«Առաջարկում եմ՝ Հայոց ցեղասպանություն իրավական կատեգորիայի հետ զուգահեռ՝ գործածել Մեծ եղեռն արտահայտությունը». Վահագն Վարդանյան

Օրերս Հայաստանում էր միջազգայնագետ Վահագն Վարդանյանը, ով նաև ներկայացնում է Հայաստանի առևտրաարդյունաբերական պալատը Սինգապուրում, Մալազիայում և Ինդոնեզիայում։ Վ. Վարդանյանը 7 կետից բաղկացած նախագիծ էր ներկայացրել, որով առաջարկում էր Հայոց ցեղասպանության համաշխարհային ճանաչման ուղղությամբ կոնկրետ քայլեր կատարել։

168.am-ը հարցազրույց է ունեցել Վահագն Վարդանյանի հետ, որի շրջանակներում խոսել ենք Հայաստանի տնտեսական հեռանկարների, սփյուռքի հետ հարաբերությունների, իր ներկայացրած նախագծի և այլ հարցերի մասին.

– Պարոն Վարդանյան, ամեն տարի Հայաստանի և ամբողջ աշխարհի հայերը սպասում են ԱՄՆ նախագահ Բարաք Օբամայի կողմից «ցեղասպանություն» բառի արտաբերմանը. դա ի՞նչ նշանակություն կարող է ունենալ, իսկապե՞ս այդքան կարևոր է, որ բոլորը դրան են սպասում։

– Մեր ինքնությունը ձևավորող հենասյուներից մեկն է եղել Հայոց ցեղասպանությունը, և այդ ողբերգությունը ենթադրում է, որ աշխարհի թեկուզ առաջադեմ մարդկությունը դրան պարբերաբար կանդրադառնա։ Պարբերաբարը կապված է ապրիլ ամսվա հետ։ Իհարկե, մեր ժողովրդի գերագույն նպատակն այս հարցում Թուրքիայի կողմից ճանաչումն է։ Մնացած երկրների կողմից ճանաչումը ժամանակի հարց է։

Իհարկե, լավ կլինի, որ աշխատանքի արդյունքում ամեն տարի շեշտվի այդ իրավական կատեգորիան՝ «Հայոց ցեղասպանություն» արտահայտությունը։ 1951թ.-ին Հաագայի Միջազգային դատարան ներկայացրած «Ցեղասպանության հանցագործության կանխարգելման կոնվենցիայի» վերաբերյալ խորհրդակցական կարծիքում ԱՄՆ կառավարությունը հղում է կատարել թուրքերի կողմից հայերի կոտորածներին, ի թիվս այլ նմանատիպ ողբերգությունների՝ որպես «ցեղասպանության հանցագործության բացառիկ օրինակներ»։ «Ցեղասպանություն» բառն արդեն գոյություն ուներ, և 1951թ. այդ պաշտոնական փաստաթուղթն արդեն գործածության մեջ է դրվել։ Սա ավելի վաղ է եղել, քան Ուրոգվայի կողմից Ցեղասպանության ճանաչման դեպքում, որը համարվում է իբրև այն պաշտոնապես ճանաչող առաջին պետությունը, ո՛չ Սենատի և Ներկայացուցիչների պալատի միացյալ դեկլարացիայում և ո՛չ էլ Ուրուգվայի օրենքում նշված չէ «ցեղասպանություն» բառը, այլ փոխարենը նշված են, համապատասխանաբար՝ «ազգային ջարդ» կամ «ազգային կոտորած» արտահայտությունները։

Շատ դրական կլինի, որ ԱՄՆ նախագահներն անընդհատ գործածեն այդ արտահայտությունը, սակայն, 2 փաստ եթե արդեն տեղի է ունեցել նախկինում ու հիմա, երբ ասում ենք՝ դուք ինչո՞ւ չեք ճանաչում, թերագնահատում ենք այդ երկու փաստի նշանակությունը։ Մենք կարող ենք ասել՝ ճանաչել եք, հիմա էլ վերահաստատեք, կամ աշխատանքներ տանենք, որ ևս մեկ անգամ դրան անդրադառնան։ Ինչ վերաբերում է անվանը, ապա չթերագնահատենք այն փաստը, որ խոսքն ուժ ունի, և հարցի ընկալումը մեծապես կախված է նրանից, թե այն ինչպես է ներկայացվում։ Աշխարհի մեծ մասը դատապարտում է ու գիտի՝ ինչ է Հոլոքոստը, և դա ընկալվում է՝ որպես հրեական ողբերգության անվանում։ Ցեղասպանությունն ինֆլյացիայի ենթարկվող կատեգորիա է։

– Դուք ի՞նչ եք առաջարկում։

– Ես առաջարկում եմ՝ Հայոց ցեղասպանություն իրավական կատեգորիայի հետ զուգահեռ՝ գործածել Մեծ եղեռն արտահայտությունը, որն արդեն գործածության մեջ է։ Իհարկե, մենք խնդիր ունենք Թուրքիայի կողմից ճանաչման, բայց այդ պատճառով երկրորդն առանձին չօգտագործվի։ Այսինքն՝ զգայական, պատմական Մեծ եղեռն արտահայտությունն օգտագործվի իրավական Հայոց ցեղասպանություն անվանման հետ զուգահեռ։ Սա նույնն է՝ ինչ Արցախի Հանրապետություն արտահայտությունը։

– Ձեր ծրագրի 3-րդ կետում նշել էիք, որ այժմ, երբ բազմաթիվ պետություններ, նախագահներ, խորհրդարաններ, նահանգներ և մարզեր (այդ թվում՝ ԱՄՆ 50 նահանգից 45-ը), կառավարության ղեկավարներ և միջպետական մարմիններ ճանաչել են և/կամ դատապարտել Հայոց ցեղասպանությունը, ժամանակն է ճանաչումից անցում կատարել դեպի իրավական գործողությունների։ Ի՞նչ նկատի ունեք, կոնկրետ ի՞նչ քայլեր եք ակնկալում, և ո՞վ պետք է անի այդ քայլերը։

– Իհարկե, ցեղասպանության պլանավորման, կատարման հիմքում կա քաղաքական գործոնը, բայց ես կարծում եմ, որ քաղաքական գործոնից ոչ պակաս է եղել տնտեսականը։ Այսինքն՝ այդ հսկայական ծավալի հասնող գույքի հանդեպ իրավունքներն ուղղակի յուրացվել են ժամանակի ընթացքում։ Համենայնդեպս, Թուրքիայի տարածում ում պետք է օրենքով պատկանի այդ գույքը, չի պատկանում։ Մի քանի հարյուր միլիարդ դոլարի հասնող գույք է։ Կան իրավական փաստաթղթեր, որոնք թույլ կտան իրավական առումով բռնվելու տեղ ունենալ։ Այստեղ ամենակարևորը հետողական աշխատանքն է։ Դա համազգային նշանակության բան է։ Շատ բաներ կան, որ ՀՀ-ն է ի վիճակի լուծելու, իսկ սփյուռքն էլ շատ հարցերում կարող է մեծ մասնակցություն ունենալ, քանի որ համաշխարհային ցանց է։

– Ղարաբաղի հարց և ծանր տնտեսական վիճակ. ի՞նչ պետք է անի ՀՀ կառավարությունը, և ի՞նչ պետք է անի հասարակությունը։

– Կոնկրետ քայլեր կառավարության կամ հասարակության՝ առանձնացված չեմ նշի, քանի որ ցանկացած ծրագիր կոնտեքստի, ընդհանուր իրավիճակի մեջ է պետք նայել։ Մեզ համար առաջինը ժողովրդագրական խնդրի լուծումն է։ Հայաստանում որոշակի հաստատուն քայլերով բնակչության կրկնապատկման հարցն է։ Մեր շատ խնդիրներ կախված են նրանից, որ մեր բնակչությունը փոքր է, շուկան փոքր է, շուկայում գնողունակությունը ցածր է։ Եթե այդ հարցը գոնե լուծման մեջ լինի՝ մնացած նպատակներին հասնելուն կօգնի։

– Իսկ կառավարության ծրագրին ծանո՞թ եք. ի՞նչ կասեք դրա մասին։

– Սփյուռքի հետ կապված հարցերին, ռազմավարական, հեռանկարային զարգացման կենտրոնի հետ կապված կետերին կարող եմ անդրադառնալ։ Դրանք բոլորը շատ կարևոր կետեր են, կարևոր նպատակների հասնելու միջոցներ են, բայց մենք երբ կարողանանք մեր բնակչության թիվը մեծացնել ու կրթության ոլորտում լուրջ ներդրումներ անելը շարունակել, ապա 15-20 տարվա ընթացքում կունենանք այսօրվա համեմատ ավելի մրցունակ տնտեսություն, փոքր, բայց արդյունավետ տնտեսության մոդել։

Մանրամասները՝ 168.am-ի տեսանյութում: