Բացահայտ կաշառք է. Մարդիկ, ովքեր այսօր իշխանություն են, փորձում են դպրոցաշինության պատրվակով իրանցիներին կաշառել, որ վերջիններս աչք փակեն Թրամփի միջանցքի ծրագրի վրա ու չվիժեցնեն այն. Հրայր Կամենդատյան

Տնտեսագետ Հրայր Կամենդատյանը ֆեյսբուքյան իր էջում գրում է. «Իրանի նախագահի այցի ընթացքում նրան փոխանցվել է հրավերք, որպեսզի իրանական կողմը մասնակցի Հայաստանի դպրոցների շինարարությանը։ Ի՞նչ է սա, ի՞նչ հարց է սա, փորձենք մանրամասն քննարկել։ 437 մլրդ ՀՆԱ ունեցող Իրանի հետ նման համագործակցության առաջարկը կբերի ազդեցություններ հետևյալ բնագավառներում՝

1. Աշխատանքային շուկայի բացասական ազդեցություն

ՀՀ-ում գործազրկությունը մոտ 16% է, ինչը բավական բարձր ցուցանիշ է։

Եթե դպրոցաշինության պատվերները տրվեն Իրանին, ապա շինարարության աշխատանքների զգալի մասը (աշխատուժ, նյութերի ներմուծում, տեխնիկա) կգործի արտաքին շուկայի համար, ոչ թե ներսում։

Այսինքն՝ այն գումարները, որոնք պետք է սնուցեին հայ աշխատավորին ու տեղական շինարարական ընկերություններին, ուղղակի կարտահոսեն երկրից։

2․ Արտարժույթի հոսք և բալանսի վատթարացում

Հաշվի առնելով, որ ՀՆԱ-ն Հայաստանում շուրջ 26 մլրդ դոլար է, իսկ Իրանում՝ շուրջ 437 մլրդ դոլար, այստեղ առկա է անհավասար հարաբերություն։

ՀՆԱ փոքր երկրները միշտ զգայուն են արտարժույթի արտահոսքի նկատմամբ։

Եթե դպրոցաշինության վճարումները կատարվեն արտարժույթով (դոլար կամ ռիալ փոխարկմամբ), ապա Հայաստանի ներսում կավելանա դոլարի պահանջարկը, ինչը ճնշում կգործադրի դրամի փոխարժեքի վրա։

Սա տեղի է ունենում այն պայմաններում, երբ Հայաստանի առևտրային բալանսը արդեն բացասական է՝

-ներմուծումը արագ աճում է,
-արտահանումը՝ նվազում։

Ուրեմն՝ յուրաքանչյուր նման նախագիծ խորացնում է վճարային հաշվեկշռի դեֆիցիտը։

3․ Տեղական տնտեսության կորցրած բազմապատկիչ էֆեկտ

Եթե դպրոցաշինության միջոցները ծախսվեին տեղական շինարարական ընկերությունների միջոցով, ապա այդ գումարը կունենար բազմապատկիչ էֆեկտ․

-կվճարվեին աշխատավարձեր,
-կաճեր ներքին սպառումը,
-կմուծվեին հարկեր,
-կավելանար շինանյութի ներքին պահանջարկը։

Իսկ երբ աշխատանքը տրվում է օտար երկրին, այդ էֆեկտը տեղական տնտեսությունից դուրս է մնում։

4․ Համեմատական տնտեսական կշիռ

Իրանի նման մեծ տնտեսության համար Հայաստանի պատվերները փոքր նշանակություն ունեն։

Բայց Հայաստանի նման փոքր տնտեսության համար դրանք կարող են դառնալ առանցքային ճնշումային գործոն։

Փոքր տնտեսությունները միշտ պետք է խուսափեն արտարժույթի ավելորդ արտահոսքից և հակառակը՝ փորձեն ներգրավել օտար կապիտալ ներսի արտադրողական ոլորտներում։

5․ Եզրակացություն

Տնտեսագիտորեն՝ Հայաստանի կառավարության քայլը սխալ է, որովհետև՝

1. Այն չի նվազեցնում գործազրկությունը, այլ պահպանում է բարձր մակարդակը։

2. Արտարժույթը հոսում է երկրից՝ խորացնելով վճարային հաշվեկշռի դեֆիցիտը։

3. Տեղական բիզնեսը զրկվում է զարգանալու հնարավորությունից։

4. Փոքր տնտեսության համար դա դառնում է համակարգային ռիսկ, մինչդեռ մեծ տնտեսության համար՝ աննշան գործարք։

Այստեղ ճիշտ տարբերակը կլիներ՝

-օգտագործել ներսի շինարարական ընկերությունները,

-հարկային արտոնություններով խթանել տեղական շինարարության զարգացումը,

-արտաքին գործընկերներին ներգրավել ոչ թե շինարարության կատարման, այլ ֆինանսավորման կամ տեխնիկական փորձի փոխանցման ձևաչափով։

Բայց տնտեսագիտորեն քրքիջ առաջացնող այս հրավերքն ունի կոնկրետ քաղաքական ենթատեքստ։

ՀՀ կառավարությունը հերթական անգամ ապացուցում է իր հանձնողական ու դավաճանական էությունը․ պատկերացրեք՝ 26 միլիարդ ՀՆԱ ունեցող Հայաստանը, 16% գործազրկությամբ ու արտարժույթի արտահոսքի ահավոր ճնշմամբ, փորձում է Իրանի նման հսկա տնտեսությանը (437 միլիարդ ՀՆԱ) պատվեր տալ՝ դպրոց կառուցելու։

Սա տնտեսագիտորեն ոչ միայն հիմար քայլ է, այլև քաղաքական առումով բացահայտ կաշառք է Իրանի հասցեին։ Մարդիկ, ովքեր այսօր իշխանություն են, փորձում են դպրոցաշինության պատրվակով իրանցիներին կաշառել, որ վերջիններս աչք փակեն Թրամփի միջանցքի ծրագրի վրա ու չվիժեցնեն այն։

Փաստացի, փոխանակ ՀՀ քաղաքացիների ձեռքը տան աշխատանք, գնի տեղական շինարարից, զարգացնի ներքին տնտեսությունը, իշխանությունը որոշել է մեր հարկերից հավաքված գումարներով օտար տնտեսությունը սնուցել։ Սա ոչ միայն անհիմն շինարարական պատվեր չէ, այլև հանձնում է ազգային շահերի։

Ուրեմն եկեք բաց խոսենք՝

– սա ոչ թե շինարարական ծրագիր է, այլ քաղաքական կաշառք Իրանին,
– սա ոչ թե տնտեսության զարգացում է, այլ արտարժույթի արտահոսք,
– սա ոչ թե ժողովրդի շահի պաշտպանություն է, այլ հաջորդ դավաճան քայլը, որի հետևում թաքնված է միջանցքային տրամաբանություն։

Այս կառավարությունը ոչ մի բանի չի ծառայում, բացի իրենց տերերին ու իրենց փրկության ծրագրերից»։