«Ստիպում ես քաղաքացուն խարդախությամբ գործել և կոռուպցիոն դաշտում թաթախվել». «Փաստ»
«Փաստ» օրաթերթը գրում է. «Հուլիսի 1-ից ուժի մեջ է մտել «Անկանխիկ գործառնությունների մասին» օրենքը, որը բազմաթիվ մասնագետների և քաղաքացիների շրջանում մի շարք հարցեր է առաջացրել: «Սպառողների ասոցիացիա» ՀԿ փոխնախագահ, իրավաբան Սյուզաննա Չիլինգարյանը նշում է՝ ի սկզբանե ոչ թե քաղաքացիներին և տնտեսվարող սուբյեկտներին պետք է պարտադրեին անկանխիկ գործարքներ կատարել, այլ դարձնեին դա կամավոր:
«Յուրաքանչյուրն ինքը պետք է որոշի՝ իր գործարքը կատարի կանխիկ, թե անկանխիկ: Պետությունը քաղաքացուն փորձում է համոզել, որ այս օրենքով լծակներ է ստեղծում վերջինիս անօրինական գործարքներից պաշտպանելու համար, բայց օրենքն արդեն ուժի մեջ է մտել և այլ պատկեր ենք տեսնում: Մինչև այս օրենքն ընդունելն ու ուժի մեջ դնելը պարտավոր էին մասնագետների հետ քննարկումներ անել, հաշվի առնել, թե ինչ տնտեսվարող սուբյեկտների, ինչ տեսակի գործարքների և ինչ ծավալների գումարի մասին է խոսքը լինելու, տրվեին տարբեր հարցերի պատասխաններ»,«Փաստի» հետ զրույցում ասում է Չիլինգարյանը:
Ընդգծում է՝ պետությունը մահակի ձևով, քաղաքացուն ընտրության հնարավորություն չտալով, գործի է դրել այս օրենքը: «Տպավորություն է, թե այն հատուկ գրվել է բանկերի համար: Նախքան այս օրենքը կիրառության մեջ դնելը, ԿԲ-ն պետք է քննարկեր այն հարցը, թե որն է բանկերի միջնորդավճարների, սպասարկման վճարների խելամիտ սահմանաչափը, եթե բանկերը որոշեին գերշահույթ ստանալ, ապա խնդիրները վերահասցեագրվեին Մրցակցության պետական հանձնաժողովին:
Մինչդեռ հերթական անգամ մտնում ենք բիզնեսի գրպանը, փոխանակ նրան աջակցելու, նրա կողքին լինելու, ասում ենք՝ հավել յալ ծախսեր կատարի, տեխնիկական սարքավորում ապահովի սեփական միջոցներով, դեռ մի բան էլ մեզ հարկեր վճարի և այլն: Ստացվում է, որ պետությունն ու բանկերը, ոչինչ չանելով, ուղղակի գումարներ են ստանում քաղաքացիներից և տնտեսվարող սուբյեկտներից:
Մինչդեռ պետությունը տնտեսվարողներին պետք է ժամանակ տար տեխնիկական առումով հագեցածություն ապահովելու համար, որովհետև անկանխիկով առևտուր անելը ենթադրում է բանկային քարտերի ձեռքբերում, այսինքն՝ պետք է հնարավորություն տայիր բոլորին զինվել անհրաժեշտ սարքավորումներով, ինչը ժամանակատար ու ծախսատար է, բայց երբ քաղաքացին մոտենար խանութ կամ ինչ-որ ծառայություն մատուցող կազմակերպություն, առանց որևէ խնդրի կարողանար կատարել իր գործարքները: Հաջորդը բանկերի խնդիրն է, արդարացի լինելու համար ասենք, որ դրանք այս օրերին գերծանրաբեռնված են աշխատում, շատ են քաղաքացիների դժգոհությունները, որովհետև ուշանում են իրենց քարտերը կամ գործարքները: Ուստի բանկերին ևս ժամանակ պետք է տրվեր քարտերի թողարկման և այլ հարցերի լուծման համար»,-հավելում է մեր զրուցակիցը:
Շեշտում է՝ նման օրենք կիրառության մեջ դնելուց առաջ պետությունը պետք է հաշվի առներ բոլոր սողանցքները, ի հայտ եկող հնարավոր խնդիրները, քաղաքացիների հետ աշխատեր, նրանց գիտակցության մեջ աստիճանաբար մտցներ քարտով գործարքներ կատարելու մշակույթը, հետո նոր միայն նման օրենք դներ կիրառության մեջ, մինչդեռ օրենքը գործում է տասն օրից մի քիչ ավելի, բայց քաղաքացիներն ու տնտեսվարող սուբյեկտներն իրար հերթ չեն տալիս բողոքների առումով:
«Պետությունը քաղաքացուն պետք է բացատրեր, որ այս օրենքը մահակ չէ, այս օրենքով չի ցանկանում վերահսկել նրա դրամական հոսքերը, այլ ցանկանում է պաշտպանել նրան անօրինական գործողություններից, չհաշվառված փողերի շրջանառությունից, կեղծ գործարքներից և այլն, չէ՞ որ այս օրենքը դրա համար է ընդունվել: Եթե պետությունը մատչելի ձևով սա բացատրեր քաղաքացուն, շատերն աստիճանաբար կսկսեին անկանխիկ տարբերակով գործարքներ կատարել, իսկ հիմա քաղաքացին ունի բազմաթիվ հարցեր ու հիմնավորված դժգոհություններ: Բերենք օրինակ գրավատների մասով: Քաղաքացուն շտապ գումար է անհրաժեշտ, նա գրավ է դնում իր զարդերը, գրավատունը 80 հազար դրամ և ավելի գումարային գործարքը պետք է անկանխիկ տարբերակով կատարի: Բանկերը շաբաթ-կիրակի չեն աշխատում, մինչև այդ գումարը քարտին «նստի», ժամանակ է անհրաժեշտ:
Մինչդեռ գուցե քաղաքացին վիրահատության է պատրաստվում և այդ նպատակով է գրավադրում իր զարդերը, իսկ դու ստիպում ես, որ նա գործարքն անկանխիկ տարբերակով կատարի և հավել յալ ժամանակ, միջոցներ ու նյարդեր ծախսի այդ գումարը ստանալու համար»,-ասում է ՀԿ փոխնախագահը:
Այստեղ նա ևս մի քանի ակնառու օրինակներ է բերում: Գյուղատնտեսության և շինարարության ոլորտում շատերն օրավարձով են աշխատում, այս պարագայում ինչպե՞ս պետք է կազմակերպվի անկանխիկ վճարումը, առհասարակ օրավարձով աշխատողների հարցը մնացել է օդում կախված, մինչդեռ, երբ անկանխիկ գործառույթների գումարային շեմը գնալով նվազի, այս խնդիրը ևս ի հայտ է գալու: Կամ՝ եթե քաղաքացին որոշի շրջանցել այս օրենքը, և անշարժ գույքի առք ու վաճառքի փոխարեն ուղղակի նվիրատվություն կատարի իր գույքը իքս մարդուն, ի՞նչ կարող է անել պետությունը, ոչինչ: Այս օրենքը հանգեցնելու է նրան, որ քաղաքացին սկսելու է այլ ելքեր փնտրել իր գործարքները կատարելու համար՝ հայտնի խնամի-ծանոթ-բարեկամ շրջանակին ենք վերադառնալու, մարդիկ ներքին կարգով գումարներ են վճարելու և իրենց գործն առաջ տանեն: Մինչդեռ այս դեպքում տարբեր գործարքներից պետությանը վճարվող հարկերի ծավալն է նվազելու: «Ստիպում ես քաղաքացուն խարդախության գնալ և կոռուպցիոն դաշտում թաթախվել»,-հավելում է Չիլինգարյանն՝ ընդգծելով, որ քննարկումների ժամանակ հերթական անգամ համոզվում ենք՝ այս օրենքը հատուկ բանկերի համար կարված կոստյում է:
«Այն որևէ աղերս չունի քաղաքացու իրավունքի պաշտպանության հետ, որովհետև եթե ուզում էիր պաշտպանել քաղաքացուն, նրան պետք է ընտրության հնարավորություն տայիր: Հաջորդիվ՝ մտնում ես քաղաքացու գրպանը, ստիպում նրան բանկին, այո, օրենքով սահմանված կարգով, միջնորդավճարներ վճարել: Այստեղ ուզում եմ նման հարց բարձրացնել՝ այս օրենքը սահմանադրակա՞ն է, թե՞ ոչ»,-հավելում է զրուցակիցս:
Ընդգծում է՝ խնդրահարույց է նաև կենսաթոշակների անկանխիկ վճարումը: «Օրենքն այս մասով պետք է լայն քննարկումների միջով անցներ և այս դեպքում ևս գործեր ընտրության իրավունքը՝ կենսաթոշակառուն ինքը որոշեր, թե ինչ տարբերակով է ցանկանում իր թոշակը ստանալ: Ի վերջո, օրենսդրական ցանկացած փոփոխության դեպքում պետք է հաշվի առնել հասարակության կենսակերպը, ավանդույթները, կարծրատիպերը և ոչ թե բերել միջազգային փորձի օրինակը: Կամ՝ երբ գրեթե բոլոր գործարքները տանում են անկանխիկի դաշտ, մտածե՞լ են՝ իսկ եթե համակարգային կոլապս լինի, տեխնիկական ու ծրագրային խնդիրներ, ի՞նչ է լինելու: Ունե՞նք տեխնիկական հագեցվածություն, որը կդիմանա այս ծանրաբեռնվածությանն ու հոսքին»,-ասում է Չիլինգարյանը:
Նրա կարծիքով՝ այս օրենքը չի աշխատելու: «Գործարքները սկսելու են դուրս գալ վերահսկողությունից, հասկանալու են, որ ոչինչ հնարավոր չէ կանոնակարգել: Պետությունն իր կայացրած որոշումներով ստիպում է, որ քաղաքացին դադարի հարգել իրեն և հաշվի չնստել օրենքների հետ, արդյունքում կանի այն, ինչ կցանկանա: Վերջին շրջանում գրեթե ցանկացած նախագիծ, որը հետո օրենք է դառնում, չի անցնում մասնագիտական քննարկումների, սոցիալական հարցումների փուլերը, դրա համար էլ ունենում ենք նման պատկեր: Հարց է առաջանում՝ նման օրենքները մարդկանց ինչ-որ կարևոր հարցերից շեղելո՞ւ համար են, թե՞ իսկապես այդքան տգետ են ու չհիմնավորված ինքնավստահությամբ, որ մտածում են՝ մուրճն էլ է մեր ձեռքը, գրիչն էլ, ինչ կուզենք, կանենք: Այս օրենքը պետք է կասեցվի, հակառակ դեպքում՝ այն հակահարված է տալու, ինչ այսօր ցանել են, վաղն իրենք էլ հնձելու են»,-եզրափակում է Սյուզաննա Չիլինգարյանը»:
