Օդային սահմանը փակելով չբավարարվելով՝ Թուրքիայի իշխանությունները սպառնում են «Նեմեսիսի» արձանը չհանելու դեպքում, լրացուցիչ միջոցներ կիրառել Հայաստանի նկատմամբ։ Ի՞նչ միջոցների մասին է խոսքը, առայժմ չեն բարձրաձայնում։ Բայց այնպես չէ, որ մինչև «Նեմեսիսի» արձանի բացումը Թուրքիան այնքան մեծ արտոնություններ էր տվել Հայաստանին, որ հիմա էլ սպառնում է հետ վերցնել։
Ժամանակին Նիկոլ Փաշինյանը խոսում էր քաղաքացու՝ տուգանքի «մատերիալ» չլինելու մասին, բայց հիմա նրա ղեկավարած կառավարությունը շատ ավելի մեծ չափերով է տուգանում քաղաքացուն։ Միայն առաջին եռամսյակում ավելի քան 10 մլն դոլար են գանձել քաղաքացիներից՝ ճանապարհային երթևեկության խախտումների դիմաց նշանակված տուգանքների միջոցով՝ 38,2 տոկոսով ավելի շատ, քան նախատեսել են։
Տարիներ շարունակ կառավարությունը ձախողում է բյուջեի ծախսերի կատարողականը։ Գումարները հավաքում են տնտեսությունից ու չեն կարողանում ժամանակին իրականացնել նախատեսված ծախսերը։ Բայց դա չի խանգարում, որպեսզի մեծ տեմպերով պարտք ավելացնեն։
Հայտնի գործոնների արդյունքում՝ Հայաստանի բանկային համակարգում անցած տարվանից հսկայական շահույթներ են գեներացվում։ Չնայած դրան, կան նաև բանկեր, որոնք շահութաբերության մակարդակով գրեթե «հատակին» են. վնասով չեն աշխատում, բայց գտնվում են շահութաբերության շատ ցածր մակարդակում։
Կառավարության նիստում օրերս Նիկոլ Փաշինյանն աշխատատեղերի հերթական պատմական ռեկորդներից էր խոսում։ Ասում էր, թե 2023թ. մարտին Հայաստանում կրկին գրանցվել է աշխատատեղերի բացարձակ ռեկորդ Երրորդ Հանրապետության պատմության մեջ: «Նախորդ այդպիսի ռեկորդն արձանագրվել էր 2022թ., երբ գրանցվել էր 704.420 աշխատատեղ: Իսկ 2023թ. մարտին արդեն ունենք 706.294 աշխատատեղ, ընդ որում՝ պետք է ամսվա հետ համեմատել, որովհետև գիտեք՝ աշխատատեղերն […]
Մինչ Հայաստանի իշխանությունները պատրաստվում են ամռանը բացել հայ-թուրքական ցամաքային սահմանը՝ երրորդ երկրների քաղաքացիների և դիվանագիտական անձնագիր ունեցողների ազատ ելումուտի համար, Թուրքիան ապրիլի 29-ին հերթական անգամ փակեց իր օդային տարածքը հայկական օդանավերի դիմաց՝ նույնիսկ հարկ չհամարելով Հայաստանի ավիացիոն իշխանություններին զգուշացնել դրա մասին։ Սահմանը հանկարծակի փակելու պատճառով Ֆրանսիայից Երևան ժամանող ինքնաթիռը ստիպված եղավ վայրէջք կատարել Քիշնևում։
ՀՀ վարչապետի աշխատակազմի ղեկավարի տեղակալ Տարոն Չախոյանը վերջերս ֆեյսբուքյան իր էջում գրել էր, թե վերջին 6 տարիների ընթացքում 1000 խոշոր հարկատուների կողմից վճարված հարկային եկամուտները դինամիկ աճ են արձանագրել: Ըստ նրա՝ հրապարակման՝ 2023 թ. առաջին եռամսյակում 2018թ. նույն ժամանակահատվածի համեմատ 1000 խոշոր հարկատուների կողմից վճարված հարկային եկամուտներն աճել են 2.1 անգամ:
Միակ բանը, որ կառավարության մոտ լավ է ստացվում, շոուներ բեմադրելն է։ Անցած հինգ տարիներին նման բազմաթիվ դեպքերի ենք ականատես եղել։ Թե ի՞նչ է շահել այդ ամենից հասարակությունը, տեսնում ենք։
Ռուս-ուկրաինական հակամարտությունից հետո մեծ թվով Ռուսաստանի քաղաքացիներ տեղափոխվեցին և հաստատվեցին Հայաստանում։ Նրանց մի մասը նաև սկսեց բիզնես գործունեություն ծավալել։ Մի քանի հազար ընկերություններ բացեցին։ Պատժամիջոցների պատճառով հազարավոր քաղաքացիներ, հատկապես՝ ՏՏ ոլորտից, տեղափոխվեցին և իրենց գործունեությունը սկսեցին իրականացնել այստեղից։
Իշխանության համար ապագայի չափանիշն այն է, որ մարդիկ բնակարան են գնում։ Իսկ երբ այդ նույն ժամանակ տասնյակ-հազարավոր քաղաքացիներ արտագաղթում են, դա «ապագայի« չափանի՞շ է, թե՞ ոչ։
Հայաստանի արտաքին առևտուրը նոր ռեկորդներ է գրանցում։ Աճերն այլևս նույնիսկ տասնյակ տոկոսներով չեն սահմանափակվում։ Անգամներով են ավելանում։
Մենք ապրում ենք անվտանգային ճգնաժամում, մարդիկ տագնապած են, մեծ անորոշություններ են, Ազգային ժողովի ամբիոնից հայտարարում է Նիկոլ Փաշինյանը։ Բայց չի ասում, թե ինչպե՞ս և ո՞ւմ շնորհիվ հայտնվեցինք անվտանգային ճգնաժամի մեջ, ինչո՞ւ են մարդիկ տագնապած ու անորոշության մեջ։
Վերջին երեք տասնամյակում Հայաստանը երբևէ այնպիսի ծանր իրավիճակում չէր եղել, ինչպես Նիկոլ Փաշինյանի ու նրա քաղաքական թիմի իշխանության հինգ տարիներին։ Փողոցից իշխանության եկածները եղածն էլ կործանեցին. կազմաքանդեցին բանակը, դատեցին ու վարկաբեկեցին զինվորականներին, անպաշտպան թողեցին ու թշնամու առաջ բացեցին երկրի դռները, ոչնչացրեցին երկրի պաշտպանության ու անվտանգության համակարգերը։ Այն համակարգերը, որոնք տարիներ շարունակ անխափան ապահովում էին երկրի ու ժողովրդի անվտանգությունը։
Նիկոլ Փաշինյանն ու կառավարության անդամները վերջին օրերին կրկին սկսել են խոսել տնտեսության մեջ արձանագրված «համաշխարհային» մակարդակի աճերից։ Այնպես, ինչպես խոսում էին 2019թ.։ Այն ժամանակ էլ հայտարարում էին, թե Հայաստանում գրանցվել է ամենաբարձր տնտեսական աճը եվրոպական ու Եվրասիական տնտեսական միության տարածաշրջաններում, ինչպես նաև հարևանների համեմատ։
Բյուջեի հարկային եկամուտները 2022թ.՝ 2017թ. համեմատ, աճել են ավելի քան 2 մլրդ դոլարով, 2018թ. համեմատ էլ՝ 1,5 միլիարդով։ Օրերս հարկային եկամուտների վերաբերյալ այսպիսի համեմատություն էր արել Նիկոլ Փաշինյանը՝ փորձելով ցույց տալ, թե ինչպիսի հաջողությունների են հասել իշխանություններն իշխանափոխությունից հետո։
Վաճառքի գործարքների կրճատումը խոսում է շուկայի պասիվացման մասին։ Դա սկսվեց այն բանից հետո, երբ բարձրացան անշարժ գույքի վարձակալության գները։ Վերջին շրջանում դրանք ոչ պակաս կտրուկ նվազել են, բայց կրկին ակտիվություն չկա։ Շուկան անորոշության ու սպասումների մեջ է։ Առաջարկը կրճատվել է՝ հանգեցնելով գների չհիմնավորված բարձրացման։
Ազգային ժողովում կառավարության անցած տարվա ծրագրի կատարողականն են քննարկում։ Այնպիսի ոգևորությամբ են խոսում անցած տարվա աճերի մասին, կարծես այդ աճերն իրենց աշխատանքի արդյունքն է։ Չլինեին Ռուսաստանի նկատմամբ կիրառված պատժամիջոցները, այն ժամանակ կերևար կառավարության աշխատանքի արդյունքը։
Այն փաստին, որ ՀՀ բնակչության կենսամակարդակը չի բարելավվել, կարելի է առերեսվել յուրաքանչյուր օր՝ գնումներ կատարելիս պարզապես նայել շուրջը և տեսնել, որ մարդիկ խանութում ընտրում են առավել մատչելի ապրանքներ, որ թոշակառուներն իրենց առօրյա գնումները կատարելիս շատ հազվադեպ են կարողանում իրենց թույլ տալ գնել միս, քանի որ վերջինիս 1կգ.-ը տատանվում է 5500-7000 դրամի սահմաններում։
Հայաստանում ու Հայաստանից դուրս շատերը մեծ հույսեր էին կապում իշխանափոխության հետ։ Կարծում էին, որ Նիկոլ Փաշինյանի գալուց հետո երկրում կուտակված խնդիրները մեկ հարվածով լուծվելու են։
Դեռևս անցած տարվա վերջին՝ խոսելով ներդրումների մասին, էկոնոմիկայի նախարար Վահան Քերոբյանը հայտարարեց, թե 2022թ. ունենալու ենք ներդրումների շատ բարձր հոսք դեպի Հայաստան։ Այն բանից հետո, երբ օրերս պաշտոնական վիճակագրությունը հրապարակեց ներդրումների տարեկան ցուցանիշները, էկոնոմիկայի նախարարը շտապեց հաստատել իր հայտարարությունը։
Այն, որ Հայաստանի տնտեսությունը բազմաթիվ թելերով կապված է Ռուսաստանի հետ, նորություն չէ։ Նորություն չէ նաև այն, որ այսօրվա բարձր տնտեսական աճերն էլ դրա արդյունքն են։ Եթե Ռուսաստանը պատժամիջոցների տակ չլիներ, իշխանությունները կերազեին նման աճեր արձանագրելու մասին։
Հայաստանի արտահանման մեջ կան ապրանքներ, որոնք չեն արտադրվում, բայց դրանց արտահանումն անգամներով ավելացել է։ Սա այն է, ինչ մտնում է վերարտահանումների տակ։
Անցած օրն Ազգային ժողովում Նիկոլ Փաշինյանը վերամբարձ հայտարարություններ էր անում ներքին առևտրի շրջանառությունների ավելացման վերաբերյալ, 30 տոկոսանոց աճերից էր խոսում։ Թե ինչքանո՞վ են սպառողներն իրենց վրա զգացել այդ աճերը, իրենք ավելի լավ կասեն։
Բրիտանական Legatum ինստիտուտի հրապարակած վերջին հետազոտության արդյունքները հերթական սառը ցնցուղն էին իշխանությունների համար։ Մինչ իշխանություններն առիթը բաց չեն թողնում հայտարարելու, որ Հայաստանը դարձել է ժողովրդավարական բաստիոն, խոսում են իշխանության նկատմամբ հանրային բարձր վստահությունից, խոսքի երբևէ չտեսնված ազատություններից ու համակարգային բարեփոխումներից, տնտեսական ու սոցիալական աննախադեպ ձեռքբերումներից, հետազոտության արդյունքները մեկ անգամ ևս ցույց են տալիս, թե Նիկոլ Փաշինյանն ու իր ղեկավարած քաղաքական թիմն ինչպես են տապալել ու հիմնահատակ արել երկրի պետական կառավարումը։
Երկու տարվա կտրուկ թանկացումներից հետո պաշտոնական վիճակագրությունը Հայաստանում գնաճի թուլացում է արձանագրել։ Մարտին 12-ամսյա գնաճը կազմել է 5,4 տոկոս, ինչը շատ ավելի ցածր է, քան մեկ ամիս առաջ էր։ Փետրվարին գնաճը 8,1 տոկոս էր, հունվարին՝ ևս։
Ռուս-ուկրաինական հակամարտությունից հետո Հայաստանի արտաքին առևտրի ցուցանիշները մեծ տեմպերով ավելացան։ Աճեց ինչպես ներմուծումը, այնպես էլ՝ արտահանումը։ Դա տեղի ունեցավ առավելապես Ռուսաստանի հաշվին։
Հանրային ծառայությունները կարգավորող հանձնաժողովի նախագահն օրինակ է գտել այն արդարացնելու համար։ Ասում է՝ կան առանձնատներ, որոնց հոսանքի միացումը ցանցի վրա երբեմն միլիարդներ է արժենում։ Եթե մարդը կարող է իրեն թույլ տալ միլիոնավոր դոլարներ ծախսել առանձնատուն կառուցելու համար, թող բարի լինի վճարել նաև ցանցին դրա միացման թեկուզ և ամբողջ գումարը։ Բայց որտեղի՞ց պիտի այդքան գումար վճարի այն գյուղացին կամ քաղաքացին, որը մի կերպ կարողացել է մի փոքր բնակելի տուն կառուցել ու հիմա էլեկտրական ցանցին միանալու համար ստիպված պիտի լինի 1 կամ 2 մլրդ դրամ վճարել, որպեսզի հոսանք ունենա։
Սամվել Ալեքսանյանը նախկինից եկած այն հայտնի գործարարներից է, ով հաջողությամբ համագործակցում է այս իշխանությունների հետ։ Այդ համագործակցության արդյունքում էլ նախկին «թալանչուց» նա շատ արագ վերածվեց իշխանությունների բարեհաճությունն ու հովանավորությունը վայելող «արդար ու պարկեշտ» գործարարի՝ ավելի ընդլայնելով իր բիզնես գործունեության դաշտը։
Մասնավոր փոխանցումների տեսքով ֆինանսական միջոցների ահռելի ներհոսքը Հայաստան շարունակվում է։ Փետրվարին հերթական ռեկորդն է գրանցվել։ Գրեթե կրկնակի ավելի շատ գումար է եկել, քան հունվարին։
Այս տարվա տնտեսական աճի գործում իշխանությունները կրկին մեծ դեր են վերապահել Ռուսաստանից Հայաստան տեղափոխվածներին և տեղափոխվողներին։ Այդ գործոնն անցած տարի իսկապես մեծ ազդեցություն ունեցավ մի շարք ոլորտներում արձանագրված բարձր տնտեսական աճերի վրա։ Իշխանությունները հույս ունեն, որ նույնը կկրկնվի նաև այս տարի։ Սակայն տարեսկզբի միտումներն այնքան էլ հուսադրող չեն։
