Նիկոլ Փաշինյանն իրեն հատուկ ձևակերպում է գտել բյուջեի համար. ասում է՝ բյուջեն ձեր ամենամեծ գրպանն է, այդ փողերը ձեր փողերն են։ Դա ոչ թե գումար է, որ մարդիկ իրենց գրպանից հանում տալիս են կառավարությանը, այլ իրենց մի գրպանից հանում և դնում են մյուս գրպանը։
Մայիսի 30-ին Մրցակցության պաշտպանության հանձնաժողովի նախագահ Գեղամ Գևորգյանն Ազգային ժողովում շատերի համար տարօրինակ հայտարարություն արեց՝ նշելով, թե իրենց կարծիքով՝ Հայաստանում բենզինի վաճառքի գներն ավելի ցածր են, քան պետք է լինեն։
Իշխանությունները շատ են հպարտանում զբոսաշրջային հոսքերի այս աճերով, բայց մոռանում են, որ սա ո՛չ Հայաստանի նկատմամբ հետաքրքրությունների ավելացման, և ո՛չ էլ գրավչության բարձրացման արդյունք է։ Առավել ևս՝ անվտանգային այն միջավայրում, որը առկա է մեր երկրի շուրջ։ Դրանք հիմնականում հանգամանքների բերումով հարկադրված այցեր են, երբեմն՝ խիստ բևեռացված։ Երբ վերանան վերջին շրջանում ի հայտ եկած գործոնները, դրանք նույնքան կտրուկ կփոխեն ուղղությունները։
«ԼՈՒՅՍ» հիմնադրամն ուսումնասիրել է Եվրասիական զարգացման բանկի (ԵԱԶԲ) կողմից հրապարակված հերթական (2023թ. օգոստոսի) ամսական մակրոտնտեսական վերլուծությունը (обзор)։ Այդ վերլուծությունները հանդիսանում են միջանկյալ հրապարակումներ առավել ընդգրկուն մակրոտնտեսական կանխատեսումների միջև և պարունակում են վիճակագրական տեղեկատվություն ԵԱԶԲ անդամ երկրների՝ Հայաստանի, Բելառուսի, Ղազախստանի, Ղրղզստանի, Ռուսաստանի և Տաջիկստանի հիմնական մակրոտնտեսական ցուցանիշների վերաբերյալ։
Հայաստանի ապագայի վերաբերյալ Նիկոլ Փաշինյանի պատկերացումները սահմանափակվում են նրանով, որ տասնյակ-հազարավոր քաղաքացիներ հիպոթեքով բնակարան են գնում։ Մինչդեռ այդ նույն ժամանակ տասնյակ-հազարավոր քաղաքացիներ շարունակում են հեռանալ երկրից։ Անգամ այն բանից հետո, երբ ռուս-ուկրաինական հակամարտության հետևանքով բավական մեծ թվով քաղաքացիներ նախընտրեցին տեղափոխվել Հայաստան, մարդկանց տեղաշարժն էլի բացասական է։ Գնացողներն ավելի շատ են, քան եկողները։
Այս փուլում արդեն նկատելի է դրսից ստացվող ֆինանսական հոսքերի կրճատում։ Հունիսին արտերկրից ավելի քիչ գումար է եկել Հայաստան ֆիզիկական անձանց փոխանցումների միջոցով, քան եկել էր անցած տարի։
Այն, որ վերջին շրջանի Հայաստանի տնտեսության, այդ թվում՝ բյուջեի հարկային եկամուտների բարձր աճերը հիմնականում արտաքին գործոնների ազդեցության արդյունք էին, հայտնի իրողություն է։ Պատահական չէ, որ ինչքան թուլանում են այդ ազդեցությունները, այնքան խամրում են նաև աճերը։
Հայտնի գործոնների շնորհիվ՝ անցած տարվանից Հայաստանի տնտեսությունը կրում է արտաքին դրական շոկերի ազդեցությունը։ Դրա արդյունքում անցած և այս տարվա սկզբին բարձր աճեր գրանցվեցին։ Սակայն դա էլ մոտենում է իր եզրագծին։ Տնտեսության «համաշխարհային աճերի» դարաշրջանն ավարտվում է։ Մտնում ենք հետնահանջի փուլ։
Ու որքան էլ հասարակության աչքից հեռու էկոնոմիկայի նախարարը դժգոհի, թե տված խոստումները չեն կատարում, որովհետև կառավարությունը կամ ֆինանսների նախարարությունը պահանջված փողը չի տալիս, խնդիրը ամենևին էլ փողի մեջ չէ։ Խնդիրը կառավարության աշխատանքի որակի մեջ է, որը չի փայլում իր արդյունավետությամբ։ Հինգ տարում երկիրը հասցրել են այն վիճակին, երբ բացահայտ խոսում են պետության լինել-չլինելու մասին։
Վերջին շրջանում Նիկոլ Փաշինյանը սկսել է ավելի հաճախ այցելել մարզեր ու տարբեր բնակավայրեր։ Ցույց տալու համար, որ մարդիկ նախկինի պես ջերմորեն ընդունում են իրեն ու ողջունում իր իրականացրած քաղաքականությունը, այդ թվում՝ Արցախի նկատմամբ արված հայտնի հայտարարություններից ու ատելության խոսքերից հետո՝ այցերն ուղեկցվում են ցուցադրական ներկայացումներով։ Դրանց մասնակցում են բացառապես իշխանությունների հավատարիմները։ Նախապես ընտրվում են բոլոր դերակատարները։
Հայաստանի տնտեսությունը երկրորդ տարին անընդմեջ գտնվում է արտաքին դրական շոկերի ազդեցության տակ. բարձր աճեր են գրանցվում, բյուջեի եկամուտներն են ավելանում։ Դրանք տեղի են ունենում հայտնի գործոնների արդյունքում։ Դրսից մեծ փողեր են եկել ու շարունակում են գալ, ներքին սպառումն է ավելացել՝ արտաքին պահանջարկով պայմանավորված, առևտրի շրջանառություններն են մեծացել՝ ներմուծումների ու վերարտահանումների շնորհիվ։ Այս ամենը դրական շոկեր է ստեղծել մեր տնտեսության մեջ, որոնք հանգեցրել են մի շարք ոլորտներում բարձր աճերի ձևավորման։
Խոշորներին թողած՝ կառավարությունն ընկել է փոքր բիզնեսի հետևից։ Այս ամսվանից միկրոձեռնարկատերերը ստիպված կլինեն գործել շատ ավելի ծանր հարկային դաշտում։ Այլևս չեն օգտվելու եկամտային հարկի արտոնությունից։ Նախկին 5 հազար դրամի փոխարեն՝ կվճարեն աշխատավարձի 20 տոկոսը, ինչը հարկային բեռի առնվազն 4 անգամ ավելացում է նշանակում։
Վարկային միջոցների տեսքով ամեն տարի կառավարությունը հարյուր-միլիոնավոր դոլարներ է ներգրավում պետական բյուջե։ Պետական բյուջեի դեֆիցիտի ֆինանսավորման առաջնային աղբյուրը հենց վարկային միջոցներն են։ Այդ գումարներով պիտի իրականացվեն նպատակային տարբեր ծրագրեր, հիմնականում՝ ենթակառուցվածքների ոլորտում, բայց շատ հաճախ չեն կարողանում իրականացնել, ձախողում են։ Վարկային ծրագրերի կատարողականը շատ ցածր է։ Բայց սա ոչ առաջին, և ոչ էլ, հավանաբար, վերջին […]
«ԼՈՒՅՍ» հիմնադրամն ուսումնասիրել է 2022թ. ՀՀ տնտեսության արտահանման կառուցվածքը, վեր հանել դիտարկվող ժամանակահատվածում արտահանման աճի պատճառ հանդիսացող հիմնական գործոնները, ինչպես նաև, այդ գործոնների բացակայության պայմաններում ՀՀ-ում տնտեսական աճի հնարավորությունները։
Fitch Ratings վարկանիշային գործակալությունն օրերս հրապարակված զեկույցում անդրադառնալով Հայաստանի տնտեսական հեռանկարին՝ նշել էր՝ առաջիկայում տնտեսական աճը Հայաստանում կպահպանվի, բայց դրա տեմպերը տարեցտարի կնվազեն։
Մինչ Նիկոլ Փաշինյանն ամեն ամիս հազարավոր աշխատատեղերի ստեղծման մասին է խոսում, պաշտոնական վիճակագրության համաձայն, տարեսկզբին գործազուրկների քանակը Հայաստանում հազարներով ավելացել է։ Հազարներով կրճատվել է նաև զբաղվածների քանակը։
Մեկ տարի առաջ էլ Տիգրան Ավինյանը «Փեթակի» հարևանությամբ կառուցվող մետրոյի միջանկյալ կայարանի ու 250 էլեկտրական ավտոբուսների ձեռքբերման մասին էր խոսում՝ «Ուրախ եմ հայտնել, որ առաջիկայում մայրաքաղաքում սպասվող լայնածավալ ծրագրերի շարքում են ոչ միայն նախկինում հայտարարված Երևանի մետրոյի «Աջափնյակ» կայարանի կառուցումը, այլև ևս մեկ միջանկյալ կայարանի կառուցում՝ «Փեթակ» առևտրային կենտրոնի հարևանությամբ և 250 նոր էլեկտրական ավտոբուսների ձեռքբերումը»։
Մինչ ֆինանսների նախարարը պնդում է, թե կառավարության «քրտնաջան» աշխատանքի շնորհիվ Հայաստանը դարձրել են «ապրելու համար հրաշալի երկիր», և դա նպաստել է, որպեսզի ռելոկանտները գան հատկապես Հայաստան, Հայաստանում եղած օտարերկրյա քաղաքացիները վաճառում են իրենց անշարժ գույքը։ Վերջին ամիսներին օտարերկրացիներն «ապրելու համար հրաշալի երկիր դարձած» Հայաստանում նաև ավելի քիչ անշարժ գույք են գնում։ Ավելի քիչ գնում են, ավելի շատ վաճառում։
Օրերս Պետեկամուտների կոմիտեն, առաջին տպավորությամբ անմեղ թվացող, մի այսպիսի հայտարարությունն էր տարածել՝ պետական բյուջեի առաջին կիսամյակի հարկային եկամուտների վերաբերյալ։
Հայ-թուրքական ցամաքային սահմանի բացումը՝ երրորդ երկրների քաղաքացիների և դիվանագիտական անձնագիր ունեցողների համար, որին անհամբեր սպասում են իշխանությունները, հետաձգվում է։ Նախատեսվում էր, որ այն կսկսի գործել տարվա կեսից։ Տարին արդեն կիսվել է, իսկ սահմանը շարունակում է փակ մնալ։
Թվում է, թե դրամի ամրապնդումն օբեկտիվորեն պիտի հանգեցներ գազի սակագնի նվազեցման։ Նախկինում, երբ դրամն արժեզրկվում էր, այն էլ՝ ոչ այնքան, ինչքան այժմվա արժևորումը, շտապում էին բարձրացնել սակագները։
Ակտիվ ներհոսքի արդյունքում՝ նախորդ և այս տարվա սկզբին Ռուսաստանից հսկայական գումարներ եկան Հայաստան։ Ֆինանսական հոսքերն արտերկրից այսօր էլ շարունակում են մեծ լինել, սակայն վերջին շրջանում նախկին բարձր աճերն այլևս չկան, դրանք գրեթե դադարել են։ Սկսել է արտահայտվել նախորդ տարվա բազային էֆեկտի ազդեցությունը։
Այն «պատմական ռեկորդները», որոնց մասին Նիկոլ Փաշինյանը պարբերաբար կամ շատ հաճախ խոսում է, իրականում միշտ էլ եղել են, բայց որևէ մեկի մտքով երբեք չի անցել դրանք պատմական ռեկորդ համարել և ի լուր բոլորի հայտարարել, փորձել տպավորություն ստեղծել, թե ինչպիսի աննախադեպ ձեռքբերումների են հասել։ Բոլորն էլ կարող էին այդպես անել, բայց չեն արել։ Չեն արել, որովհետև լուրջ չեն համարել։
Եթե հավատալու լինենք իշխանությունների հայտարարություններին՝ Հայաստանի տնտեսությունը ծաղկում է, ներդրումները հորդում են, համաշխարհային մակարդակի ակտիվություն է գրանցվում։ Ամենուրեք աննախադեպ աճեր են ու զարգացումներ։ Բայց երբ խորանում ենք երևույթների մեջ, տեսնում ենք, որ տնտեսությունը ոչ միայն չի «ծաղկում», այլև վիճակը գնալով վատանում է։
2018-ին իշխանության եկածներից ում հայտարարագիրը բարձրացնում ես՝ տուն ու ավտոմեքենա է գնել, նախկինում սուրճի փող չունեին, ապառիկը չէին կարողանում փակել, հաշիվները կալանքի տակ էին, իշխանափոխությունից հետո միլիոնների եկամուտներ ու ճոխ նվիրատվություններ են ստացել, տներն ու ավտոմեքենաներն են թարմացնում, հանգիստը արտերկրում են վայելում՝ թանկարժեք հյուրանոցներում ու ռեստորաններում ժամանակ անցկացնում։
Դրսից տեղափոխված միջոցների հաշվին Հայաստանի բանկային համակարգում բավական մեծ գումարներ են կուտակվել։ Փող կա, բայց տեղաբաշխման հնարավորությունները սահմանափակ են։ Կուտակված միջոցները մնում են բանկերի հաշիվներին։
Կառավարությունը պատրաստվում է հուլիսի 1-ից բարձրացնել թոշակներն ու նպաստները։ Միջին կենսաթոշակն ավելի քիչ կբարձրանա, քան նվազագույնը։ Նվազագույնը կավելանա 4,4 հազարով, իսկ միջինը՝ 3,3 հազարով։ Թոշակառուների գերակշիռ մասի թոշակը կբարձրանա 3 հազար դրամով։ Սա է պատճառը, որ աշխատում են միջին կենսաթոշակից ավելի քիչ խոսել։ Թեև շատ ավելի կարևոր է՝ ոչ թե նվազագույն, այլ՝ միջին կենսաթոշակը։ Եթե […]
Հայաստանի տնտեսական աճը շարունակում է բարձր լինել, բայց դրանից տնտեսության իրական հատվածի խնդիրները չեն նվազել։ Որոշ ոլորտներում գնալով զգացնել են տալիս նաև նախորդ տարվա արտաքին շոկերի ազդեցությունները։
Կեղծելն այս իշխանության համար դարձել է օրինաչափություն ու իշխանությունը պահելու հիմնական միջոցը։ Փորձում են ամեն ինչ կեղծել ու խեղաթյուրել։
Մինչ իշխանությունները գլուխ են գովում, որ պետական պարտքի ցուցանիշները բարելավել են, պարտքն անվանական արտահայտմամբ շարունակում է ավելանալ։ Այն այլևս հատեց նաև 11 մլրդ դոլարի շեմը։ Ապրիլի վերջի դրությամբ պետական պարտքը կազմել է 11 մլրդ 26 մլն դոլար։
