Բնակարանային շուկան Երևանում շարունակում է «քնած» մնալ. Ի՞նչ եղավ մեծ հայրենադարձությունը
Իշխանափոխությունից հետո սպասվում էր, որ բնակարանային շուկան Հայաստանում կտրուկ ակտիվանա։ Այդ սպասումները կապված էին նրա հետ, որ արտերկրում բնակվող մեր հայրենակիցներն ուր որ է կշտապեն տեղափոխվել և բնակություն հաստատել Նոր Հայաստանում, ինչն էլ թափ կհաղորդի շուկային։ Սակայն «հեղափոխությունից» հետո հայրենադարձության հետ կապված սպասումները չարդարացան։ Ու դա երևում է նաև բնակարանային շուկայի զարգացումներում։ Եթե մարզերում որոշակի ակտիվություն դեռևս կարելի է արձանագրել, ապա Երևանում բնակարանային շուկան «քնած» վիճակում է։
Գործարքները մայրաքաղաքում անցած տարի ոչ միայն չեն ավելացել, այլև մի բան էլ նվազել են։ Ու սա՝ այն դեպքում, երբ բնակարանների առք ու վաճառքի առնվազն 60-65 տոկոսը տեղի է ունենում Երևանում։
Պաշտոնական տվյալներով՝ անցած տարի մայրաքաղաքում կատարվել է ավելի քան 11,2 հազար բնակարանային գործարք։ Նման գործարքների թիվը 2018թ. համեմատ կրճատվել է 4,2 տոկոսով։ Այլ կերպ ասած, պակաս է վաճառվել 488 բնակարան։
Թե ինչո՞ւ է մայրաքաղաքում բնակարանների վաճառքը կրճատվել, կարող են լինել տարբեր պատճառաբանություններ։ Բայց առավել հավանականն իշխանափոխությունից հետո ի հայտ եկած չհիմնավորված սպասումներն են, որոնք հանգեցրել են բնակարանների գների արհեստական բարձրացման։ Չնայած մայրաքաղաքի շուկայում ակտիվություն չկա, այնուհանդերձ գները շարունակում են ավելանալ ու ավելանալ։
Պաշտոնական տվյալներով՝ միայն անցած տարվա ընթացքում բնակարանները Երևանում թանկացել են 10,8 տոկոսով։ Սա գնաճային լուրջ ճնշում է, ինչը խոչընդոտներ է ստեղծում շուկայի ակտիվացման համար։ Հատկապես որ, նման աճի համար հիմնավոր պատճառներ չկան։
Ճիշտ է, բնակարանների կարիքը Հայաստանում, առավել ևս՝ մայրաքաղաքում, միշտ էլ բարձր է եղել, բայց որպեսզի գները նման տեմպով աճեն, դա պետք է ուղեկցվի վճարունակ պահանջարկի ավելացմամբ։ Այնինչ, վճարունակ պահանջարկը Հայաստանում շարունակում է նույնքան ցածր լինել, որքան կար։
Անգամ կառավարության և Կենտրոնական բանկի կողմից կիրառվող խթանները չեն կարողացել այնքան ակտիվություն հաղորդել մայրաքաղաքի բնակարանային շուկային, որպեսզի գործարքները չնվազեն։ Խոսքն առաջնային շուկայից բնակարանների ձեռքբերման ժամանակ տրվող եկամտային հարկից օգտվելու արտոնության մասին է։
Անցած տարի պետական բյուջեն այդ գծով հետ է վերադարձրել ավելի քան 7,9 մլրդ դրամ, ինչը գրեթե 2,5 միլիարդով ավելի է 2018թ. համեմատ։ Սա նշանակում է, որ ավելացել է կառավարության աջակցությամբ բնակարան ձեռք բերողների քանակը, բայց նույնիսկ դա չի փրկել շուկան պասիվացումից։
Հիմնական պատճառը բնակարանների արհեստական թանկացումն է։ Գների չհիմնավորված բարձրացումը նվազեցնում է բնակարան ձեռք բերելու ցանկություն ունեցողների հնարավորությունները։ Հատկապես որ, նրանց եկամուտները թանկացումներին համահունչ չեն ավելանում։ Ուստի շատերը ստիպված են լինում հետաձգել իրենց մտադրությունները։
Այդպես կլինի այնքան ժամանակ, քանի դեռ բնակարանային շուկայում կպահպանվեն սպասումների հիման վրա ձևավորված արհեստական բարձր գները։
Այդ իրավիճակը հաճախ փորձ է արվում կապել դրսից ներկայացվող պահանջարկի հետ։ Բայց դրսի պահանջարկը ներքին շուկայում մեծ չէ։
Անցած ամբողջ տարվա ընթացքում այլ երկրների քաղաքացիները Հայաստանում գնել են 1479 բնակարան։ Հասկանալի է, որ նրանք հիմնականում մեր հայրենակիցներն են։ Օտարերկրացիների կողմից գնված բնակարանների քանակը 2018թ. համեմատ ավելացել է ընդամենը 258-ով։
Առաջին հայացքից՝ դա նշանակում է, որ մեր հայրենակիցների կողմից Հայաստան վերադառնալու կամ գոնե բնակարան գնելու հետաքրքրությունների որոշակի աճ կա։ Բայց պատկերը լիովին փոխվում է, երբ դիտարկում ենք նաև վաճառքը։ Խոսքն այլ երկրների քաղաքացիների կողմից Հայաստանում ունեցած բնակարանների վաճառքի մասին է։ Այս դեպքում գործարքները գրեթե կրկնակի ավելի շատ են։
Պաշտոնական տվյալներով՝ օտարերկրացիներն անցած տարի Հայաստանում վաճառել են իրենց պատկանող 2825 միավոր բնակարան և առանձնատուն։ Վաճառքը 1346-ով գերազանցում է գնված բնակարանների քանակը։ Այլ երկրների քաղաքացիների կողմից անցած տարի շուրջ 570-ով ավելի շատ բնակարան է վաճառվել, քան «հեղափոխության» առաջին տարում։
Սա «հեղափոխության» ձեռքբերո՞ւմն է, թե՞ կորուստը՝ թողնում ենք առանց մեկնաբանության։
Ամեն դեպքում, դա նշանակում է, որ օտարերկրացիները, որոնք հիմնականում մեր հայրենակիցներն են և ստացել են այլ երկրների քաղաքացիություն, կրկնակի ավելի մեծ ակտիվությամբ են ազատվում իրենց պատկանող գույքից և հավանաբար հեռանում Նոր Հայաստանից, քան նրանք, ովքեր պատրաստվում են գալ, կամ բնակարան են ձեռք բերում՝ հետագայում իրենց կարիքները բավարարելու համար։
Զարմանալի չէ, որ Հայաստանում, ինչպես բնակարան գնող, այնպես էլ՝ վաճառող օտարերկրացիների մեծ մասը Ռուսաստանի քաղաքացիներ են։ Որոշակի ակտիվություն կա նաև եվրոպական երկրներից և Միացյալ Նահանգներից՝ Հայաստանի բնակարանային շուկայում ներկայացվող պահանջարկի առումով։ Բայց դրանք փոքր քանակներ են։ Անցած տարի ԱՄՆ քաղաքացիները Հայաստանում գնել են՝ ընդամենը 190, եվրոպական երկրներինը՝ 186 բնակարան։
Օտարերկրացիների կողմից Հայաստանում գնված բնակարանները կազմում են կատարված գործարքների 5-6 տոկոսը։ Դա կարո՞ղ է նման էական ազդեցություն թողնել գների վրա, թե՞ ոչ, դժվար է ասել։ Բայց այն, ինչ ունենք՝ լուրջ ռիսկեր է պարունակում։ Բնակարանների արհեստական թանկացումը չի կարող երկարաժամկետ լինել։ Գներն ինչ-որ պահից, ուզած թե չուզած, իջնելու են՝ վնասներ պատճառելով այն գնորդներին, ովքեր ստիպված են եղել չպատճառաբանված բարձր գնային միջավայրում բնակարան ձեռք բերել։
Գների շարունակվող բարձրացման պայմաններում, Երևանի բնակարանային շուկայում ակտիվության համար առաջիկայում լուրջ հիմքեր չկան։ Դեռ լավ է, որ մարզերի հաշվին գործարքների որոշ աճ արձանագրվում է։ Թեև այն մեծ չէ. անցած տարվա ընթացքում բնակարանների առք ու վաճառքը Հայաստանի ամբողջ տարածքում ավելացել է ընդամենը 2,3 տոկոսով։
ՀԱԿՈԲ ՔՈՉԱՐՅԱՆ
