Քրդական գործոնի գերաշխուժացումը և հայկական տարածքային իրավունքների արծարծումը

Քրդերի կողմից Թել Աբյադի գրավումը ուղենշային ազդեցություն է ունեցել իրադարձությունները վերլուծողների համար: Ռազմական ուղով այնպես է ստացվել է, որ Սիրիայի տարածքի քրդերը, ԱՄՆ-ի գլխավորությամբ արեւմտյան ուժերն ու սիրիական կառավարական բանակները, ըստ էության, պատերազմել են «Իսլամական պետության» (ԻՊ) դեմ:  Բայց այս պատկերը համընդհանուր բնույթ չի կրում: Այն իրաքյան տարբերակի մոտավոր պատճենահանումն է, հատկապես նկատի ունենալով քրդական տարածքները ԻՊ-ի թափանցումներից զերծ պահելու միտումով իրականացված գործողությունները:

Պատկերն ավելի է խճճվում, եթե միացյալ ճակատի տարբեր միջավայրերը դիտարկելով այդ ուժերի կողքին տեսնենք նաեւ Թեհրանի աջակցությունը վայելող Հեզբոլլահի ջոկատները, կամ ուղղակի Իրանի կողմից շրջան գործուղված բանակայիններին:

Ռազմական իրադրությունների պարզած այս խճանկարը անմիջապես ցույց է տալիս, որ Արեւմուտքի կողմից հեռակառավարվող այս պատերազմը մերթ սահմանափակ գործողություններով, պարագայաբար կառավարական ուժերին անուղղակիորեն սատարելով, փոխել է արդեն ԻՊ-ն իբրեւ գործիք ծառայեցնելու իր դասական վարքագիծը: Նպատակային խնդիրը ոչ թե վարչակարգի անմիջական տապալումն է, այլ փուլ առ փուլ թուլացումը, զուգահեռ` ժողովրդագրական համապատկերի հիմնովին շրջումով, ի գին տեղահանությունների՝ պետություններ եւ նոր սահմաններ առաջացնելով:

Քրդական գործոնի աշխարհաքաղաքականացումը անշուշտ սիրիական տարածքով չի սահմանափակվում: Մուսուլում պատահածները, ԻՊ-ի կողմից իրաքյան Քուրդիստանում փորձված ոտնձգությունների կտրուկ կանխարգելումը, Թուրքիայում քրդական քաղաքական մտածողության զարթոնքը եւ նմանատիպ երեւույթներ գալիս են համալրվելու Թել Աբյադի քրդական ուժերի կողմից վերահսկումով:

Սիրիական պատերազմի առաջին իսկ օրվանից Անկարան հանկերգում էր մարդասիրական գոտու անվան տակ անվտանգության գոտու ստեղծումը: Այդ առաջադրանքը պարզապես արգելակման փորձ էր Սիրիայի, Իրաքի եւ Թուրքիայի քրդերի աշխարհագրական միավորման: Թել Աբյադը հզոր հարված է այդ առումով. եւ ոչ միայն, որովհետեւ իր հերթին ռազմավարական որոշ հենակետերի նկատառումով արգելակում է Թուրքիան եւ Սիրիայի տարածքում գործող իսլամական զինյալներին ու թուրքմեններին կապող ցամաքային ճանապարհները:

Թել Աբյադի գործողությունը քրդերի համար ճիշտ է, որ ռազմավարական նշանակություն ունի՝ ինքնավար երկրորդ Քուրդիստանի սահմանների իրողական կայացման առումով: Բայց արեւմտյան ուժերի ակներեւ օժանդակությունը եւ դրան նախորդող Մեծ յոթնյակի խմբի հանդիպման ավարտին ԱՄՆ-ի նախագահի զգուշացումը Անկարային` վերահսկելու իր սահմանները, որպեսզի իսլամ ահաբեկիչները չթափանցեն Սիրիա եւ Իրաք, արդեն պարզորեն խոսում է քրդական գործոնի աշխարհաքաղաքականացման մասին:

Սակայն Արեւմուտքի դերակատարությունը, եթե այս պահին քրդերին աջակցելով զսպում է ԻՊ-ի ախորժակները, անպայման չի նպաստում պաշտոնական Դամասկոսին: Սիրիական այլ տարածքներում չմիջամտելը եւ ԻՊ-ի արշավներին չհակազդելը արդեն իսկ խոսում է ԻՊ-ի նվաճումներին անուղղակի քաջալերանքի մասին:

Մեծ յոթնյակի խմբի հանդիպումը պարզապես առիթ էր, որպեսզի պաշտոնական Վաշինգտոնը պահը հասունացած նկատելով հայտարարելու, որ ԻՊ-ն  չպետք է արգելք հանդիսանա իրաքյան Քուրդիստանի կողքին սիրիական Քուրդիստանի ստեղծման համար: Այլապես, երկրի մասնատման եւ այդ առաջադրանքի իրականացման ու այդ նպատակին` կառավարական ուժերի թուլացան համար ԻՊ-ն դեռեվս իբրեւ գործիք ծառայելու ժամանակ ունի:

Քրդական գործոնը դեռեվս գերաշխուժացման միտումներ կդրսևորի: Հետադարձ ակնարկը վերհիշեցնում է առանց ուղղակի անվանարկելու քրդամետ կուսակցության հասցեին Էրդողանի հնչեցրած մեղադրանքները` Թուրքիան թուլացնելու եւ մասնատելու առումով:

Քրդական գործոնի գերաշխուժացումը խոսում է նաեւ Թուրքիային վերապահված նոր պատկերացման աշխարհաքաղաքական օրակարգի վերածվելու մասին: Եթե Թուրքիան եւ Քուրդիստանը վերածվել են աշխարհաքաղաքական օրակարգի, ապա այդքան էլ կանխահաս չէ հայկական տարածքային իրավունքների խնդրի միջազգայնացման համար ռազմավարական ուղիների մասին քննարկումներ նախաձեռնելը:

Շահան Գանտահարյան
«Ազդակ» թերթի գլխավոր խմբագիր