծառայել գաղափարին:
Գիտեք, կա ևս մի խնդիր, որի վրա ուզում եմ ուշադրություն դարձնել: Լևոն Տեր-Պետրոսյանը փաստացի արել է իր հայտարարությունը, և ես դա գնահատում եմ, որ ինքը փաստացի որոշել է կողքի քաշվել քաղաքական դաշտից: Բայց ինչ-որ մարդիկ սկսել են հայտարարել, թե «ո՛չ, նա չի հեռանում, նա մնում է, նա շարունակելու է…»:
Դուք ո՞վ եք, դուք չեք որոշում, էդ մարդու որոշումն է, ինքն է հայտարարել: Եթե նա այժմ գտնում է, որ տարիքի հետ կապված խնդիր կա և տեխնիկական պրոբլեմ կա, ապա 5 տարի հետո առավել ևս խնդիր կլինի: Բայց կողքից ինչ-որ մարդիկ շահարկում են, ուզում են ավելի լավը երևալ, ավելի կաթոլիկ երևալ: Ես գտնում եմ` նրանք իրավունք չունեն հիմնադիր նախագահի անունից խոսելու: Ւհարկե, ես էլ չունեմ այդ իրավունքը, բայց ես այդպես եմ հասկացել իր հայտարարությունը: Եթե սխալ եմ հասկացել, ուրախ կլինեի, եթե ինքը մեկնաբաներ, պարզաբաներ, և ոչ միայն ես, այլ ամբողջ հայ ժողովուրդը հասկանար:
