Բժշկական հաստատությունները պետք է համալրել նոր տեխնիկայով

Առողջապահության ոլորտի խնդիրների մասին է մեր զրույցը «Ճառագայթային բժշկության և այրվածքների գիտական կենտրոն» ՓԲԸ տնօրեն, 2003-2007թթ. ՀՀ առողջապահության նախարար Նորայր Դավիդյանի հետ

– Պարոն Դավիդյան, Ձեր կենտրոնը պարբերաբար ստուգում է հանրապետության բժշկական կենտրոնների ռենտգեն սարքավորումները: Հաճախ խոսվում է այն մասին, որ ռենտգեն սարքավորումները մաշված են և վտանգավոր են թե՛ հիվանդների, թե՛ բժիշկների համար: Ի՞նչ կասեք այդ սարքավորումների որակի մասին:

– Մենք ռադիացիոն անվտանգության բաժին ունենք, որն ամեն տարի ստուգում է ամբողջ հանրապետության բժշկական կենտրոնների ռենտգեն սարքավորումները: Դրանց աշխատանքի թույլտվությունը մենք ենք տալիս: Իհարկե, լինում են խախտումներ, որոնք կենտրոնի աշխատակիցների առաջարկով տեղում ուղղվում են:

Եթե ասեմ, որ ամբողջ Հայաստանի մասշտաբով ռենտգեն ապարատները նոր են` սուտ կլինի, դրանք շատ թանկ են: Բայց եթե ասեմ, որ դրանցից շատերը պիտանի չեն օգտագործման և վնասակար են` այդպես չէ: Այդ տվյալները ես հստակ ունեմ: Եթե ռենտգեն սարքավորումը վտանգավոր լինի մարդկանց առողջության համար, ապա մենք դրա օգտագործումն ուղղակի թույլ չենք տա: Ռենտգեն սարքավորումների հնության մասին կարելի է խոսել, բայց որ դրանք վնասակար են` չեմ կարող ասել:

– Որոշ ժամանակ առաջ Տնտեսական մրցակցության պաշտպանության պետական հանձնաժողովը (ՏՄՊՊՀ) հրապարակեց այն բժշկական կենտրոնների անունները, որոնք դեղորայք ձեռք էին բերել` առանց մրցույթների անցկացման: Մրցույթներ չհայտարարելու հետևանքով որոշ հիվանդանոցներ դեղերը ձեռք էին բերել շուկայականից մինչև եռակի անգամ թանկ գնով: Ցանկում ներառված էր նաև Ձեր կենտրոնի անունը:

– Ես դժվարանում եմ ասել` մեր կենտրոնի անունն այնտեղ կա՞ր, թե՞ ոչ: Մենք դեղորայքը միշտ գնում ենք ոչ թանկ գներով, այդպիսի բան չի եղել: Ինչ վերաբերում է մրցույթներին` շատ լավ է, որ այդ երևույթը մտցվել է, բայց դա լիարժեք չի իրագործվում:

Մրցույթում հաղթող է ճանաչվում նա, ով դնում է ամենացածր գինը, բայց մենք պիտի մտածենք նաև դեղի որակի մասին: Շատ հաճախ շատ ցածր գինն էլ լավ չէ: Մրցույթը շատ լավ բան է, աշխատում է, ինչ-որ չափով կոռուպցիայի դեմ պայքարի ձև է, բայց պետք է վերանայել դրա օգտագործման չափը: Դեղորայքը մի կողմ թողնենք:

Պատկերացնո՞ւմ եք, եթե բուժկենտրոնում լամպ է վառվել, ապա ես պետք է մրցույթ հայտարարեմ` նորը գնելու համար: Մի օրինակ նշեմ: Ամանորյա արձակուրդների ընթացքում կոյուղու խողովակներից մեկը պայթել էր: Եթե մենք շտապ չգնեինք այն և չփոխեինք, մրցույթ հայտարարեինքգ պատկերացնո՞ւմ եք` ինչ կլիներ: Հիվանդանոցը փակեի՞նք: Իմ կարծիքով` այս մասը պետք է վերանայվի: Որոշակի գումար ես պետք է կարողանամ օգտագործել էքստրեմալ իրավիճակների համար:

– Խոսեցիք դեղերի մասին: Առողջապահության նախարարի ժամանակավոր պաշտոնակատար Դերենիկ Դումանյանը 2013թ. իր առաջին գործակարգավարական խորհրդակցության ընթացքում առանձնացրել էր համակարգի 4 գերակա խնդիրներ, որոնցից մեկը, ըստ նրա, դեղերի ոլորտն է: Դուք ի՞նչ խնդիրներ եք տեսնում այդ ոլորտում:

– Ես առանձնապես որևէ խնդիր չեմ տեսնում այսօր: Իհարկե, այն, ինչ նախարարն ասել է` ճիշտ է ասել: Բայց քանի որ ես չեմ խորացել, չեմ կարող ասել` ի՞նչ խնդիրներ կարող են լինել: Մրցույթների ժամանակ պետք է ուշադրություն դարձնել այն բանի վրա, որ չի լինում շատ լավ դեղ` շատ էժան գնով: Այլ հարց է, որ դեղորայքը թանկ է, բայց դա կապված է ընդհանուր թանկացման հետ. ամբողջ աշխարհում են դեղերը զգալի թանկացել:

– Ի դեպ, նախարարությունը մշակել և շրջանառության մեջ է դրել «Դեղերի մասին» ՀՀ օրենքի նախագիծը: Ինչպիսի՞ն է այդ օրենքն, ըստ Ձեզ:

– Ես, անկեղծ ասած, օրենքին մանրամասն ծանոթ չեմ: Շատ կարևոր է դեղերի մասին օրենքը, բայց եթե չեմ սխալվում, այն Բաբլոյանն է պատրաստել: Ես չգիտեմ` ո՞վ է մասնակցել օրենքի պատրաստմանը, բայց Բաբլոյանին ճանաչելով` անհնար է, որ վատ օրենք լինի, որովհետև նա շատ պատրաստված մարդ է:

– Դուք բազմիցս նշել եք, որ առողջապահության ոլորտում առաջընթաց եք նկատում: Մի քանի դրական փոփոխություններ կմատնանշե՞ք:

– Տեսեք` որքան մեծ ուշադրություն է դարձվում մարզային առողջապահության զարգացմանը: Ճիշտ է, դա սկսվել է ավելի շուտ` մոտ 10 տարի առաջ, բայց հիմա արդեն դա էական երևում է: Մենք հետագայում Գյումրիում սրտի վիրահատություններ ենք սկսելու անել, բա դա վա՞տ է: Համենայն դեպս, ես հստակ կարող եմ ասել, որ չկա այնպիսի մարզային բժշկական կենտրոն, որը նոր սարքավորումներ չունի: Ես չեմ ասում, որ այդ ամեն ինչը լիարժեք է, բայց զգալի փոփոխություն կա: Բացի այդ, առողջապահությունն այն ոլորտն է, որը մշտական փոփոխության կարիք ունի` թե՛ սարքավորումների, թե՛ դեղորայքի, թե՛ ամեն ինչի տեսքով:

Բայց, համենայն դեպս, առողջապահության ոլորտում զգալի դրական փոփոխություններ կան: Իհարկե, ցածր են աշխատավարձերը: Բուժաշխատողն ընդհանրապես պետք է լավ ապրի: Ես չեմ ասում, որ այլ ոլորտներին պետք չէ ուշադրություն դարձնել: Բժիշկը պետք է զբաղվի միայն իր բժշկությամբ, իր հիվանդով: Վերջին տարիներին սկսել են վճարել` ըստ հիվանդների քանակի: Դա դրական տեղաշարժ է, բայց ոչ բոլորի վրա է դա տարածվում: Չի կարելի նման գրադացիա դնել:

– Մասնագետների արտահոսքը երկրից խնդիր չե՞ք համարում:

– Գնացողներ կան: Հիմա հատկապես Ռուսաստան են գնում` շատ-շատ:

– Իսկ ի՞նչ պետք է անել` նրանց այստեղ պահելու համար:

– Ես չեմ կարող մեղադրել այն մարդուն, ով գտնում է, որ ավելի լավ կարող է ապրել, և թողնում-գնում է: Միայն մեր կենտրոնից 3 հոգի գնացել է ու շատ լավ վարձատրվում է դրսում: Իհարկե, դա վատ է: Հատկապես վատ է, քանի որ երիտասարդներն են գնում: Իսկ մեր բժիշկներին ամեն տեղ էլ կընդունեն աշխատանքի: Պետք է ամեն ինչ անել, որ լավ բժիշկները մնան այստեղ:

– Պարոն Դավիդյան, մասնագետները խոսում են նաև բժշկությունը բիզնեսի վերածելու խնդրի մասին:

– Ամեն ինչ կարող է լինել նաև առողջապահության համակարգում, բայց մեծամասամբ բժիշկները միշտ ուզում են, որ հիվանդներին լավ լինի: Ես երբեք չեմ կարող ընդունել բժշկի` առևտրի մեջ մտնելու երևույթը. գումար կտա՞ս` կանեմ, չէ՞` չեմ անի: Չեմ հավատում, չեմ ուզում հավատալ, որ նման բան կա: Կարող է և նման բաներ կան:

Օրինակ` անցյալ տարի փուչիկների դեպքերի հետ կապված այնքան դուրեկան էր, որ հավաքվել էին ոչ միայն մեր կենտրոնի բժիշկները, այլև ուրիշ կենտրոնների մասնագետները: Ես հիվանդի և բժշկի միջև ուղիղ առուծախը չեմ ընդունում: Երբ ես սովորում էի Մոսկվայում` Վիշնևսկու համալսարանում, Վիշնևսկին հաճախ ասում էր, որ բժիշկը կաշառք չի վերցնում, բժիշկը շնորհակալություն է վերցնում իր աշխատանքի դիմաց: Եթե դուք որևէ մեկին բուժել եք և նա ձեզ շնորհակալություն է հայտնում, ընդունե՛ք այդ շնորհակալությունը: Եթե շնորհակալություն չեն հայտնում` էլի ոչինչ:

– Լինելով նախկին նախարար` ի՞նչ խնդիրներ եք տեսնում այս ոլորտում:

– Խնդիրներ, իհարկե, կան: Պետք է ամեն ինչ անել` բժշկական հաստատությունները նորագույն տեխնիկայով համալրելու համար: Բժշկությունն առաջ է գնում, տարեցտարի նոր տեխնիկա է հայտնվում: Եթե նույնիսկ մենք լավ բժիշկներ ենք, բայց անհրաժեշտ տեխնիկա չունենք, ամեն դեպքում մենք ետ ենք մնալու այդ առումով: Սա, իհարկե, շատ բարդ է. այդ սարքավորումները սարսափելի թանկ են:

Մի քայլով դա լուծել հնարավոր չէ: Պետք չէ մեղադրել միայն ղեկավարությանը, բայց ամեն դեպքում պետք է միջոցներ գտնել դա անելու համար: Բացի այդ, պետք է այնպես անենք, որ Հայաստան բուժվելու գան. Հայաստանում սրտանոթային շատ լավ վիրահատություններ են անում, զարգացած է նաև ուռոլոգիան, մենք կարող ենք առաջ գնալ փոխպատվաստման ոլորտում:

– Բայց Հայաստանից նաև շատ-շատերը գնում են արտասահմանում բուժվելու:

– Ես չէի ասի` շատ-շատ մարդ է գնում, բայց գնում են: Ես դրանում վատ բան չեմ տեսնում: Դա ցուցանիշ չէ, որ մենք վատն ենք, և այդ պատճառով են գնում: Կան, իհարկե, բաներ, որոնք մենք այժմ անել չենք կարողանում, և այդ մարդիկ ստիպված են գնալ արտասահմանում բուժվելու:

– Որպես ոլորտի խնդիր` առանձնացվում է նաև մարզերի համաչափ զարգացումը: Նախորդ տարի Լոռու մարզ կատարած այցելության ընթացքում առողջապահության նախարարը տեղեկացրեց, որ 2013թ. բյուջեով կփոխվի պետական պատվերով իրականացվող հիվանդանոցային բուժօգնության համար տրամադրվող միջոցների համամասնությունն` ի օգուտ մարզերի. եթե նախկինում ֆինանսավորման 70 տոկոսը կենտրոնացել է մայրաքաղաքում, ապա եկող տարի համամասնությունը կլինի 60-40 տոկոս: Սա կարո՞ղ է խնդրի լուծում դառնալ:

– Չեմ կարող ասել, գուցե և ճիշտ է: Վերջապես չի կարելի ամեն ինչ մի տեղում կենտրոնացնել: Եթե գումար չլինի` սարքավորում չի լինի, դեղ չի լինի: Պետք է մարզերում այնպիսի պայմաններ ստեղծել, որ մարդիկ այնտեղ լիարժեք բժշկական օգնություն ստանան: Սա այսօրվա կամ երեկվա խնդիր չէ: Միշտ էլ այդպես է եղել: Երևի աշխարհի բոլոր երկրներում է այդպես: Պետք է հավասարակշռություն մտցնել: Բայց ես 100 տոկոսով համոզված եմ, որ երբեք չի լինի, որ Ամասիայում լինի ավելի լավ բժշկություն, քան Երևանում: Անհնար է:

– Իսկ առողջապահության ներկայիս ժամանակավոր պաշտոնակատար Դերենիկ Դումանյանի աշխատանքներն ինչպե՞ս եք գնահատում:

– Ես Դերենիկ Դումանյանին երկար ժամանակ ճանաչում եմ: Նրա հետ մշտապես նորմալ հարաբերություններ եմ ունեցել: Հնարավոր է, որ այդ պատճառով ես չեմ կարող այնքան օբյեկտիվ լինել, որքան դուք կցանկանայիք: Բայց այն, որ Դերենիկ Դումանյանը առողջապահության հմուտ կազմակերպիչ է և երկար տարիներ աշխատում է այդ ոլորտում` փաստ է: Նրա համար շատ ավելի հեշտ է աշխատել, քան ինձ համար:

Երբ ես դարձա նախարար` առողջապահության կազմակերպման ոլորտում այդքան փորձ չունեի: Ես շատ բաներ տեղում եմ սովորել: Ես միշտ հարգանքով եմ վերաբերվել այդ մարդուն: Կարծում եմ` նա էլ ինձ է այդպես վերաբերվել: Նա նորմալ է աշխատում: Նա շատ բան գիտի, այդ իսկ պատճառով իրեն հեշտ է աշխատել: Իսկ իմացող մարդը խնդիրներն ավելի հեշտ կարող է լուծել: Իսկ կլինե՞ն գլոբալ փոփոխություններ առողջապահության ոլորտում, թե՞` ոչ, կապրենք, կտեսնենք: Ես ամեն դեպքում համոզված եմ, որ այն, ինչ կախված է նրանից, նա կանի:

«168 ԺԱՄ»