Գները բարձրանում են, ասում են՝ հիմնավոր է, իջնում են՝ դառնում են կասկածելի. Ի՞նչ շահ է հետապնդում ՄՊՀ-ն
Սինչև վերջերս, երբ բենզինի գները Հայաստանում բարձրանում էին, Մրցակցության պաշտպանության հանձնաժողովն ասում էր՝ հիմնավոր են։ Անցած տարվա սկզբին մի պահ դրանք բավական ցածր էին և ձեռնտու սպառողների համար, շտապեցին հայտարարել, թե կասկածներ ունեն դրանց հիմնավորված լինելու հետ կապված։ Ասում էին՝ ավելի ցածր են, քան պետք է լինեն։
Տպավորություն է, որ Մրցակցության պաշտպանության հանձնաժողովը շահագրգռված է, որպեսզի գները բարձր լինեն։ Հանձնաժողովը մի տեսակ դարձել է շուկայում բարձր գները հիմնավորող մարմին։
Երբ գները բարձրանում են, ասում են՝ հիմնավորված է, երբ իջնում են, դառնում են կասկածելի։
Ավելի շատ անհանգստացած են ցածր, քան բարձր գներով։ Չնայած իրենց խնդիրը բարձր կամ ցածր գները չեն։
Տևական ժամանակ Մրցակցության պաշտպանության հանձնաժողովը համարում էր, որ Հայաստանում բենզինի գներն արտահայտում են օբյեկտիվ իրականությունը։ Այսինքն՝ այնքան են, ինչքան պիտի լինեն, խախտումներ չկան, չարաշահումներ չկան։ Ամեն ինչ նորմալ է ու այդպես էլ պետք է լիներ։
Հանձնաժողովը ջանք չէր խնայում հիմնավորելու բենզինի գների հիմնավորվածությունը։
«Հանձնաժողովի իրականացրած ուսումնասիրության արդյունքում պարզվել է, որ միջազգային բորսաներում արձանագրվել է բենզինի գների բարձրացում: Հաշվի առնելով ՀՀ տնտեսավարողների լոգիստիկ ծախսերը և հարկերը՝ Հանձնաժողովն արձանագրում է, որ ՀՀ-ում բենզինի գործող գներն արտահայտում են օբյեկտիվ իրականությունը»,- այս հայտարարությունը Հանձնաժողովն արել է անցած տարվա նոյեմբերի 17-ին, երբ բենզինի գները Հայաստանում հասել էին ռեկորդային բարձր մակարդակի։
Դրանից կարճ ժամանակ անց՝ ընդամենը ամիսուկես հետո, Հանձնաժողովը վարույթներ հարուցեց բենզինի շուկայում գործող խոշոր ընկերությունների նկատմամբ՝ գերիշխող դիրքի առերևույթ չարաշահումների հիմքով։
Ընդ որում, չարաշահումների հիմքերը բոլորովին էլ նոր չէին առաջացել։ Առաջացել էին ավելի վաղ։ Նույնիսկ ավելի վաղ, քան այն ժամանակ, երբ բենզինի գներն անհամեմատ ցածր էին։ Հետո բարձրացան ու այսօր ռեկորդային բարձր են։
Հանձնաժողովը վարույթներ է հարուցել շուկայի 4 խոշոր մատակարարների նկատմամբ, որոնք ունեն գերիշխող դիրք ու միասին տիրապետում են շուկայի ավելի քան 66 տոկոսին։ Ամենախոշորը «Սի Փի ԷՍ էներջի գրուպն» է, որի բաժինը հասնում է 41 տոկոսի։ Երկրորդը «Ֆլեշն» է՝ 29 տոկոս մասնակցությամբ։ Երրորդ և չորրորդ տեղերում «Մեգա Թրեյդն» ու «Մաքս Օիլն» են. առաջինն ունի՝ 17, երկրորդը՝ 13 տոկոս մասնաբաժին։
Այս ընկերությունների նկատմամբ էլ Հանձնաժողովը որոշել է վարույթ հարուցել՝ գերիշխող դիրքի առերևույթ չարաշահումների հիմքով։
Մինչ այդ կատարվել են ուսումնասիրություններ, որոնք ընդգրկել են 2022-2023թթ. ժամանակահատվածը։ Պարզվել է, որ ընկերությունների կողմից բենզինի ձեռքբերման և իրացման գներում առկա են անհամարժեք փոփոխություններ։
«Առկա տեղեկատվության ուսումնասիրության և համադրման արդյունքում հաշվետու ժամանակահատվածում արձանագրվել են ընկերությունների կողմից բենզինի գների ինքնարժեքը կազմող ծախսային բաղադրիչների, այդ թվում՝ ձեռքբերման գների և ընկերությունների կողմից բենզինի իրացման գների անհամարժեք փոփոխություններ, ներառյալ՝ չհիմնավորված բարձր և ցածր գնային քաղաքականության դրսևորումներ»,- հարուցված վարույթներով արձանագրել է Հանձնաժողովը։
Երկու տարի պիտի պահանջվեր, որպեսզի Հանձնաժողովն ի վերջո պարզեր, որ բենզինի գները Հայաստանում հիմնավորված չեն։ Մինչ այդ նույն Հանձնաժողովը բազմիցս հավաստիացնում էր, որ օպերատիվ հետևում են բենզինի շուկային, դիտարկումներ են անում, մշտական ուշադրության տակ են պահում և այդքանից հետո միայն երկու տարի հետո են տեսել, որ չհիմնավորված բարձր և ցածր գնային քաղաքականության դրսևորումներ կան։
Չհիմնավորված ցածր գների մասին Հանձնաժողովի նախագահը, իհարկե, խոսել է դեռևս անցած տարվա մայիսին՝ պնդելով, որ Հայաստանում բենզինի գները չհիմնավորված ցածր են։
«Մենք կարծում ենք, որ Հայաստանում առկա բենզինի վաճառքի գները, մեր պատկերացմամբ, ավելի ցածր են, քան պետք է լինեն։ Ավելին ասեմ, այս գինը տնտեսապես կասկածներ է հարուցում։ Բայց ոչ թե բարձր, այլ հակառակը՝ ցածր լինելու առումով»,- Ազգային ժողովում հայտարարում էր Հանձնաժողովի նախագահը՝ շատերի մոտ տարակուսանք առաջացնելով։
Այն ժամանակ, երբ Հանձնաժողովի նախագահը նման հայտարարություն էր անում, քչերը կարող էին պատկերացնել, որ դրանից հետո բենզինի գները կտրուկ բարձրանալու են։ Բայց այդպես էլ եղավ։
Գները կտրուկ բարձրացան, ինչին, անշուշտ, նպաստեց նաև արված հայտարարությունը՝ չհիմնավորված ցածր գների վերաբերյալ։
Չհիմնավորված ցածր գների վերաբերյալ Հանձնաժողովի նախագահի հայտարարությունը բազմիցս է հնչել, բայց ոչ մի անգամ Հանձնաժողովից խոսք չի եղել բենզինի գների չհիմնավորված բարձր լինելու վերաբերյալ։ Ընդհակառակը՝ դրանք միշտ էլ հիմնավորված ու պատճառաբանված են համարվել։ Հանձնաժողովը ոչ մի անգամ իր մշտադիտարկումներում չհիմնավորված բարձրացումներ չի արձանագրել։ Միայն այն ժամանակ, երբ համարեց, որ չհիմնավորված ցածր են գները, ուսումնասիրություն սկսեց շուկայի 4 հիմնական մասնակիցների նկատմամբ։
Իսկ ինչո՞ւ նույնպիսի օպերատիվությամբ ուսումնասիրություն չէր անում, երբ գները բարձրանում էին։ Եթե նույնիսկ անում էր, միևնույն է, վերջում հայտարարում էր, թե խախտումներ կամ չարաշահումներ չկան։ Դոլարի նվազման ազդեցությունն ու դրսի գներն էին համադրում, հիմնավորում, որ ամեն ինչ նորմալ է։
Ինչպե՞ս եղավ, որ միայն հիմա պարզվեց՝ բենզինի գները նաև չհիմնավորված բարձր են եղել։
Եթե նույնիսկ վարույթի ընթացքում այս հանգամանքը հիմնավորվի, միևնույն է, դա այլևս ոչինչ չի տա սպառողին։ Չհիմնավորված բարձր գինը, որը վճարվել է բենզինի համար, ոչ մեկը չի վերադարձնի։ Լավագույն դեպքում Հանձնաժողովը կբավարարվի վարույթի տակ հայտնված ընկերություններին զգուշացնելով կամ տուգանելով, իսկ դրանից սպառողին ոչ սառն է, և ոչ էլ՝ տաք։
ՀԱԿՈԲ ՔՈՉԱՐՅԱՆ
