«Հասարակությունն ընկալում է միայն այն, ինչ տեսնում է աչքով և լսում ականջով»

«168 Ժամը» զրուցել է ՀՀ ամենաերկարակյաց մշակույթի նախարար Հասմիկ Պողոսյանի հետ
– Մինչ այս հանդիպումը երբեք առիթ չէի ունեցել այսքան մանրակրկիտ ուսումնասիրել Ձեր կյանքը և, փաստորեն, այստեղ գալուց առաջ բացահայտեցի, որ Դուք երկար տարիներ աշխատել եք դպրոցում` կենսաբանություն եք դասավանդել։ Մի քիչ անսպասելի է պատկերացնել Ձեզ ուսուցչի կերպարում։ 
– Ի՞նչն է Ձեզ անսպասելի թվացել, շատ կուզենայի իմանալ։

– Այն ասոցիացիան, երբ փորձում էի Ձեզ պատկերացնել ուսուցչուհու կերպարում։ Դուք անառարկելիորեն ինձ հիշեցնում եք միայն ու միայն պետական պաշտոնյայի։ 
– Ու ոչ ոք չի ուզում պատկերացնել, որ մինչև պետական պաշտոնյա լինելը դու կյանք ես ունեցել։ Դա մեր իրականության երևի ամենացավալի հատվածն է, որովհետև մարդիկ երկնքից չեն ընկնում այս պաշտոններին։ Որոշակի կենսագրություն ես անցնում ու, ի դեպ, այդ շրջանը (իսկ ես դպրոցում դասավանդել եմ ավելի քան տասը տարի) ես համարում եմ իմ կենսագրության լավագույն էջերից մեկն ու շատ ափսոսում եմ, որ դա հետ վերադարձնել չի լինի։ Ափսոսում եմ նաև, որ հիմա հնարավորություն չունեմ դասավանդել որևէ տեղ, կարևոր չէ՝ որտեղ, ինչ-որ մի խմբակում, կամ ուսանողների առջև։ Պրոցեսը, երբ մարդ իր գիտելիքներն է փոխանցում մեկ ուրիշին, և դու գիտես, որ դրանք իզուր չկորան, անփոխարինելի զգացում է։ Շատ եմ ափսոսում, որ դրա ժամանակն այլևս չունեմ։

– Ի՞նչ առանձնահատուկ տաղանդով եք Դուք օժտված, որը կփորձեիք փոխանցել ուրիշներին։ 
– Չեմ կարծում, թե ես առանձնահատուկ տաղանդով եմ օժտված, պարզապես ես մարդկանց կփոխանցեի իմ ունեցած փորձն ու գիտելիքները մշակույթի, քաղաքականությունների մասին, փոխհարաբերությունների մասին, ժողովրդական դիվանագիտության մասին կխոսեի, թե ինչպես մարդկային գործոնը կարող է դառնալ լուրջ դիվանագիտության հիմք։ Իմ մասնագիտական գործունեության ընթացքում ականատես եմ եղել բազմաթիվ հիանալի օրինակների, թե ինչպես մի մարդը կարող է իրավիճակ փոխել ամբողջ երկրի համար։

– Բայց լինում են նաև դեպքեր, երբ այդ մարդկանց համապատասխան հնարավորություն չի տրվում փոխանցելու սեփական մտքերը, ու գուցե` առավել լայն մասշտաբների համար, քան լսարանն է։ Այս թեմայով կուզեի հետ գնալ մի քանի տարի առաջ, երբ աշխարհահռչակ հայ ռեժիսոր Արտավազդ Փելեշյանը, խախտելով իր ընդունված լռությունը` խոսեց լրագրողների հետ և մտահոգություն հայտնեց այն մասին, որ արդեն տարիներ շարունակ ինքը հնարավորություն չունի մարդկանց փոխանցել իր նոր ֆիլմը։ Եվ նա հատուկ շեշտեց` ասելով, որ ինքն այդ ֆիլմն արդեն վաղուց տեսել է իր մտքում, ուզում է, որ դա տեսնեն նաև մյուսները։ Ի՞նչ եք կարծում` ձեր ղեկավարած կառույցը որևէ կապ ունի՞ Փելեշյանի հնչեցրած այս մտահոգության հետ։ 
– Որքանով ես տեղյակ եմ` խոսք է գնում մի ֆիլմի մասին, որը վաղուց նախաձեռնած է։ Պարզապես պետք է պարզել, թե ի՞նչ ձևաչափով դա պետք է իրականացնել, ի՞նչ միջոցների ներգրավմամբ։ Ի դեպ, միջոցներ ասելով` ամենևին նկատի չունեմ ֆինանսական մասը, նկատի ունեմ ստեղծագործական մոտեցումները։ Գիտեք, այն, ինչ երեկ ակտուալ էր, այսօր կարող է նույն դիրքերում չլինել, մանավանդ կինոարտադրության բնագավառում։ Կինոն այսօր, իմ կարծիքով, գրավել է շատ լուրջ տարածքներ, ավելին, քան երևի ինքը պատկերացնում էր, որ կգրավի։ Կինոն օրեցօր սպառման ավելի լայն շրջանակներ է գրանցում և, ի ուրախություն մեզ` պետք է ասեմ, խոսքս լուրջ կինոյի մասին է։ Այս իմաստով պետք է ասեմ, որ այն մոտեցումները, որ որդեգրում ես 20-30 տարի առաջ, այսօր կարող են չաշխատել։

– Կարծում եք, այս կարծիքը կարող է տարածվել Փելեշյանի կինոձեռագրի վրա` նույնիսկ այսքան տարիներ ա՞նց։ 
– Ես ձեռքիս տակ չունեմ այդ նախաձեռնության վերջնական տարբերակը, որպեսզի կարողանամ իմ կարծիքը հստակ արտահայտել այս մասին։ Քանի դեռ կենդանի քննարկում չի եղել այս թեմայի շուրջ` որևէ կարծիք չեմ համարձակվի բարձրաձայնել, առավել ևս, երբ խոսքը վերաբերում է այնպիսի վարպետի, ինչպիսին Փելեշյանն է։

– Գուցե նրան հրավիրեք նախարարություն…
– Ես պատրաստվում եմ առաջիկա օրերին նրան հրավիրել այստեղ։ Անցյալ օրը «Ոսկե Ծիրանի» բացմանը մենք հանդիպեցինք, խոսեցինք այս մասին։ Թեև այս ընթացքում մենք աջակցել ենք, որպեսզի նրա հետ կապված ինչ-որ քայլեր արվեն` նրա ինքնակենսագրությունն ու ֆոտոալբոմն ենք պատրաստվում լույս ընծայել։ Դեռևս Փելեշյանը շարունակում է աշխատել այդ ծրագրի վրա։

– Քիչ առաջ Ձեր խոսքում նշեցիք ժողովրդական դիվանագիտության կարևորության մասին։ Որպես պետական, քաղաքական գործիչ` Դուք Ձեզ դիվանագետ համարո՞ւմ եք։ 
– Կարծում եմ, եթե կին ես ծնվել, ուրեմն ի վերուստ դիվանագետ ես, որովհետև դիվանագիտությունը պետք է ոչ միայն պետական կառավարման համակարգում, այլև առաջին հերթին` տանը` ընտանիքի ներսում։ Եթե դու քո ընտանիքում մինի ձևաչափով կարողանում ես դիվանագիտություն կիրառել, ընտանիքը խաղաղ ու հավասարակշիռ վիճակում պահել, ուրեմն այդ կարողությունը կարող ես նաև այլ մակարդակներում դրսևորել։

– Փաստորեն, տանը դուք դիվանագետ եք։ 
– Իհարկե, լինում են իրավիճակներ, որտեղ փորձում ես դիվանագիտական հմտությունները կիրառել։

– Լսել եմ՝ ժամանակին նույնիսկ ավանդական հարս եք եղել։ 
– Իհարկե, մենք բոլորս այդտեղից ենք սկսում, ու ես այնքան ուրախ եմ, որ հայ հասարակության մեջ այդ ավանդույթները շարունակում են պահպանվել, որովհետև մարդու կայացման գործում ընտանիքն ու ընտանեկան մոդելի ճիշտ կիրառումը շատ կարևոր է։

– Ես Ձեզ հիշում եմ այն տարիներին, երբ դուք ղեկավարում էիք ԱՕԿՍ-ը (Արտասահմանյան երկրների հետ մշակութային կապի հայկական ընկերությունը), և հիշում եմ նաև, թե այդ տարիներին Դուք ինչ մեծ նվիրումով էիք աշխատում այդ մշակութային օջախի բարգավաճման համար։ Պետական կառավարման համակարգին անցումն ի՞նչ փոխեց Ձեր գործնական մոտեցումների մեջ, որովհետև Ձեր նախարարական տարիները ես կբնորոշեի այսպես` պետությունը հոգում է մշակույթին հատկացվող ծախսերը, Ձեզ մնում է դրանք ըստ պահանջի տնօրինել, և դուք շատ հանգիստ եք…
– Ես չէի ասի, թե նախարարական պաշտոնում ես ավելի հանգիստ եմ, և գուցե այլ կերպ ձևակերպեինք այս հարցը։ Նախ, այն կարծիքին եմ, որ յուրաքանչյուր պետական գործչի համար հասարակական կառույցում աշխատելը պարտադիր պայման է, կասեի` հատուկ դպրոց, որովհետև հասարակական կառույցդ տրամադրում է ինքնուրույն մտածելուն, քեզ որևէ մեկը ծրագիր չի տալիս, կամ արդեն ընդունված կառավարական որոշում, որը դու պետք է պարզապես իրականացնես։ Այդքանից հետո ինքդ պետք է գումար հայթայթես ծրագրեր իրականացնելու համար ու այդ ծրագրերն այնքան լավ իրականացնես, որ քեզ համար բարենպաստ դիրքավորում գտնես ոչ միայն տեղական, այլև միջազգային դաշտում։ Այս ամենին գումարվում են նաև խնայողական ռեժիմների որոնումները, որ կարողանաս քիչ ծախսերով գլուխդ պահել։ Այսինքն` ինքնուրույնության սկզբունքը շատ կարևոր դեր ունի։ Պետական ապարատներն աշխատում են ծրագրավորման շրջանակներում, ստեղծագործական միտքն ինչ-որ տեղ հետին պլան է մղվում, և այլն։ Ես, օրինակ, հիշում եմ, երբ առաջին օրերին աշխատում էի այստեղ` ինձ համար տարօրինակ էր, որ օրվա վերջում կարող էի տեսնել, որ մեկը սենյակի լույսը վառ է թողել ու գնացել տուն։ Դա ինձ համար խորթ էր։

– Ի վերջո, այս տարիների ընթացքում Դո՞ւք սովորեցիք լույսը վառ թողնել, թե՞ նրանց սովորեցրիք անջատել։
– Համենայնդեպս, փորձեցի խնայողական ռեժիմն ինչ-որ չափով ներմուծել, որովհետև ուր էլ լինի ` մասնավոր թե պետական հիմնարկ, խնայողությունը պարտադիր է։ Տանն էլ այդպես է, առավել ևս` պետության դեպքում։ Հետո մի բան էլ կար` երբ գալիս էի նախարար աշխատելու, ինձ թվում էր` ես այստեղից ավելի մեծ ընդգրկում կունենամ մշակութային կյանքը տեսնելու, քան հասարակական կառույցն է թույլ տալիս, բայց հետո պարզվեց, որ դա այնքան էլ այդպես չէր։ Համենայն դեպս, ԱՕԿՍ-ի համեմատ, որովհետև հասարակական լավագույն սերուցքը, ինչպես հետո ես պարզեցի, հավաքված էր հենց այնտեղ։

– Պետական կառույցի առանձնահատկություններն արդյոք Ձեզ չխանգարեցի՞ն, որպեսզի Դուք լիարժեք օգտագործեք Ձեր հնարավորությունները, ինչպես դա եղավ ԱՕԿՍ-ում։ 
– Իհարկե, այդ վիճակը կար և կա։ Բայց ես չեմ կարող ձեզ հետ համաձայնել, որ դա բերեց իմ մասնագիտական հանգստությանը` նստենք, ծրագրերը բաշխենք, ու վերջգ Մենք ամեն տարի մի մեծ բլոկ ծրագրեր ենք ներմուծել այս նախարարության օրակարգ։ Պարզապես մեզ մոտ մշակույթն ավելի նկատելի է իր բացթողումներով, քան ձեռքբերումներով։

– Ինչո՞ւ է այդպես։ 
– Որովհետև հասարակությունն այլ է դարձել, գնում է առավել բացասական ինֆորմացիայի հետևից, քան դրական ձեռքբերումներն է նկատում։ Ցանկացած դրական ինֆորմացիա հիմա մարդկանց չի հետաքրքրում։ Ու քանի որ ամեն դրական երևույթ երկարատև աշխատանքի արդյունք է, մենք համբերություն էլ չունենք սպասելու այնքան, մինչև դա տեսանելի կդառնա։ Հասարակությունն ընկալում է միայն այն, ինչ տեսնում է աչքով ու լսում ականջով։ Իրական աշխատանքն այն ծրագրային քաղաքական ուղղություններն են, որ, այսպես ասած, տակից աշխատում են, ու հանրությունն ամեն վայրկյան դա տեսնել չի կարող։ Բայց կան, իհարկե, դեպքեր, երք քեզ մի հարց տանջում է, ու դու դրա լուծումը ոչ մի կերպ չես գտնում։ Հենց հիմա իմ ծրագրերում կա նման մի ոլորտ, որը ես փորձում եմ հասկանալ, գտնել լուծման տարբերակները, նույնիսկ զրուցում եմ տարբեր մասնագետների հետ, բայց միևնույն է` ելք չեմ կարողանում գտնել։

– Ո՞ր ոլորտն է դա։ 
– Չեմ ուզում ասել։ Ես գիտեմ, որ այդ ոլորտը խնդիրներ ունի, նաև գիտեմ` այդ խնդիրների պատճառները որտեղ են, բայց, այնուհանդերձ, լիարժեք լուծումներ չկան ու չկան։ Բայց, կներեք, չեմ կարող համաձայնել, որ այս ամենով հանդերձ` մենք հանգիստ նստած ենք եղել։ Նայեք, ավանդական արվեստը վերցնենք։ Սա մի ոլորտ էր, որտեղ չկար ոչ օրենք, ոչ կանոնադրություն, ոչ գործընթացներ, ոչ նույնիսկ բյուջետային ուղղություն ունեինք ազգային մշակույթին տալու։ Այդ ամենը ստեղծվեց այս տարիների ընթացքում։ Հիմա մենք ոչ նյութական մշակութային ժառանգության ոլորտում ամենաառաջատար երկրներից ենք, որովհետև եզակի երկիր ենք, որն ունի օրենք ավանդական մշակույթի մասին։

– Կինոյի մասին օրենքն ի՞նչ փուլում է։
– Քննարկումներն ավարտված են, և օրենքն արդեն ուղարկված է կառավարություն։ Սպասում ենք` համապատասխան ստորաբաժանումներն անցնելուց հետո կմտնի կառավարության նիստի օրակարգ։ Այդ օրենքի մշակումը մեզ հանձնարարված էր ՀՀ նախագահի կողմից։ Կինոարտադրությունը խթանելու, նաև կինոարտադրության մեջ ներդրումներ կատարելու նպատակահարմարությամբ պայմանավորված` եղավ նախագահի հանձնարարություն այդ օրենքի մշակման վերաբերյալ։ Այս առումով մենք երկրորդ ձեռքբերումն ունենք` Հայաստանը դարձել է «Եվրիմաժ» հիմադրամի անդամ։ Իհարկե, մենք շատ մեծ դժվարությամբ դրան հասանք, այնուամենայնիվ, դա ևս մեծ խթան կհանդիսանա կինոարտադրության զարգացման ճանապարհին, ու դա շատ կարևոր է։ Անցյալ տարի ունեցանք այդ կառույցի դրական որոշումն ու այս տարի անդամավճարը կկատարենք, որը կազմում է մտավոր 100.000 եվրոյին համարժեք դրամ։

– Որտեղի՞ց է վճարվելու այդ գումարը։ 
– Պետական բյուջեն կվճարի, որպեսզի մեր կինոարտադրողներն ու կինոպրոդյուսերներն այդ հիմնադրամից օգտվեն։ Ասեմ նաև, որ այդ հիմնադրամին անդամակցելու անհրաժեշտության մասին օրեր առաջ նախագահի հետ հանդիպման ժամանակ շեշտել է ֆրանսաբնակ ռեժիսոր Ռոբեր Գեդիկյանը։

– Պատմամշակութային հուշարձանների պահպանության ուղղությամբ տարված աշխատանքների արդյունավետությունը, կարծեմ, մշակույթի նախարարության ամենաքննադատված և ամենաթույլ կողմերից է։ Վերջերս մեծ աղմուկ բարձրացավ պատմամշակութային կոթողներին կից տեղեկատվական վահանակներում առկա կոպիտ սխալների վերաբերյալ։ Զօրօրինակ դրանցից մեկում` Հաղարծինի վանական համալիրի տեղեկատվական վահանակում Սայաթ-Նովան ներկայացել էր` որպես ադրբեջանական թագավորության համար դիվանագիտական միսիա կատարած պատմական անձ։ Ինչի՞ արդյունք էին այդ վրիպումները, որ համատարած բնույթ ունեին։ 
– Տեղեկատվական վահանակներ պատրաստելու ծրագրի իրականացման աշխատանքներում Մշակույթի նախարարությունը համագործակցել էր ամերիկյան AMAP ընկերության հետ, ու նշված թյուրիմացությունն ամերիկյան այդ կազմակերպության անփութության արդյունք էր։ Ապատեղեկատվություն պարունակող վահանակները, իհարկե, հանվեցին անմիջապես ու դրանց տեղում հիմա նոր վահանակներ են տեղադրված։

– Այսինքն` Դուք դա դիտավորյալ կատարված աշխատանք չեք համարում, այլ վրիպում։ Ի վերջո, ո՞վ էր այդ տեքստերի հեղինակը, պարզվե՞ց։ 
– Այո։ միանշանակ վրիպում էր, բառացի ասված` անփութություն, բայց դիտավորյալ ոչինչ չի եղել, իսկ տեքստերի հեղինակը AMAP ընկերությունն է։ Ես կասեի նույնիսկ` սա անլրջություն է։ Քանի որ մենք տիրապետում ենք ինֆորմացիային, ու գիտենք` ովքեր են ադրբեջանցիներն ու ով է Սայաթ-Նովան, մեզ համար, իհարկե, սա անթույլատրելի բացթողում է, որը արդեն ասացի` վաղուց շտկվել է։

– Մեր երկրում ապրող ստեղծագործող մարդկային ռեսուրսները, ըստ Ձեզ, նախարարության կողմից արդյունավե՞տ են օգտագործվում։ 
– Ես հենց այսօր ժողովի ընթացքում անդրադարձել եմ այդ հարցին և խնդրել, որ հետևողական լինեն մարդկային ռեսուրսների ներգրավման ու օգտագործման հարցում։ Որտեղ կան կարող ուժեր, ովքեր այս կամ այն կերպ դուրս են մնում մեր տեսադաշտից` նրանց պետք է ներգրավել մշակութային դաշտ։ Մեզ, խնդրում եմ, հուշեք, միացեք մեր որոնումներին։ Մարդիկ կլինեն, ովքեր ինֆորմացիայի պակասի պատճառով են դուրս մնում մեր այս կամ այն ծրագրերից, կան մարդիկ, ովքեր ուղղակի չեն դիմի մեզ, որովհետև նրանք մեզ դիմելու խնդիր չունեն։

– Շատ արվեստագետներ կան, ովքեր իսկապես բողոք ունեն Ձեր գերատեսչության կողմից անտեսված լինելու հանգամանքով։ Եվ դա իսկապես բողոք է, ոչ թե էժանագին քննադատություն կամ ուշադրություն հրավիրելու ժեստ, որովհետև լուրջ մարդիկ են։ 
– Իսկ ովքե՞ր են նրանք, ես իսկապես ուզում եմ իմանալ։

– Ես շատ նման մարդկանց գիտեմ, բայց եկեք անուններ չտանք, քանի դեռ այստեղ այդ իրավունքով կամ լիազորությամբ չեմ եկել։ Ի դեպ, ես ձեզ հանդիպեցի քանդակագործ Արտո Չաքմաքչյանի ցուցահանդեսին, գիտեմ, որ նա առանձնահատուկ վերաբերմունքի է արժանացել այստեղ վերջին ժամանակները, ու Դուք, կարծեմ, տպագրում եք նրա կատալոգը։ Իսկ չե՞ք մտածել այն մասին, որ մեր երկրում նրա քանդակներից և ոչ մեկը դեռևս չկա։ Աշխատանքներ տարվո՞ւմ են այդ ուղղությամբ։ 
– Սա, իհարկե, ցավալի փաստ է, նրա արձանի տեղադրման հարցը քաղաքաշինության հարցերի շրջանակներում է, և ես, պատահական չէր, որ Չաքմաքչյանի ցուցահանդեսին եկա հենց քաղաքաշինության նախարարի` Նարեկ Սարգսյանի հետ։ Մենք երկուսով մեր մեջ հասկացել ենք, որ սա խնդիր է, և մենք այդ խնդիրը պետք է լուծենք։ Նախատեսում ենք նրա «Քայլող մարդը» քանդակը տեղադրել մեր քաղաքում։ Հաջորդ քննարկումը կլինի քաղաքապետի հետ, և մենք կարծում ենք, որ այդ հարցը մեզ համար դրական լուծում է ստանալու։ Ի դեպ, մտածում ենք նաև այստեղ բացել Արտո Չաքմաքչյանի անհատական ցուցասրահը, որպեսզի նրա աշխատանքները մշտական ցուցադրության դրվեն Երևանում։

– Դուք ունե՞ք վարպետի գործերից որևէ մեկը Ձեր անձնական արխիվում։ 
– Այո, ունեմ, ինքն է ինձ նվիրել։ Տարիներ առաջ ես այցելեցի իր տուն, որտեղ նա, չգիտես ինչու, որոշեց, որ իր աշխատանքներից մի գծանկար ինձ դուր է եկել, ու նվիրեց։ Դա ինձ համար մեծ պատիվ էր։

– Ի՞նչն է Ձեզ բարկացնում մարդկանց մեջ։
– Չեմ սիրում, երբ ստում են։

– Բայց քաղաքական գործիչները հաճախ են դիմում ստի օգնությանը։ 
– Կապ չունի` ով ես դու` քո զբաղեցրած դիրքով, երբ ստում ես։ Ես միշտ գերադասել եմ ամենադառը ճշմարտությունը, քան ցանկացած սուտ։

– Ինչի՞ համար եք Դուք իսկապես ափսոսում։ 
– Շատ հաճախ ես մանրանում եմ ինչ-որ հարցերի մեջ` բաց թողելով գլոբալ գործընթացները։ Թեև ես դրա պատճառաբանությունն ունեմ` ի վերջո, դու գործ ունես մարդկային գործոնի հետ, որին ցանկացած պարագայում փորձում ես հարգել, ու դա շատ է ջլատում քո հնարավորությունները։ Միևնույն է, դժգոհ եմ դրանից ու ափսոսում եմ դրա համար։

– Հանուն ինչի՞ Ձեր կյանքից տասը տարի կզոհեիք։ 
– Հանուն իմ երեխաների մանկությունն ավելի երկար տեսնելու` վայելելու այդ բերկրանքը։

– Ինչի՞ց եք Դուք իսկապես վախենում։ 
– Շատ վախենում եմ ազգի պառակտումից, ցիրուցան լինելու մտքից։ Վախենում եմ կորցնել միասնականությունը, հավաքականությունը, որ հիմա կա։

– Պատահե՞լ է` որևէ գլոբալ իրավիճակի մեջ Ձեզ մեղավոր զգաք։ 
– Եթե նկատի ունեք գլոբալ քաղաքականության իմաստով, որ միգուցե սխալ ինչ-որ բան եմ նախաձեռնել կամ գլոբալ սխալ թույլ տվել, ապա` ոչ։ Առավել առօրյա կենցաղային մակարդակով միգուցե մեղավորության զգացումներ ունեցել եմ` ինչ-որ մեկին նշանակել պաշտոնի կամ հանել որևէ պաշտոնից, կամ կշտամբել, կամ այլ տոնայնությամբ խոսել, ապա, այո, եղել են մեղավորության զգացումներ։

– Դուք ի՞նչ հարաբերությունների մեջ եք Ձեր Աստծո հետ։ 
– Գիտեք, փորձում եմ գլուխս միշտ կախ պահել ու հետևել իմ Աստծո ձայնին, նույնիսկ, եթե ինքս իմ մեջ տարաձայնություն եմ ունենում իր հետ այս կամ այն հարցում։

– Ի՞նչն այլ կերպ կանեիք, եթե Ձեզ չկաշկանդեր հասարակական կարծիքը։
– Ավելի սկզբունքային մոտեցումներ կդրսևորեի, օրինակ, հենց հուշարձանների օգտագործման հարցում։ Ես կուզենայի ունենալ զանգված, ում հետ կմտնեի երկխոսության մեջ, և բացատրել շատ պարզ մի բան, որ այսօր ավանդապահ ու արխաիկ լինելը բոլորովին այլ բաներ են, ինչքան էլ դրանց միջև անցումը շատ փխրուն է։ Թե ինչպես ենք մենք մի դաշտից տեղափոխվում այլ դաշտ` ինքներս էլ չենք զգում իրականում։

– Ձեր հարցազրույցներից մեկում նշել եք, որ երբևէ ցանկություն կամ նպատակ չեք ունեցել լինելու պետական պաշտոնում, և այն անձնավորությանը, ով Ձեր թեկնածությունն առաջարկեց այս պաշտոնի համար, հաճախ կշտամբում եք այդ քայլի համար, Ձեզ նման պատասխանատվության ու բեռի տակ գցելու համար։ Ո՞վ էր այդ անձնավորությունը։ 
– Գուրգեն Արսենյանն էր այդ անձնավորությունը։ Դա գաղտնիք չէ։ Ես աշխատում էի մի կազմակերպությունում, որը սիրել եմ, սիրում եմ ու մինչև հիմա հավատարիմ եմ այդ կազմակերպությանը, այնպես որ, իսկապես նման մտադրություն չունեի։ Իսկապես ինձ համար շատ անսպասելի էր այդ առաջարկությունը։ Երբևէ նման փորձ անգամ չէի արել պետական համակարգ մտնելու։

– Իսկ ինչո՞վ է պայմանավորված Ձեր երկարակեցությունն այս պաշտոնում։ Դուք, կարծեմ, ամենաերկարակյաց մշակույթի նախարարն եք` մինչ այժմ եղած բոլորից։ 
– Ես չունեմ այդ հարցի պատասխանը, անկեղծ ասած։

– Գուցե Ձեր ունեցած գործնական կապե՞րը` Արմեն Սմբատյանի, Վիգեն Սարգսյանի և Առաջին տիկնոջ հետ։ 
– Ժողովրդական ֆոլկլորի մակարդակով կարելի է այդպես մեկնաբանել։ Այդ հարցի իրական պատասխանը կտա, թերևս, միայն ժամանակը։ Սպասենք-տեսնենք` ժամանակն ի՞նչ կասի այս մասին։ Ինձ այդ մասն իրականում ամենաքիչն է հետաքրքրում, որովհետև ամենադժվարն այս ամենի մեջ ոչ թե տարիներն ու կապերը հաշվելն է, այլ ինքդ քո մեջ բավարարվածության կամ հակառակի զգացողությունները ճշտելն է։