«Ինձ ավելի շատ մտահոգեց այն, որ եղան մտավորականներ, ովքեր արդարացրին ոստիկանների կիրառած բռնի ուժը»
Վերջին օրերի հայտնի իրադարձություններից հետո Բաղրամյան պողոտայում ցուցարարների քանակը նկատելիորեն նվազել է: Շատերի համոզմամբ՝ փոխվել է նաև այնտեղ հավաքված մարդկանց որակական տեսակը: Պայքար կամ ընդվզում, որպես այդպիսին, գրեթե չկա: Այսօր պողոտան ազատվեց նաև ջրցան մեքենաների ներկայությունից, սակայն բարիկադները դեռևս տեղում են:
Թե ի՞նչ զարգացումներ կլինեն ապագայում, կամ թե ի՞նչ մարտավարություն կորդեգրի մնացած բողոքող զանգվածը, հայտնի չէ, թեկուզ այն պարզ պատճառով, որ պաշտոնապես հայտնի չէ այնտեղ հավաքված ցուցարարներին առաջնորդող լիդերների ինքնությունը: Այս ու պայքարի նոր փուլ մտած զարգացումների մասին 168.am-ը զրուցեց ազգագրագետ, «Կարին» ավանդական պարի համույթի ղեկավար Գագիկ Գինոսյանի հետ, ով պայքարի առաջին օրերից մինչ հիմա այցելում է Բաղրամյան պողոտա, ծանոթանում այնտեղ ընթացող զարգացումներին:
– Պարոն Գինոսյան, ինչի՞ համար են Բաղրամյան պողոտայի բարիկադները, երբ այնտեղ գրեթե մարդ չկա, դիմադրություն՝ առավել ևս, իսկ ջրցան մեքենաներն այսօր արդեն հանվել են պողոտայից:
– Ես չեմ կարող այդ հարցին պատասխանել, թերևս, ներքին խոհանոցին ծանոթ չլինելու պատճառով: Թերևս միայն փոքրաքանակ ցուցարարներն ու հատկապես իշխանությունները կիմանան՝ ինչո՞ւ է Բաղրամյան պողոտան շարունակում փակ մնալ:
– Հայտնի պառակտումից հետո ովքե՞ր են այդ ցուցարարներին համախմբող ուժերը, ովքե՞ր են նրանց լիդերները: Դուք այդ մասին որևէ ինֆորմացիա ունե՞ք:
– Ես աշխատում եմ շարժման լիդերների հետ չշփվել՝ ո՛չ մինչև պառակտումը, ո՛չ ներկա, իսկ թե ովքեր են նրանք՝ ես անկեղծ չգիտեմ: Ես, որպես անհատ ու սրտացավ հայ մարդ, որպես ոչ անտարբեր քաղաքացի, փորձում եմ լինել այնտեղ, որտեղ ցավ կա, ու հիմա էլ աշխատում եմ չներխուժել ներքին խոհանոց, որովհետև այդ ամենն իր հետևից պատասխանատվության մեծ չափաբաժին է բերում: Բացի այդ, պայքարի հանրահավաքային տարբերակն իմ մարդկային տեսակին այնքան էլ հարազատ չէ: Ես իմ ասելիքը փոխանցում եմ զանգվածային լրատվամիջոցների, գրքերի, հոդվածների տեսքով: Կարող եմ ասել, որ ես մինչ այսօր հարթակներից խոսել եմ շատ հազվադեպ: Թեև սա չի նշանակում, թե նրանք, ովքեր ընտրում են պայքարի այդ ձևը՝ սխալվում են, տեսակի խնդիր է:
– «Ո՛չ թալանին» նախաձեռնության անդամներն օրեր առաջ որոշում կայացրեցին պայքարը շարունակել Ազատության հրապարակում, սակայն արդեն երեկ նրանք պաշտոնապես հայտարարեցին, որ փողոցային պայքարի փուլն այս պահին ավարտված է և պայքարի ընթացքն այլ հուն է մտել: Դուք ինչպե՞ս կգնահատեք նրանց այս քայլը:
– Պետք է ընդունենք, որ կազմակերպիչներն իրենք էին, ու դա իրենց որոշումն էր: Որոշ մարդիկ ինձնից նեղանում են, բայց, միևնույն է, ես մնում եմ այն կարծիքին, որ դժվար է ուղղորդել մի ալիք, որի ստեղծման հիմքը դու չես: Պարզ է, որ նման փորձեր եղան: Կարծում եմ, որ յուրաքանչյուրն իր անելիքը պետք է իմանա ու անի:
– Մի՞թե հիմա հենց այդ իրավիճակը չէ Բաղրամյան պողոտայում: Նշվում են նույնիսկ անուններ, որ ժիրայր Սէֆիլյանի, «Ժառանգություն» կուսակցության ականջներն են նշմարվում բարիկադներից այս կողմ:
– Չեմ սիրում ենթադրություններ անել, մանավանդ, որ հիմա հատկապես անշնորհակալ գործ է ենթադրություն անելը, իսկ եթե նման միտում կա, ապա վաղ թե ուշ, անկասկած, դա ջրի երես դուրս կգա: Եվ, եթե իրոք նման բան կա, որի մասին ես անձամբ որևէ հավաստի ինֆորմացիա չգիտեմ, ապա հարց է առաջանում՝ ի՞նչ նպատակով կամ ի՞նչ են նրանք այնտեղից ակնկալում: Նորից եմ կրկնում՝ շարժման լիդերների կամ հավանական լիդերների հետ անձնական բնույթի շփումներ չեմ ունեցել: Ես գրեթե ամեն երեկո լինում եմ պողոտայում և զրուցում եմ այնտեղ հավաքված մտավորականների հետ, օրինակ՝ Ռուբեն Բաբայանի հետ ենք հաճախ մտքեր փոխանակում, Եղիշե Պետրոսյանի, Դավիթ Շահնազարյանի հետ:
– Ինչո՞ւ շատ մտավորականներ չեզոք դիրք գրավեցին այս իրադարձությունների ողջ ընթացքում:
– Ինձ ավելի շատ մտահոգեց ոչ թե ոմանց չեզոք դիրքը, որը կարող է կապված լինել այս կամ այն անձնական շահերի կան մարդկային տեսակի հետ, այլ այն, որ եղան այնպիսի մտավորականներ, ովքեր, այսպես ասած, արդարացրեցին ոստիկանների կիրառած բռնի ուժը՝ ցուցարարների նկատմամբ, ու ոչ այն պատճառով, որ ես նույնպես կայի բերման ենթարկվածների շարքերում, այլ, որ կարող են պատահել, այսպես ասած, մտավորականներ, ովքեր ինչ-որ ձևով կարող են բռնարարքն արդարացնել: Մտավորականի նմանօրինակ ոստիկանական մտածելակերպն ու տրամաբանությունը մտահոգիչ ազդակ է: Այ, Արթուր Մեսչյանն էր մտավորական, որ մի քանի օր «դիմացավ», բայց հետո դուրս եկավ պողոտա, և դա՝ այն դեպքում, երբ դեռ 1988-ի ցույցերից նա լուրջ հակահարված ստացավ իր նկատմամբ, երբ հարթակում նրան վիրավորեցին՝ ասելով, թե սա ամենահարմար տեղը չէ «ինքնահաստատման» համար: Այս օրինակը բերեցի, որ հասկանալի լինի՝ որևէ նորմալ մտավորական չի կարող անտարբեր մնալ, և խնդիրն իրականում այստեղ այնքան էլ հոսանքի սակագինը չէր: Կուզենայի ավելի գնահատել այս շարժման հոգևոր-փիլիսոփայական ձեռքբերումները, որ ունեցանք մենք վերջին մի քանի օրերի ընթացքում:
– Որպես հարցի լուծման պաշտոնական տարբերակ՝ որոշվել է ՀԷՑ-ում միջազգային աուդիտ անցկացնելու անհրաժեշտությունը: Հավատո՞ւմ եք աուդիտի արդյունքներին, կամ հույսեր կապո՞ւմ եք դրա հետ:
– Աուդիտի որոշում նախագահն ինքը կարող է տալ, բայց ես լավ չեմ հասկանում՝ ի՞նչ է նշանակում՝ կասեցման որոշում կայացնել: Մենք անընդհատ լսում ենք, որ նախագահը միանձնյա իրավունք չունի նման որոշում կայացնելու՝ հանձնաժողովի փոխարեն: Նախագահի քայլը կարող է որակվել՝ որպես քաղաքական հայտարարություն, բայց այստեղ անհրաժեշտ է Ռոբերտ Նազարյանի գլխավորած հանձնաժողովի իրավական որոշման անհրաժեշտությունը, որի մասին ես ինքս ոչինչ չեմ լսել, նման որոշում չկա: Միգուցե մինչև օգոստոսի մեկը լինի, չգիտեմ, այլապես ես չեմ պատկերացնում՝ ի՞նչ է կատարվելու, երբ, ասենք, օգոստոսի վերջին գա հոսանքի կոմունալ վճարը մուծելու ժամանակը: Նախագահն ասում է՝ գոյացած պարտքերի մասով հանձնառու է Կառավարությունը՝ պետական բյուջեն: Այսինքն՝ ի՞նչ գնով են հաշվարկելու միլիոնանոց ժողովրդի հոսանքի հարկը՝ նախկին գնո՞վ, հետո դա բազմապատկելու են 7-ով ու այդ գումարը պետք է վճարի կառավարությո՞ւնը: Պատկերացնո՞ւմ եք՝ ինչ քաոս է տիրելու:
– Ուրեմն ի՞նչ է ստացվում արդյունքում:
– Կա երեք տարբերակ՝ կա՛մ մինչև օգոստոսի 1-ը հանձնաժողովը կկայացնի կասեցման որոշումը, որն այս պահին, իմ իմանալով, չկա, ու մենք կվճարենք նախկին գնով, կա՛մ կսկսվի աներևակայելի քաոս, բնակչությունը կվճարի թանկացված գնով, կվերցնի կտրոնը, կգնա, չգիտեմ ուր-որտեղից կառավարությունը նրան կվերադարձնի իր մուծած գումարից 7 դրամը, իսկ երրորդ տարբերակում սա ուղղակի քաղաքական շահարկում էր՝ այս պահին ելք էր այս հայտարորությունը, և դա եղավ, ինչին ես ամենաքիչն եմ ուզում հավատալ: Ամենահավանական տարբերակը, իմ կարծիքով, երկրորդ տարբերակն է, որ մեզ բնորոշ է՝ ստեղծել խառնաշփոթ ու չիմանալ՝ ոնց հարթել դրա հետևանքները, արդյունքում՝ մենք էլ կփոշմանենք, որ փողոց դուրս եկանք այս պայքարի համար:
– Հիմա, արդյունքում, միայն իշխանությո՞ւնը շահեց:
– Ես ուզում եմ հավատալ, որ ազգն ավելին շահեց: Չնայած, ենթադրում եմ, որ էլեկտրաէներգիայի գնի կասեցում, այնուամենայնիվ, այդպես էլ չի լինելու, բայց մենք հավատացինք մեր երիտասարդությանը, նրա ուժին, որ կարող է ելնել ու առանց վախերի իշխանությանը պարտադրել իր իրավունքները: Սա ամենամեծ ձեռքբերումն է, որ կարող է լինել այս սերնդի մասին հաճախ հնչող թերահավատ ու մանրահոգի կարծիքների ֆոնին: Արդեն ժամանակն է, որ այս երիտասարդության մեջ ձևավորվի հաղթողի, սեփական երկրին տեր կանգնողի հոգեբանություն:
– Դուք կարծում եք՝ այս պարագայում երկրի ղեկավարությունն ընդառաջ գնաց նրան, որ պայքարի ելած երիտասարդն իրեն հաղթո՞ղ զգա:
– Կարծում եմ՝ շատ երիտասարդների մոտ հասունացավ այն գիտակցությունը, որ պայքարի ճիշտ ռազմավարություն ընտրելու դեպքում կարելի է հասնել և դրան, և, որ ոչինչ միանգամից չի տրվում երբեք: Ինչ վերաբերում է իշխանություններին, նրանք պետք է հասկանան, որ երիտասարդությունը միայն Բաղրամյան 26-ի համար չէ: Նրանցից շատերը վաղը զորակոչվելու են բանակ, և, եթե նրանք այսօր պողոտայում իր իրավունքների համար պայքարող տղային հոգեբանորեն կոտրում են, վաղը դրանով վտանգում են նաև պետության սահմանները:
