ՄԱՆԿԱԿԱՆ ՄԱՀԱՑՈՒԹՅՈՒՆ. ԶԱՐՀՈՒՐԵԼԻ ՎԻՃԱԿԱԳՐՈՒԹՅԱՆ ՊԱՏՃԱՌՆԵՐԸ. ԱՆՈՒՇ ՊՈՂՈՍՅԱՆ
Մանկական մահացության աճը Հայաստանում համակարգային ճգնաժամի հետևանք է։ Հայաստանում մանկական մահացության ցուցանիշները կրկին աճել են՝ ի հակադրություն միջազգային միտումներին, որտեղ շեշտը դրվում է վաղ մանկության մահացության նվազեցման վրա։ ՀՀ վիճակագրական կոմիտեի հրապարակած պաշտոնական տվյալները սուր ազդակ են ոլորտի պատասխանատուների և բժիշկների համար։
Այս մասին 168TV-ի «Առողջ որոշում» հաղորդաշարի ժամանակ ասաց «Առողջության իրավունք» հասարակական կազմակերպության նախագահ Անուշ Պողոսյանը:
Այս անգամ նա խոսել է Հայաստանում մանկական մահացության խնդրի մասին:
«2024 թվականի առաջին ինն ամիսներին 0–4 տարեկան երեխաների շրջանում գրանցվել էր 184 մահ, մինչդեռ 2025 թվականին նույն ժամանակահատվածում մահերի թիվը հասել է 207-ի՝ ավելանալով 23 դեպքով։ Ավելին՝ մահացությունների գերակշիռ մասը մինչև մեկ տարեկան երեխաներն են։ 2024-ին այդ ցուցանիշը 153 էր, իսկ 2025-ին հասել է արդեն 169-ի՝ 16 դեպքով ավելի»,- ասաց Անուշ Պողոսյանը:
Նրա խոսքով՝ այս թվերն անհնար է բացատրել ո՛չ սոցիալական վիճակով, ո՛չ տնտեսական դժվարություններով, ո՛չ էլ միայն պատահարների կամ թունավորումների դեպքերով։ Խնդիրը խորապես համակարգային է, և հստակ երևում է մանկաբուժական ծառայությունների կազմակերպման, հասանելիության և կառավարման բոլոր մակարդակներում։
«Միայն Գյումրին ունի մանկական վերակենդանացման և տեղափոխման ծառայություն: Այսօր ամբողջ Հայաստանի տարածքում միայն Գյումրին ունի երեխայի տեղափոխման և/կամ վերակենդանացման մասնագիտացված բրիգադ։ Մնացած բոլոր ծանր դեպքերում շտապ օգնությունը պետք է հասնի Երևանից՝ անցնելով տասնյակ և երբեմն՝ հարյուրավոր կիլոմետրեր»,- ասաց առողջապահության ոլորտի փորձագետը:
Վերջինս նկատեց՝ արդյունքում՝ կորչում են արժեքավոր րոպեներ, հաճախ լինում են կանչերի ուշացումներ՝ օբյեկտիվ կամ սուբյեկտիվ պատճառներով, իսկ երեխայի վիճակը բերում է ամբողջական կախվածության ընդամենը մեկ ծառայության աշխատանքից։
«Գոյություն ունեն դեպքեր, երբ ծանր վիճակում երեխաներին Երևան են տեղափոխել՝ առանց անհրաժեշտ սարքավորումների, համապատասխան մոնիթորինգի կամ մասնագիտացված թիմի։ Նման տեղափոխումները հաճախ ավարտվում են ողբերգությամբ»,- եզրափակեց Անուշ Պողոսյանը:
Նա նաև նշեց՝ Հայաստանում մանկաբույժների և նեոնատոլոգների սուր պակաս:
«Հայաստանում մանկաբուժությունը տարիներ շարունակ մնացել է ամենաքիչ գրավիչ մասնագիտություններից։ Արդյունքն ակնհայտ է․ մարզերում մանկաբույժների իրական պակաս, երիտասարդ բժիշկների արտահոսք՝ համակարգից դուրս, ցածր մոտիվացիա և ծանրաբեռնվածություն։ Երբ չկա տեղում մասնագետ՝ ոչ մի կենտրոնացված համակարգ չի կարող փրկել իրավիճակը։ Կազմակերպչական և կառավարման լուրջ բացեր կան: Մանկաբուժական ծառայությունների կառուցվածքը վերջին տարիներին չի անցել որևէ խորքային, համակարգային բարեփոխում»,- ասաց Անուշ Պողոսյանը:
Դրա փոխարեն, ըստ նրա, որոշումները կենտրոնացվում են մեկտեղ, ծառայությունները և ուղղությունները հաճախ ստանում են մենաշնորհային կարգավիճակ, մարզային կենտրոնների զարգացումը մնում է առանց իրական աջակցության։
«Մենաշնորհի պայմաններում առողջապահական համակարգը գրեթե չի կարողանում աճել կամ ինքնավար զարգանալ։ Ծառայությունների անհավասար բաշխումը բերում է բնական հետևանքի՝ վաղ մանկական մահացության աճի։ Խնդիրը պատահարները կամ թունավորումները չեն, խնդիրն ամբողջական համակարգն է:
Պաշտոնական տվյալների համեմատական վերլուծությունը ցույց է տալիս, որ մահացության աճը պայմանավորված չէ տնտեսական թուլությամբ, բնակչության կենսապայմաններով կամ պատահարի դեպքերի ավելացմամբ։ Մահվան դեպքերը սերում են հենց առողջապահական համակարգի ներսում առկա խոշոր թերություններից՝ անհավասար հասանելիություն, մասնագետների պակաս, ղեկավարումից բխող չկազմակերպվածություն, մարզերի անտեսում, և կենտրոնացվածության պատճառած սահմանափակումներ։
Այս բոլորը միասին ստեղծում են միջավայր, որտեղ երեխաների կյանքը հաճախ կախված է լինում ոչ թե բժշկական գիտելիքից կամ տեխնիկական հնարավորությունից, այլ… հասցնելուց»,- եզրափակեց Անուշ Պողոսյանը
Մանրամասները՝ տեսանյութում:
Բաժանորդագրվեք յութուբյան մեր ալիքին https://www.youtube.com/@168amofficial, գրեք ձեր հարցերը ձեզ հուզող խնդիրների մասին:
