«Ակնհայտ է, որ ՀՀԿ-ն այնքան հետ է գնացել, որ այլևս նույն ՍՄԿԿ-ն է »

Հարցազրույց Հայ ազգային կոնգրեսի (ՀԱԿ) ներկայացուցիչ, նկարիչ Արման Գրիգորյանի հետ

– ՀԱԿ-ին հաճախ մեղադրում են համագործակցությունների մեջ: Վերջին շրջանում հատկապես «Բարգավաճ Հայաստանի» (ԲՀԿ) հետ համագործակցությունը շատերի կողմից որակվեց` որպես չստացված: Արդարացվա՞ծ եք համարում այս համագործակցությունը:

– Իհարկե: Նախ` ես կարծում եմ, որ Կոնգրեսի և ԲՀԿ-ի համագործակցությունն ավարտված չէ, այն շարունակական է: Եթե Գագիկ Ծառուկյանը չի դրել իր թեկնածությունը, սա դեռ վերջը չէ:

Իսկ ո՞վ էր սպասում, որ նա պետք է դնի իր թեկնածությունը: Քաղաքական գործընթաց է սկսվել, որ դեռ շարունակվում է և կարող է հասարակության համար դրական արդյունք ունենալ: Ի վերջո, ԲՀԿ-ն պոկվեց իշխանությունից և չմիացավ կոալիցիոն հուշագրին: Այնպես որ, ամեն ինչ այնքան էլ միանշանակ չէ:
Գործընթացը հետևյալն էր. քաղաքացիականից ԲՀԿ-ն փորձեց դառնալ քաղաքական ուժ: Պարզ է, որ իշխանություններին հարկավոր են քաղաքացիական միավորումներ, ինչպես ՀՅԴ-ն ու այդ տիպի հռետորություն օգտագործողները: Հենց սրանով եմ պայմանավորում հանգամանքը, որ ՀՀԿ-ն իր համագումարին հրավիրեց միայն Դաշնակցությանը:

– Իսկ ինչո՞ւ են իշխանությանն անհրաժեշտ քաղաքացիական միավորումներ:

– Շատ պարզ պատճառով: Նրանք վախենում են, որ մեր հասարակությունը կքաղաքականանա. չէ՞որ քաղաքականությամբ զբաղվում են ազատ մարդիկ, իսկ 98-ից իշխանության եկած ուժը հստակ որդեգրել է հակաազատական` հետադիմական և կեղծ պահպանողական քաղաքական գիծ, որը նշանակում է` պահպանել սովետականը և դեռ դրանից էլ ավելի հետ գնալ: Իսկ ինչպես հիշում եք, Խորհրդային Միությունում միակուսակցական համակարգ էր, և հենց այդ միակ կուսակցության անդամներին էր վերապահված քաղաքականությամբ զբաղվելու արտոնությունը:

Մնացածը լավագույն դեպքում թերություններ էին գտնում, բարձրաձայնում դրանց մասին, հայտնում կուսակցության առաջնորդին, նա էլ ձեռնամուխ էր լինում դրանց լուծմանը: Մի խոսքով, այսպես ասած` «չինական մոդել», սակայն մեզ հարկավոր է ճիշտ հակառակը` միակուսակցականությունից դեպի քաղաքականացված քաղաքացիական հասարակություն անցում: Քաղաքականը վատ բառ չէ, չնայած իշխանություններն անընդհատ կոչ են անում` ոչինչ չքաղաքականացնել:

– Կարծում եք` ԲՀԿ-ն դարձե՞լ է քաղաքական ուժ:

– Եթե թույլ տան, չխանգարեն` կդառնա: Մի քանի օր առաջ Հրանտ Տեր-Աբրահամյանը բանավիճում էր Դավիթ Սանասարյանի հետ ու վերջինիս մի պարզ հարց էր տալիս, ուղիղ չեմ մեջբերում, իմաստը սա էր, թե «ի՞նչն է քո շահը, որ ԲՀԿ-ն չլինի քաղաքական ուժ»: Իսկապես` ինչի՞ էր ձեռնտու, երբ ԲՀԿ-ն կոալիցիայի մեջ էր, և ինչո՞ւ ձեռնտու չէ, երբ իշխանական մոնոլիտից պոկված է: Այս տրամաբանությունն ինձ հասկանալի չէ: Ես` իբրև կոնգրեսական, ուզում եմ հասկանալ, թե ինչո՞ւ է, օրինակ, Ձեր կամ որոշ այլ մամուլի ներկայացուցիչների կողմից այնպես ներկայացվում, թե իբր հասարակությունը ցանկանում է ԲՀԿ-ին տեսնել կոալիցիայի անդամ և ոչ թե` անկախ քաղաքական միավոր:

Սա միայն այդ կուսակցության հարցը չէ. չէ՞ որ բոլոր սեփականատերերը` մանր ու միջին բուրժուաները և ոչ միայն իրենք, պետք է պաշտպանեն Սահմանադրությունը, հետևաբար` իրենք իրենց ու մնացած բոլորի իրավունքները: Ժողովրդի ու ազգի մասին դատարկ ու ճռճռան խոսքեր հնչեցնելով` ոչ սեփականությունդ կպաշտպանես, ոչ էլ` անհատականությունդ:

Մի շարք հետսովետական հանրապետություններում նույն գործընթացն է. հետադեմները փորձում են վերադարձնել նախկին միակուսակցական համակարգը ու ղեկավարվող տնտեսությունը, իսկ առաջադեմները փորձում են պաշտպանել անկախությամբ ձեռք բերված ժողովրդավարությունն ու շուկայական տնտեսությունը:

Առաջադիմությունը և հետադիմությունը որոշվում են ընդհանուր նպատակին մոտ կամ հեռու լինելով, իսկ նպատակը, մեր դեպքում` ինչպիսին պետք է լինի Հայաստանի Հանրապետությունը, գրված է Սահմանադրության մեջ:

– ՀՅԴ-ն էլ դուրս եկավ կոալիցիայից: Եթե շարժվենք Ձեր տրամաբանությամբ, այն ևս քաղաքացիական էր, հիմա դարձել է քաղաքակա՞ն ուժ:

– Տրամաբանությունը հստակ է. դու զբաղվում ես քաղաքականությամբ, եթե պայքարում ես, որ վերականգնվի Սահմանադրական կարգը: Ինչ վերաբերում է ՀՅԴ-ին, ապա ավանդույթով եկել է, որ Դաշնակցությունը քաղաքական ուժ է, այն դեպքում, երբ ակնհայտ է, որ այն գրեթե չի զբաղվում քաղաքականությամբ: Բայց, քանի որ մենք ավանդույթներ սիրող ժողովուրդ ենք, երբեք չենք հարցնում ՀՅԴ-ին, թե` ի՞նչ քաղաքականություն եք իրականացնում:

Որտե՞ղ է իրենց քաղաքականությունը: Իրենք էլ են կարծես միայն բարեգործությամբ զբաղված, ոչ թե Սահմանադրական կարգի վերահաստատմամբ, այսինքն` հետադեմ են: Կան մարդիկ, միավորներ, որոնք հասարակության կողմից ավանդաբար ընկալվում են` որպես քաղաքականության մասնագետ, ասենք` Սերժ Սարգսյանը, որ սովետական նոմենկլատուրայից մնացած մարդ է, միշտ եղել է քաղաքականության մեջ: Մարդկանց մեջ գործում են կարծրատիպերը: Ակնհայտ է, որ ՀՀԿ-ն այնքան հետ է գնացել, որ այլևս նույն ՍՄԿԿ-ն է:

– ԲՀԿ-ն, ինչպես հայտարարել էր կուսակցության մամուլի խոսնակը, նախագահական ընտրություններում հանդես է գալու դիտորդական առաքելությամբ: Արդյոք սա չի՞ ենթադրում կրկին քաղաքացիական աշխատանք: Ստացվում է, որր ԲՀԿ-ն չի՞ ցանկանում քաղաքացիական ուժից քաղաքական ուժ դառնալ:

– Մեր երկրում քաղաքականությամբ զբաղվելը պարզապես վտանգավոր է: Իշխանություններն անընդհատ, տարբեր հարցերի առնչությամբ վախեցնում են, որ չփորձեք հանկարծ քաղաքականացնել որևէ խնդիր: Հիմա ԲՀԿ շարքային անդամները և ոչ միայն նրանք, երկընտրանքի առջև են` զբաղվել քաղաքականությա՞մբ, թե՞ շարունակել իրենց պասիվ «դիտորդական» ներկայությունը:

– Իսկ «Ժառանգություն» կուսակցության դերն, ըստ Ձեզ, մեր քաղաքական դաշտում ո՞րն է:

– Չեմ կարող ասել: Դուք ասեք, Րաֆֆի Հովհաննիսյանի տեքստերը քաղաքակա՞ն են: Ոչ, իհարկե: Պարզ է` իշխանությունը ցանկանում է, որ հենց քամի, սարեր, ազգային երգ ու պարով ու ազգագրական խորհրդանիշերով «կուսակցությունները» լինեն ընդդիմություն` ստեղծելով պատրանք, թե ընդդիմության միակ թեկնածուն իրականությունից կտրված երազող ռոմանտիկը կարող է լինել:

Ինձ ուրիշ հարց է հետաքրքրում. կարո՞ղ է արդյոք հայաստանցին քաղաքական ընտրություն կատարել, թե՞ ոչ: Անտարբերություն ու ապատիա քարոզողների հիմնական վերլուծությունները մի բան են ասում. հիասթափությունն այնքան մեծ է, որ չի կարող քաղաքական ընտրություն տեղի ունենալ: Չեմ կանխատեսի, թե նախագահական ընտրություններն ինչպես կանցնեն: Քաղաքական այս փուլում գործընթացներն այնքան արագ են փոփոխվում, որ որևէ ակնկալիքից խոսելն ինքնանպատակ է դառնում: Հիմա, եթե հարցնեք` Լևոն Տեր-Պետրոսյանը կառաջադրվի՞, թե՞ ոչ, ես չեմ կարող պատասխանել:

– Կարծում եք` մեր հասարակությունը ցանկանո՞ւմ է քաղաքականացվել:

– Եթե չցանկանար, ընտրությունների արդյունքները չէին կեղծվի: Եթե մեր հասարակությունն այն է, որ ներկայացվում է` անտարբեր, սնոտիապաշտ, խորհրդային ժամանակաշրջանի գրականության ու կինոյի հերոսների պես միամիտ, էլ ինչո՞ւ պետք է կեղծվեին ընտրությունները: Բայց, եթե կեղծվում են, ուրեմն մարդիկ այդպիսին չեն: Քաղաքական մտածելակերպի սերմանման համար առանձնահատուկ պայմաններ պետք չեն: «Քաղաքացիականը» մեզ մոտ ընկալվում է` որպես «քաղաքականի» հակոտնյա, դա մեծագույն մոլորություն է: Սա «զորանոցային սոցիալիզմի» մնացուկն է, որն անհրաժեշտաբար պետք է հաղթահարվի:

«168 ԺԱՄ»