«Դեռ 2000թ. եմ գուշակել, որ 10-12 տարի հետո Գագիկ Ծառուկյանը կարող է առաջադրվել». Լարիսա Ալավերդյան

Հարցազրույց ԱԺ «Ժառանգություն» խմբակցության նախկին պատգամավոր Լարիսա Ալավերդյանի հետ

 – Տիկին Ալավերդյան, ինչպե՞ս եք վերաբերվում ԲՀԿ–ի նախաձեռնած խորհրդակցություններին: Իրականում ի՞նչ նպատակներ է հետապնդում այդ գործընթացը՝ Ձեր կարծիքով:

– Այդ հարցերը, որոնք այսօր բարձրացվել են, մասնավորապես՝ պառլամենտական հանրապետության խնդիրը, վերին աստիճանի արդիական էին՝ սկսած 1991թ.-ից: Ինքս կողմնակից եմ դրան, բայց կարծում էի, որ ավելի արդիական էր մինչև 1998թ.-ը, երբ  սպասվում էր, որ իշխանափոխությունը կարող էր բերել հետդարձի` դեպի  այն գաղափարներին, որոնք այդ տարիներին այդքան թեժ քննարկվում էին:

Ինձ որոշ առումով թվում է, որ այսօր այդ նույն խնդրի մասին խոսելիս մենք արդյունք չենք ակնկալում նախևառաջ՝ այն պատճառով, որ համակարգն այնպես է կարծրացել, որ հնարավոր է` պառլամենտական հանրապետությունը որևէ նորություն չբերի:  Ինչ վերաբերում է  մեծամասնականին, ես ավելի մեծ տարակուսանք ունեմ, որովհետև մեծամասնականի համար ինքս էլ եմ մասնակցել, բայց կարծես թե այդ ժամանակներից բան չի փոխվել:

Բայց մի խոշոր կուսակցության դիրքորոշում կտրուկ փոխվել է: Եթե դա հստակեցված նոր մոտեցում է և որդեգրված չէ նախընտրականի կապակցությամբ, ես ուրախ եմ, որ կա այդ մոտեցումը, բայց այսօր արդեն դա չէ արդիական: Lուծումները, որոնք մեր հասարակությունը և երկիրը պետք է տանեն դեպի իրավական պետության կայացում, անշուշտ, այդ դաշտում չեն:

– Նախագահի ընտրությունների մասնակցության ձևաչափի վերաբերյալ  ԲՀԿ նախագահ Գագիկ Ծառուկյանի լռությունը որոշակի լարվածություն է առաջացրել քաղաքական դաշտում: Առաջիկա օրերին կուսակցությունը խոստացել է հանրությանը տեղեկացնել այդ մասին: Ձեր կարծիքով, ի վերջո, ի՞նչ կորոշի Գագիկ Ծառուկյանը:

– Ես ամենավատ կանխագուշակողներից եմ, բայց դեռ 2000թ.-ին եմ գուշակել, որ կարող է նման բան լինել: Ես ասել եմ, որ եթե այսպես գնան զարգացումները, ապա չի բացառվում, որ 10-12 տարի հետո առաջադրվի գործարար Գագիկ Ծառուկյանը:  Կարճատև ժամանակի համար ես երևի ավելի վատ գուշակող եմ:

– Որպես ընդդիմադիր ուժ ներկայանալու ԲՀԿ–ի քայլերը, Ձեր կարծիքով, ուշացած չե՞ն:

– Այդ առումով իրենք ազնիվ են, այսինքն` իրենք երբևիցե իրենց որպես ընդդիմադիր կուսակցություն չեն որակում, որովհետև ընդդիմադիր կուսակցություն լինելը նշանակում է՝ իշխանության չգալ: Ինքը նորամուծություն արել է, ասել է՝ մենք այլընտրանքային ուժ ենք, այսինքն՝ իշխանություն ենք, բայց այլ դեմքերով:

– Այսինքն՝ թեկուզ մեկ ընտրատարածքում իշխող կուսակցության թեկնածուին սատարելու որոշումը չի հակասում նրանց մոտեցումներին:

– «Բարգավաճը» երբևիցե չի ասել, որ իրենք ընդդիմադիր ուժ են, ասել է՝ մենք այլընտրանքային, ասել  է թե՝ իշխանական ուժ ենք, և այդ հեղհեղուկ դաշտում հնարավոր են ցանկացած բանակցություններ, ցանկացած արդյունքներով: Եվ միայն դասական մտածելակերպի քաղաքագետները կարող են ասել, որ սա զարմանալի երևույթ է: Ամենևին, ո՞վ ասաց, որ այդտեղ կա հակասություն:

– ՀՀ  քաղաքացիների համար, ովքեր իսկապես ցանկանում են էական փոփոխություն տեսնել երկրում, ովքեր դեռ 2007թ.-ից Լևոն Տեր–Պետրոսյանի շուրջ էին համախմբվել, արդյո՞ք ընդունելի են ԲՀԿ–ի վերաբերյալ ՀԱԿ–ի մոտեցումները, դա չի՞ ընկալվում՝ որպես դավաճանություն հռչակված սկզբունքներին ու գաղափարներին:

– Դեռ այն ժամանակ էլ ընդդիմությունը, որը հետո դարձավ ՀԱԿ, չէր թաքցնում, որ գալիս է իշխանության, համակարգի կամ  հասարակական շահի մասին խոսվում էր այդ էմոցիոնալ դաշտի մեջ: Այո, դա ընկալվում է այնպես, որ այդպիսի քաղաքական տեխնոլոգիա օգտագործողները խմբակային հարցեր են լուծում, ես չեմ ուզում խոսքեր օգտագործել` դավաճա՞ն է, թե՞ ոչ:

Դա ուղղակի ետ է մղում նրանց, ովքեր այն պրոտեստային խմբի մեջ են եղել, և թողնում են նրանց, ովքեր իշխանության մեջ մտնելու կողմնակից են: Ցանկացած մարդկային խումբ միատարր չէ: Ինձ համար զարմանալի չէ, որովհետև ես գտնում եմ,  որ 2008թ.-ից սկսած պայքարը զուտ իշխանության գալու պայքար էր, ես չեմ կարծում, որ այն առաջարկություններով, որը ՀԱԿ-ն էր անում, կարելի էր նոր արդյունք ստանալ: Նոր արդյունքը ես սպասում եմ քաղաքացիական նոր խմբերի կողմից:

– Ընդդիմության միասնական թեկնածուի ուրվականը Ձեզ համար տեսանելի՞ է:

– Այդ ուրվականը մեզանից շատ հեռու է: Մենք չունենք միասնական ընդդիմություն: Հնարավոր է, որ այս կարճատև ժամանակահատվածում քաղաքացիական հասարակության կողմից առաջադրվի մեկը, որի շուրջ, չի բացառվում, որոշ կուսակցություններ ևս միավորվեն, կամ արդեն հայտարարվածների շուրջ կարող են համախմբվել, բայց ես չեմ կարծում, որ մենք կունենանք մի կողմից՝ գործող նախագահ, մյուս կողմից՝ մեկ կամ երեք թեկնածու: Ես կարծում եմ՝ կլինի մոտ տասը թեկնածու: Իմ ցանկությունն է, որ քաղաքացիական հասարակության կողմից վստահություն վայելող, նոր խարիզմատիկ դեմք լինի:

– «Ժառանգության» առաջնորդ Րաֆֆի Հովհաննիսյանը կարո՞ղ է ինչ–որ խմբի, քաղաքական ուժերի ինչ-որ հատվածի համար միասնական թեկնածու լինել:

– Րաֆֆի Հովհաննիսյանն ինչ-որ խավի համար մնում է միակ ազնիվը, անգամ վերջին այդ զարգացումները շատերը վերագրում են իմ կողմից չդատապարտվող գծին՝ դյուրահավատությանը: Ինքն ունի հստակ խարիզմա:  Թե ինչքան դա կլինի՝ ցույց կտա ժամանակը:

– Գնահատականներ են հնչում, որ ՀԱԿ առաջնորդ  Լևոն Տեր–Պետրոսյանի չառաջադրման դեպքում Կոնգրեսը կարող է քայքայվել, հատկապես, որ վերջին շրջանում ներքին խմորումներն արդեն բացահայտ են դարձել:

– Ես նման զարգացումը  հավանական եմ համարում, որովհետև դա գործընթաց է, որն արդեն սկսվել է: Ինձ համար ավելի զարմանալի էր այդ համախմբումը: Ես ժամանակին ասել եմ, որ կողմ լինելով գաղափարի շուրջ միանալուն, վերին աստիճանի վերապահումներ ունեմ մի մարմնի մեջ միավորվելուն: Փաստորեն, այնտեղ միավորվել էին այնպիսի ուժեր, որոնք հնարավոր չէ, որ, երկար ժամանակ հզոր թռիչք և հաջողություն չունենալու դեպքում, կարողանային էլի միավորված մնալ: Հաջողությունն այդպիսի միավորումների սնունդն է, և հենց որ այդ սնունդը պակասում կամ վերանում է, այդպիսի միավորումները դատապարտված են վերանալուն:

Լևոն Տեր-Պետրոսյանը ամենահմուտ քաղաքական գործիչներից է եղել, անկախ նրանից, որ ես երբեք չեմ եղել նրա ջատագովը` ներքին  և արտաքին քաղաքականության հարցում, ես երբեք չեմ մերժել հասարակության վրա իր ազդեցության փաստը: Ես չեմ կարծում, որ առաջադրվելու դեպքում ինքը նույն արդյունքը կունենա, ինչ նախորդ անգամ: Չեմ կարծում, որ առաջին նախագահը կցանկանա հեռանալ քաղաքական դաշտից ավելի ցածր արդյունքներով, քան ունեցել է 2008 թվականին:

– Այդ դեպքում ո՞ւմ կառաջադրի Կոնգրեսը:

– Ես լսել եմ մի քանի կոնգրեսականների և պատգամավորների, բայց ես դա չեմ համարում քաղաքական վերլուծություն, և չեմ վերցնի ինձ վրա այն, ինչը չի վերցնում ՀԱԿ-ի՝ ԱԺ-ում  ներկայացված անձը:

– Նախորդ գումարման Ազգային ժողովում, երբ  Դուք ևս պատգամավոր էիք, ընդդիմությունը շատ ավելի քիչ թվով էր ներկայացված, քան այսօր: Տարբեր գաղափարներ, մոտեցումներ ունեցող քաղաքական ուժերը կարողանո՞ւմ են իրապես բազմազան և արդյունավետ օրենսդիր աշխատանք իրականացնել:

– Այն ժամանակ այլ թերություններ են եղել, «Ժառանգության»  արդյունավետ համագործակցությունը Դաշնակցության հետ մեկ-երկու անգամ ստացվեց: Բայց այնտեղ կար կորիզ, որին վստահում էր խմբակցությունը, «Ժառանգության» համար ավելի դյուրին էր, այն ժամանակ ավելի շատ էին միասնական մոտեցում ունեցողները՝ առնվազն սոցիալական խնդիրների և Արցախի հարցերում: Այսօր մենք տեսնում ենք, որ այդ բազմազանությունը չտվեց այն, ինչին սպասում էին, չտվեց աշխատանքային նոր որակ: Ես չեմ տեսնում, որ ՀԱԿ-ի և ՀՅԴ-ի մոտեցումները համընկնում են:

Եթե մենք նայում ենք զարգացումներին, նայենք՝ 1990 թվականից նահանջ է ապրել պառլամենտը, քանի որ քաղաքացիական հասարակության շահը մի կողմ է մնում, պառլամենտինը՝ մեկ այլ: Հուսամ, որ սա վերջինը կլինի: Հնարավոր է՝ գործող իշխանություններն ընտրություններից հետո հասկանան, որ այդպիսի անարդյունավետ Ազգային ժողովը պետք է ավելի շուտ վերափոխվի: Բայց ես մի բան կցանկանայի, որ դա անցնցում լիներ,  բախումնային սցենարներով չզարգանար, ես դա ասել եմ 2008թ.-ից առաջ: Ես միշտ ասել, որ Մարտի 1-ի մեղքը երկրորդ նախագահի վրա է ընկած և՛ Սահմանադրությամբ, և՛ օրենսդրությամբ, բայց հնարավոր է` ընդդիմադիր դաշտի իմաստությունն էր պակասում: Թեև ես չեմ սիրում, որ ասում են` մեղավոր են երկուստեք: Ես կցանկանայի, որ ընդդիմությունն ավելի գթասիրտ լիներ սեփական ժողովրդի հանդեպ:

– Այդ իրադարձությունների վերաբերյալ ԵՊՀ–ի հրատարակած  պատմության վերջին դասագիրքը խիստ քննադատության արժանացավ: Ինչպիսի՞ն է Ձեր գնահատականը:

– Զուտ դասագիրքը ես չեմ տեսել, բայց արդեն հեղինակի ելույթից հասկացա, որ իր վրա վերցրել է հետաքրքիր առաքելություն` պատմական գնահատական տալ այն դեպքերին, որոնցից մեզ 4-5 տարի է  բաժանում: Ես չգիտեմ այլ դեպք, երբ այդպիսի արագությամբ տրվեն պատմագրական գնահատականներ: Այդքան մոտիկ լինելը շատ անգամ  խանգարում է, ես կարծում եմ, որ այդ արագացված տեմպերը քաղաքականացված են: Անգամ, եթե նա դա նկատի չի ունեցել, այդպիսին է ընկալումը:

Բոլոր  դեպքերում, ինձ համար Մարտի 1-ը ոչ այն գնահատականն է, որը հնչեցվել է հեղինակի կողմից, ոչ էլ այն է, որն ուզում են իշխանական մամուլի ներկայացուցիչները: Մարտի 1-ը հանցագործությունն է: Մենք այդպես էլ չիմացանք… 220 և  ավելի վիրավոր զինվորներ ունեինք, ո՞վ է  պատժվել, 10 զոհը առանց հայտնաբերված մարդասպանի կամ մարդասպանների է մնացել,  էլ չեմ խոսում հրաման տվողի մասին: Դա մեզ վրա մնալու է բիծ, մինչև վերջապես չգա այն ուժը, այն արդարադատական համակարգը, որը դա կբացահայտի: Դա մնում է չփակված էջ: Կիսափակ էջերով երկիրն ու հասարակությունը չեն կարող դրական զարգացում ունենալ: