Ինչ սպասումներ են ձևավորվել անշարժ գույքի շուկայում. ակտիվությունն ընկել է
Պաշտոնական տվյալներով՝ այս տարի անշարժ գույքի, մասնավորապես, բնակարանների գներն ավելի ցածր են, քան անցած տարի էին։ Մայրաքաղաքում տարբերությունը 4,5 տոկոս է, մարզերում՝ 3 տոկոս։
Տարվա կտրվածքով կա գների անկում, սակայն վերջին մի քանի ամիսներին անկումը գնալով փոքրանում է՝ կապված գների բարձրացման հետ։ Այդ երևույթը սկսեց դիտարկվել մարտից։ Արդեն մայիսին Կադաստրի կոմիտեն Երևանում բնակարանների 0,9 տոկոս թանկացում է արձանագրել՝ նախորդ ամսվա նկատմամբ։ Մարզերում ևս դիտարկվել է գների աճ՝ 0,6 տոկոսի չափով։
Գների այս բարձրացումը տեղի է ունեցել շուկայի պասիվացման պայմաններում։ Ի տարբերություն գների, առք ու վաճառքի գործարքները նախորդ ամսվա նկատմամբ կրճատվել են։
Կրճատումը, ըստ ամենայնի, պայմանավորված է եղել ձևավորված սպասումներով։ Մայիսին Հայաստանն աստիճանաբար մտնում էր նախընտրական գործընթացների ակտիվ փուլ, ինչն էլ ստիպում էր շատերին ձեռնպահ մնալ անշարժ գույքի շուկայում գործարքներ կատարելուց։
Ընտրություններն ավարտվեցին, ու թվում է, թե շուկան աստիճանաբար պետք է հետ գա։ Սակայն ընտրություններով սպասումները չփարատվեցին։ Ընտրությունները ոչ միայն չլուծեցին անշարժ գույքի շուկայում առկա մտահոգությունները, այլև խորացրեցին։ Շուկան կանգնած է հերթական ցնցումների շեմին։ Այս անգամ դա կարող է լինել սպասվող արտագաղթի հետևանքով։
Ընտրությունների արդյունքները շատերի մոտ խորը հիասթափություն են առաջացրել։ Նրանք ընտրությունների հետ էին կապում երկրի անվտանգության խնդիրների լուծումը, սակայն նրանց սպասումները չարդարացան։ Ու հիմա բազմաթիվ հիսաթափված քաղաքացիներ հակված են հեռանալ ու բնակություն հաստատել այլ երկրներում։
Սա անշարժ գույքի շուկայում կարող է նոր իրարանցում առաջացնել։ Արտագաղթի ակտիվացումը միշտ էլ խնդիր է եղել անշարժ գույքի շուկայի համար։ Այն սովորաբար ուղեկցվում է առաջարկի ավելացմամբ։ Մարդիկ հաճախ գնում են՝ վաճառելով իրենց ունեցվածքը։
Շուկայում առաջարկի ավելացումը կարող է հանգեցնել նաև գների անկման։
Թեև անկախ դրանից՝ առաջիկայում կադաստրի կոմիտեն դարձյալ ստիպված կլինի պաշտոնական ցուցանիշներում արձանագրել անշարժ գույքի գների նվազում։ Դա կարտահայտվի արդեն հունիսի ցուցանիշներում՝ պայմանավորված դոլարի փոխարժեքի անկմամբ։ Ինչպես հայտնի է, անշարժ գույքի գնանշումը կատարվում է հիմնականում դոլարով, իսկ պաշտոնական գրանցում է ստանում դրամով։ Եթե մինչև վերջերս դոլարի թանկացումը նպաստում էր, որպեսզի գրանցվող գները բարձր լինեն, հիմա էժանացումը հակառակ ազդեցությունն է թողնելու։ Գրանցման գները նվազելու են, ու դա կսկսի արտահայտվել հունիսի ցուցանիշներում։
Փոխարժեքների փոփոխության ազդեցությունը գրանցման գների վրա կարող է էական լինելը, բայց դրա իրական ազդեցությունը գրեթե զրոյական է։ Գներն այս շուկայում որոշվում են տարադրամով, ու փոխարժեքների անկայունության պայմաններում գնային փոփոխությունները ճիշտ է դիտարկել տարադրամով, որովհետև գործարքներն իրականում կատարվում են տարադրամով։ Դրամը ընդամենը հաշվարկային միավորի դեր ունի՝ պետական գրանցումների ժամանակ։
Անշարժ գույքի շուկայում գների իրական փոփոխությունները կապված են լինելու ոչ այնքան փոխարժեքների, որքան այլ գործոնների հետ։ Դրա վրա էական ազդեցություն ունեն մարդկանց սպասելիքներն ու եկամուտները։
Այս պահին սպասելիքները դժվար է դրական համարել։ Ընտրություններից հետո էլ երկրի անվտանգության ու ապագայի հետ կապված անորոշությունները շարունակում են նույնությամբ պահպանվել։
Ինչ մնում է եկամուտներին, ապա սպառման ծախսերի առաջանցիկ աճի հետևանքով հասարակության հիմնական մասը գնում է դեպի աղքատացման։ Դա չի կարող խթանող ազդակ լինել անշարժ գույքի շուկայի համար։
Շուկան շարունակում է կանգուն մնալ մեկ հիմնական գործոնի շնորհիվ. այդ գործոնը եկամտային հարկի վերադարձն է, որով պետական բյուջեն ֆինանսավորում է հասարակության համեմատաբար հարուստ խավի կողմից բնակարանների ձեռքբերումը։ Սա չի կարող արդարացված լինել՝ հատկապես, երբ բյուջեն ունի եկամտային լուրջ խնդիրներ ու ստիպված է դրանք լրացնել պետության վրա պարտքի մեծ բեռ կուտակելու միջոցով։
Բայց քանի որ իշխանություններն այլ ավելի հարմար տարբերակ չեն կարողանում գտնել անշարժ գույքի շուկան ջրի վրա պահելու համար՝ շարունակում են գնալ այս ճանապարհով։ Չնայած երբեմն դա էլ չի փրկում։
Ճիշտ է, անցած տարվա խորը անկումից հետո կա որոշակի ակտիվություն, բայց ոչ կայունություն։ Առանձին ամիսներին շուկայում արձանագրվում են բավական բարձր անկումային տրամադրություններ։ Եթե ապրիլին մարտի համեմատ բնակարանային շուկայում գործարքները կրճատվեցին 5,5 տոկոսով, միայն Երևանում՝ ավելի քան 7 տոկոսով, ապա արդեն մայիսին ապրիլի նկատմամբ կրճատումը հասավ 9,9 տոկոսի, Երևանում՝ 11,4 տոկոսի։ Այսինքն՝ մարտին բնակարանային շուկան անհամեմատ ավելի ակտիվ էր, քան ապրիլին, առավել ակտիվ, քան մայիսին։
Սա նշանակում է, որ առայժմ վաղ է խոսել շուկայի կայունության վերականգնման մասին։ Տարբեր ոլորտներից փոխանցվող ազդեցությունները պահպանվում են ու առայժմ նահանջելու մտադրություն կարծես չունեն։ Ընդհակառակը՝ դրանք դեռ համալրվում են։
Անշարժ գույքի շուկայի համար վերջին ամիսներին ամենամեծ չարիքը բացասական սպասումներն են։ Քանի դեռ գտնվում ենք այսպիսի անկայուն իրավիճակում՝ դժվար է դրական տեղաշարժեր ակնկալել։ Ժամանակ առ ժամանակ գուցե ակտիվության նշաններ լինեն, բայց ոչ կայունություն։
Շուկայում երկարաժամկետ կայունությունը կարող է վերականգնվել առաջին հերթին անվտանգության հետ կապված խնդիրները լուծելուց հետո։ Դեռ չհաշված մյուս գործոնները, որոնք պակաս էական դեր չունեն անշարժ գույքի շուկայի զարգացումների վրա։
ՀԱԿՈԲ ՔՈՉԱՐՅԱՆ
